Sary avy amin'ny Rhizomática Wiki nampiasàna lisansa Creative Commons.

Natrehan'ny Indigenous Community Telecommunications (ICT), fikambanana sivily iray ao Meksika, ny ady goavana iray teny amin'ny fitsaràna hitakiana ny zon'ny vondrom-piarahamonin'ireo vazimba teratany ho afaka hametraka sy hitantana tambajotranà fifandraisana finday ary aterineto.

Nahazo fiarovana manokana araka ny lalàna (na amparo, amin'ny teny espaniola)  ny ICT, izay manome tolotra feo sy angona amin'ny sandany mirary ho an'ireo faritra lavitra any atsimon'i Meksika, fiarovana izay mametraka azy tsy handoa hetra manodidina ny iray tapitrisa pesos (eo amin'ny US $50,000) mba hampiasàna ny onjampeo ho an'ny asany. Amin'ny ankapobeny dia ny Ivontoerana Federaly misahana ny Fifandraisandavitra ao Meksika (ilay sampana mpandrindra ny fandefasana onjampeo sy fifandraisandavitra) ho an'ireo vondron'orinasa no mametraka io hetra io. Fikambanana tsy mitady tombony ara-bola ny ICT.

Namoaka didy ny Fitsaràna Iraisana momba ny Olana ara-Pitantanana, Voatokana ho an'ny Fifaninanana ara-Toekarena, Onjampeo sy Fifandraisandavitra fa tsy manavaka ny ICT tsy handoa vola akory io, fa maniraka kosa ny Ivontoerana Federaly misahana ny Fifandraisanvaditra mba handinika izay hetra ilaina takiana. Amin'ny maha tsy mikatsaka tombony ara-bola azy, milaza ny ICT fa tsy tokony hitovy amin'ireo mpanome tolotra natao hakàna tombony ara-barotra ny fomba hijerena azy.

Ao anatin'ilay didy, eken'ny Fitsaràna fa ireo tolotry ny ICT dia mifandraika amin'ny fiarovana ny zo maha-olombelona ireo vazimba teratany, isan'izany ny fahalalahana maneho hevitra. Ekeny ihany koa fa tsy maintsy ampiharina ny fotokevitra pro homine (pro persona) rehefa mijery ny olana momba ny zon'olombelona mba handrisihana ny fiarovana midadasika kokoa ary anatin'ny fotoana mitovy ny zon'ireo vondron'olona sy ny isambatan'olona.

Ireo fikambanana, toy ny Rhizomática sy ny Tambajotra ho an'ny Hamaroana, Fitoviana ary Fampandrosoana Lovainjafy izay nanampy tamin'ny fametrahana ny ICT, dia namoaka fanambaràna iray an-gazety nankasitrahany ny fanapahankevitry ny Fitsaràna sy nisaorany ireo mpanohana azy izay niara-dàlana tamin-dry zareo tamin'io dia lavitrezaka nataony io.

Tsy fitoviana sy fanavakavahana ao anatin'ny dingana fizaràna fahazoandàlana.

Global Voices (GV) niresaka tamin'i Erick Huerta, lefitry ny mpandrindra ankapobeny ao amin'ny Tambajotra ho an'ny Hamaroana, Fitoviana ary Fampandrosoana Lovainjafy, mpanolotsaina no sady mpahay resaka lalàna ao amin'ny ICT, momba ireo fanamby ho atrehana:

Nosotros sentimos que el fallo del Tribunal es un parteaguas en cuanto a los derechos a la comunicación de los pueblos y comunidades indígenas y en cuanto a cómo debe realizar sus funciones la entidad autónoma [el Instituto Federal de Telecomunicaciones].

El artículo 1 de nuestra Constitución es muy claro respecto a que todas las personas gozarán de los derechos humanos, sin discriminación, y, en caso de que exista alguna duda, la interpretación de las normas debe hacerse de tal forma que se favorezca la más amplia protección de los derechos humanos. Esta interpretación es una obligación que le corresponde hacerla tanto al poder judicial, como al poder ejecutivo y a los órganos autónomos.

