[1]Ny lanonam-panomezan-doka literatiora ho an'ny mpifindramonina. Tompon-tsary: Wei-Hsiang Wang.
Ao Taiwan, mitombo isa ny mpiasa vahiny mpifindramonina tao anatin'ny taona vitsy ary lasa mandrafitra ampahany lehibe amin'ny fiarahamonina Taiwaney. Tokotokony ho 23 tapitrisa [2] eo ho eo ny mponina manontolo ao Taiwan, ary mandrafitra ny tokony ho 2,3% [3] amin'ny isam-bahoaka ny vahoaka tompotany ary misy ihany koa ireo vahiny mpiasa miisa 720.000 [4] miasa any amin'ny sehatra indostrialy sy sampan-draharaha hafa. Avy any Azia Atsimo-Atsinanana, ary betsaka amin'izany ny avy any Indonezia, Vietnam, Filipina ary Thailandy ny ankamaroan'ireo mpiasa ireo. Tao anatin'ny 20 taona izay dia nitombo isa ireo vady avy any Azia Atsimo Atsinanan'i Azia sy ireo zanany izay manorim-ponenana ao Taiwan ary efa ho 200.000 [5] eo ho eo ny isan-dry zareo.
Hatramin'ny taona 2014 bt loka fifaninanana literatiora haon'ny mpifindramonina tao Taiwan no nandrisika ireo vondron'olona teraka tany ivelany haneho hevitra amin'ny tenin-drazany, azaka iray ihany koa mamela ny vahoaka taiwaney hahafantatra bebe kokoa momba ireo kolontsaina sy tantara ireo.
Cheng Chang, mpanorina sady tonia teo aloha tao amin'ny 4-Way Voice, gazetiboky iray mamoaka tati-baovao amin'ny teny vietnamiana, indoneziana, tagalôgy, birmana ary kambôdziana no nisantatra hanaovana ity fifaninanana literatiora ity.
[6]Ireo mpandresy tamin'ny loka fifaninanana literatiora voalohany ho an'ny mpifindramonina. Tompon'ny sary: Fifaninanana Literatiora hoan'ny mpifindramonina.
Cheng Chang manazava [7] ny antony nanetsika ny fananganana ity fifaninanana literatiora ity:
自我參與《四方報》創報至今，《四方報》做為非華語系移民工資訊交流與紓解鄉愁的平台，不僅是一份服務移民工的母語刊物，更以「友人」身份，傾聽他/她們的聲音，擔起台/外文化溝通的橋樑。自出刊以來，《四方報》即收到大量來自全台各地移民工的投書，平均以每月五、六百封的數量，如雪片般累積。
源鑒於此，我們開始考量移民工自身其實擁有創作的多樣性與豐沛能量，因此希望成立一個更具延展性的文學獎項，讓他們得以藉由書寫，替自己留下歷史，透過文字創作表達兩個故鄉（外籍配偶）、雙重血緣（新住民二代）、與異地漂流（外籍移工）的文學風貌。
Hatramin'ny nananganako ny 4-Way Voice, dia lasa sehatra ho an'ireo mpiasa mpifindramonina tsy miteny shinoa hifanakalozam-baovao sy hanehoany ny hanina ny tanindrazany izy. Tsy hoe ampiasaina ho fitateram-baovaony amin'ny tenin-drazany ihany izy io fa namana iray mihaino ny feony sady tetezana mampifandray ny vahoaka Taiwaney amin'ny vahoakan'ny firenen-kafa. Hatramin'ny nanombohanay dia nahazo taratasy maro avy amin'ny mpiasa mpifindramonina manerana an'i Taiwan ny 4-Way Voice — mahazo taratasy 5600 eo ho eo isam-bolana. Miangona toy ny bolongan-dranomandry ireo taratasy ireo.
Na izany aza, noho ny fahitana ny fimaroany sy ny angovo ao anatin'ny fahaiza-mamorona, dia nikasa izahay hametraka fifaninanana literatiora mitoetra maharitra mba ahafahan-dry zareo mamoaka ny tantarany manokana amin'ny alalan'ny fanoratana. Afa-manangana literatiora vaovao hoan'ireo manana firenena roa hodiana (hoan'ireo vady avy amin'ny firenen-kafa), momba ny zanaka nateraky ny firenena roa (hoan'ny taranaka faharoa), ary momba ny any am-pielezana (hoan'ireo mpiasa mpifindramonina).
Amin'izao fotoana izao moa ny fifaninanana mandray lahatsoratra tamin'ny teny thailandey, indoneziana, vietnamiana ary tagalôgy. Satria moa lavitra ny tanindrazany ny ankamaroan'ireo mpanoratra ireo dia maro amin'ny tantara no miresaka fa manina ny fianakaviany sy ny tanindrazany ry zareo ary malahelo rehefa mahare ny fahafatesan'ny havana iray.
Nàng Thơ avy any Vietnam nanoratra taratasy [8] ho an'ny ray aman-dreniny:
Ba ơi! Tiếng chuông đồng hồ đã điểm mười hai giờ đêm Đài Loan rồi, không biết nơi quê nhà ba đã ngủ ngon chưa? Hay ba vẫn còn đang phải chống chọi những vết thương mà bấy lâu nay nó vẫn hành hạ ba hay…hay ba còn đang lo lắng cho con gái yêu của ba đang phải tha hương cầu thực nơi đất khách xứ người. Ba biết không nơi phương trời xa lạ này, khi mọi người đã nồng say giấc mộng thì con gái ba lại ngồi gom những suy tư, nỗi nhớ, niềm thương, công việc thường vào DÒNG NHẬT KÝ TRONG ĐÊM. Ba ơi con còn nhớ lắm, nhớ chiều đông năm ấy vì hoàn cảnh gia đình,tương lai con trẻ nên con đành phải dứt tình mẫu tử, nghĩa phu thê để đến miền đất hứa Đài Loan này. […]
Nào ngờ đâu con mới đến Đài Loan mới chỉ tròn tám tháng, chữ hiếu chưa tròn thì nghe tin mẹ mất, gia đình thương con sợ con gục ngã nơi đất khách xứ người không người thân chăm sóc nên gia đình đã giấu không cho con biết rồi con nghe tin qua chị bạn. Ba ơi, lúc đó con như nghe tiếng sét đánh ngang tai trời đất quay cuồng sụp đổ dưới chân con, con choáng váng khụy ngã gọi mẹ…mẹ… mẹ sao mẹ nỡ bỏ con mẹ đi…sao mẹ không cho con biết, giờ con tìm mẹ ở đâu cho được? Mẹ…mẹ ơi! Ngày con đi có mẹ đưa mẹ tiễn, ngày con về chẳng có mẹ đón con…
Dada ô! Vao naneno nanamarika ny sasakalina ao Taiwan ny lakolosy. Efa renoka natory sahady ve ianao? Mbola miady amin'ny ratranao fahiny ve ianao?…Mbola manahy ny amin'ny zanakao vavy lasa niasa any amin'ny tany iray lavitra ny vahoakany ve ianao? Dada ô, fantatrao ve fa raha matory ny olona aty amn'ity tany lavitra sy vahiny ity, dia mipetraka eto kosa ny zanakao vavy ary manoratra amin'ny alina ny saininy sy ny tsiarony rehetra ary ny fiainany nandritra ny andro. Ray ô, manina ny zavatra rehetra aho, manina ireny folakandro ireny aho. Noho ny fahasahiranan'ny fianakaviantsika sy ny herin'ny fahatanorako, dia tsy maintsy nankaty amin'ny tany nampanantenaina fantatra amin'ny anarana hoe Taiwan ity aho. […]
Ahoana no hahafantarako fa valo volana monja nahatongavako teto Taiwan no nahalasanan'ny reniko? Nanahy ianao fa ho tohina aho ary harary aty amin'ity tany vahiny iry raha tsy misy ny fanohanan'ny havako, ka dia nafenin'ny fianakaviako ny vaovao mandra-pandrenesako azy tamin'ny namana iray. Dada ô, tohina toy ny nilatsaham-baratra aho. Nahatsiaro fanina tahaka ny hikorontana eo ambany tongotro ny tany. Nitomany aho, Neny…Neny…Fa ahoana no nandaozanao ny zanakao…Nahoana aho no tsy navelanareo hahafantatra? Aiza no ahafahako mahita anao? Neny…neny malala! Nikopakopa-tanana ahy ianao rehefa nandeha aho, fa tsy ho eo ianao hampandroso ahy rehefa mody aho.