La sentencia del Tribunal es muy bonita en ese sentido, ya que le señala al ente autónomo que está obligado a interpretar la ley en favor de los derechos humanos, y a considerar la situación especial de los pueblos indígenas y sus derechos específicos a la comunicación.

En otras palabras, no por aplicar estrictamente una ley fiscal [en este caso, aquella que determina que debe pagarse por el uso del espectro radioeléctrico], vas a negar un derecho básico.

Para nosotros, el que tuviéramos que pagar un millón de pesos significaba que dejaríamos de operar y se les negaría a las comunidades, entonces, su derecho humano a la comunicación, simplemente por un tema administrativo.

La sentencia dice ‘Toda ley está sujeta a interpretación. Es más, las leyes fiscales son de interpretación estricta, pero eso no quiere decir que no se interprete’.

No puedes aplicar las leyes a rajatabla, tienes que ver cómo se ubica dentro del sistema, si es equitativo o no.

Tsapanay fa kihon-dàlana goavana ilay didy navoakan'ny Fitsaràna tamin'ny resaka zom-pifandraisan'ireo olona sy vondrom-piarahamonina vazimba teratany, ary ny fomba tokony hanatanterahan'ny mpandindra [ny Ivontoerana Federaly misahana ny Fifandraisandavitra] ny asany.

Ny Artikla 1 ao amin'ny lalàmpanorenana dia milaza mazava tsara mihitsy fa ny olona rehetra dia tokony hisitraka ny zo maha-olombelona, tsy asiana fanavahana, ary raha misy mampisalasala, tsy maintsy aroso ny fanazavàna ny lalàna mba ho fomba iray hampiroboroboana ny fiarovana midadasika kokoa ny zo maha-olombelona. Io fanazavàna ny lalàna io dia tsy maintsy ataon'ny fahefam-pitsaràna, ary koa ireo sampan-draharaha mpanatanteraka sy mpandrindra.

Tena tsara araka izany ny didy navoakan'ny Fitsaràna tamin'io, satria milaza amin'ireo mpandrindra hoe manana andraikitra izy ireo hanazava ny lalàna mba ho fiarovana ny zo maha-olombelona, ary handinika ny toedraharaha manokan'ireo vazimba teratany sy ny zon'izy ireo manokana amin'ny resaka fifandraisandavitra.

Amin'ny teny hafa, lazain'ilay didy fa tsy tokony ho henjana amin'ny fampiharana ilay lalàna momba ny hetra ireo mpandrindra [amin'ity tranga ity, iray izay mamaritra ny tokony ho aloa amin'ny fampiasàna ny halavan'onjampeo] izay mety hanakana zo fototra iray.

Ho anay, ny tsy maintsy handoavana iray tapitrisa pesos dia mety hidika hoe tokony hatsahatray ny asa ary avy eo mety ho lavina ny zon'ireo vondrom-piarahamonina amin'ny resaka fifandraisana, noho ny olona ara-pitantanana tsotra fotsiny izao.

Ilay fehezanteny dia milaza hoe “Afaka asiana fanazavana daholo ny lalàna tsirairay. Ankoatra izay, ireo lalàna momba ny hetra dia arahana fanazavana hentitra, saingy tsy midika izany fa tsy nasiana fanazavàna izy ireny.”

Afaka ampiharinao amin'ny fomba henjana ny lalàna, tsy maintsy jerenao ny fipetrak'izy ireny ao anatin'ny rafitra misy, hoe mampitovy ny rehetra ve sa manavakavaka.

Ho an'ny Huerta, efa nandroso sahady vahaolana iray ilay rantsana mpandrindra mba ho fanazavàna ilay lalàna resahana eto, saingy tsy ekena ny fanavahana tsy handoa hetra mandra-pahazon'ny ICT ny sata “mpisitraka nahazo alàlana” avy amin'ny Sampan-draharahan'ny Fitantanana ny Hetra, omena ireo fikambanana sivily na vondrom-pikambanana mandray fanampiana tsy andoavana hetra. Raha jerena ny toedraharaha, milaza ny Huerta fa mety ho voatery ny ICT handà ilay baikon'ny Ivontoerana.

Fanampin'izany, nametraka fangatahana iray hafa momba ny fiarovana manokana araka ny lalàna ny ICT, manoloana ireo tsy fitoviana sy fanavakavahana ao anatin'ny dingana fanomezana fahazoandàlana (lisansa) amin'ny fandefasana onjampeo sy fifandraisandavitra.

Huerta manazava:

Para radiodifusión, no hay pago del derecho por el uso del espectro, ni en concesiones sociales ni en las comerciales. Su derecho se paga en tiempos fiscales [espacios de transmisión que ocupa el Estado Mexicano].

Para las radios comunitarias e indígenas no hay pago en tiempos fiscales. Entonces, no tendría por qué haber un pago por el uso del espectro radioeléctrico para concesionarios que están en la misma categoría. Si existe la misma razón [brindar un servicio de índole social, comunitaria, indígena], debe existir la misma disposición.

Desafortunadamente, hay varios ejemplos en los que si se trata de beneficiar a un particular, con gran poder económico, todo parece muy fácil y hasta se llegan a violar principios. En otros casos, en donde incluso existe una resolución judicial como es el caso que nos ocupa ahora, la autoridad se presenta muy poco flexible.

Estos distintos parámetros evidencian discriminación.

Ho an'ny fandefasana onjampeo, tsy misy ny fandoavana vola ho an'ny zo hampiasa halavan'onjampeo, na ny lisansa ho an'ny vondrom-piarahamonina, na ho an'ireo fampiasàna hakàna tombony ara-barotra. Aloa amin'ny endrika ampaham-potoana ny zon'izy ireny, izay natokana ho an'ireo tolotra ho an'ny daholobe alefa amin'ny onjampeo.

Ho an'ireo onjampeo anà vondrom-piarahamonina sy vazimba teratany, tsy misy ny fandoavana vola amin'ny fandefasana tolotra ho an'ny daholobe amin'ny onjampeo. Araka izany, tsy tokony hisy vola takiana ho an'ny fampiasàna ny halavan'onjampeo ho an'ireo mpanome tolotra mitovy sokajy. Raha izay lojika izay ihany no ampiharina [hanomezana tolotra sosialy, ho an'ny fiarahamonina sy ho an'ireo vazimba teratany], tsy maintsy mipetraka ny fepetra mitovy.

Indrisy anefa, marobe ireo ohatra izay, mba hanomezana tombony olona iray manokana manana tanjaka ara-toekarena goavana, dia toa mora ny zavatra rehetra,  voahitsakitsaka hatramin'ireo fotokevitra mihitsy aza. Amin'ny raharaha hafa, na nisy aza ny famahàna olana naroson'ny lalàna, tahàka ny tranga manjo anay izao, dia tsy milefitra mihitsy ny manampahefana.

Maneho fanavakavahana ireny mason-tsivana ireny.

Ny hoavin'ny ICT, mijoro ho an'ny zon'ireo vazimba teratany

Tsy very sata ary nivoady ny hanohy hiady ho an'ny zon'ireo vazimba teratany ny ICT, fantatra amin'ny hetsika tsy miankina, manelingelina sy misy fahaizamamorona ataony, izay misoratra any anatin'ny soritrasan'ireo tetikasa teknolojikan'ny vondrom-piarahamonin'ny vazimba teratany, toy ny tambajotranà telefona finday ho an'ny vondrom-piarahamonina.

Huerta mino hoe:

Hay quienes se posicionan para favorecer a los poderosos. Nosotros seguiremos los caminos necesarios, confiando en que, al final, lo que se privilegie sean los derechos de los pueblos y comunidades indígenas.

Misy ireo maka toerana mba hanohana ny matanjaka. Fa izahay kosa hanaraka ny làlana tena ilaina, amin'ny fanantenana hoe any am-parany any, dia homena lanja ny zon'ireo vahoaka sy vondrom-piarahamonina vazimba teratany.