Tantara mampalahelo tamin'ny fiainany tao Taiwan ny sasantsasany amin'ireo sombintantara. Tamin'ny taona 2013, tantsambo maro avy any Indonezia no namono ny kapitenin-tsambo Taiwaney. Na dia nahatsapa aza ny mpitsara fa nihoa-pahefana tamin'ny tantsambo ny kapiteny, dia nodidiana [9] higadra 14 ka hatramin'ny 28 taona ireo olona namono ny kapiteny. Tania Roos avy ao Indonezia nanoratra ny tantara [10] miresaka amintsika momba ireo tantsambo (toy ny tantara noforonina):
Awalnya mereka hanya ingin memberi pelajaran agar Kapten merasa kapok dan babak belur saja. Ketika Kapten lengah, sebuah pukulan besi tumpul dari tangan Sardi melayang menghantam tengkuknya. Kapten terkapar. Mengetahui lawannya tak berkutik, Wasto dan kawan-kawannya terduduk lemas. Mereka puas karena telah membuat Kapten pingsan.
Sejurus kemudian, Sardi iseng mendekati Kapten yang tertelentang berlumuran darah. Dengan teriakan keras, Sardi mundur dua langkah. Lemas dan terduduk. Ia tak mampu berkata apa-apa. Hanya menunjukkan kepada kawan-kawannya jika Kapten tidak bernapas lagi.
Mengetahui hal tersebut, para ABK mulai panik. Ada yang memeriksa nadi Kapten. Ada pula yang mendekatkan telinga ke dada untuk mendengar napasnya. Ada yang menduga Kapten sedang pingsan. Ada pula yang menangis karena ketakutan. Mendengar kepanikan itu, dua orang dari ruang kemudi turut ke luar dan terbelalak mengetahui kejadian yang sebenarnya.
Kapten benar-benar meninggal. Juru mudi melaporkan kejadian ini kepada pos keamanan terdekat. “Kami dijemput polisi air dan akhirnya harus menjalani sidang-sidang yang melelahkan, hingga vonis dijatuhkan. Itu kejadian yang sebenarnya, Bu, kami sangat emosi. Kami sudah di ujung kesabaran.” Ungkap Wasto lirih. Matanya berkaca-kaca.
Tamin'ny voalohany ry zareo te-hampahafantatra ny kapiteny fa ao anatin'ny fahadisoana izy ka homena lesona ry zareo. Saingy nahazo tsinahy ny aorian'ny lohan'ny kapiteny, mbola variana, ny baramina notazonin'i Sardi. Nidaboka izy. Rehefa nahare ry Asto sy ny namany fa tsy mihetsika ny mpifanandrina aminy dia nirohotra ry zareo. Nanala ny fony teo ry zareo mandra-pahatoranany.
Taorian'izany nanatona ny vatan'ny kapiteny mihosin-dra i Sardi. Nihiaka i Sardi ary nihemotra dingana roa. Niakarapoka. Tsy nahateny izy. Nitodika tany amin'ny namany izy ary nanondro tany amin'ny kapiteny efa tsy misy aina intsony.Nikoropaka ny ekipa raha vao nahare izany. Nitsapa ny fitempon'ny fony ny sasany. Ny hafa niezaka ny hihaino ny fofon'ainy. Iray hafa nieritreritra fa tsy nahatsiaro tena fotsiny izy. Ny iray hafa nitomanin'ny tahotra. Rehefa nahare izany sahotaka izany ny tao amin'ny efitra fibaikoana dia nisy roalahy nivoaka avy ao. Nivandravandra ry zareo rehefa nahita izay nitranga. Tena maty tokoa ny kapiteny. Nampandre ny tobin'ny polisy akaiky ny teo amin'ny fanamoriana.
Nitondra anay ny polisin'ny eny an-dranomasina, narahin'ny fotoam-pitsarana mahatrotraka izany, ary nambara ny didy tany amin'ny farany. Izay tokoa no tena nitranga, madama. Romotra izahay, nahatratra ny fetran'ny faharetanay izahay.’ hoy i Wasto niteny malefaka narahin-dranomaso.
[11]manangona ireo lahatsoratra voafantina tamin'ny fifaninanana literatiora andiany voalohany sy faharoa ho an'ny mpifindramonina ny boky mitondra ny lohateny hoe ‘Flow’. Tompon'ny sary: Fifaninanana literatiora ho an'ny mpifindramonina.
Etsy ankilan'izany, feno fanantenana amin'ny hoavy ny sasantsasany amin'ireo tantara ireo. Avy any Thailandy i อนันต์ศรีลาวุธ [12] ary miresaka ny fitiavany hira izy sy ny fahazoana namana:
รายได้ของผมดีพอที่จะคิดหวังอะไรก็ไม่น่าจะเกินฝันในตอนนี้ ลูกทั้งสองได้เรียนในระดับวิทยาลัยซึ่งสมัยผมไม่กล้าแม้นแต่จะฝัน แต่เพราะผมได้พบ “ขุมทองแห่งมิตรภาพ”เช่นตอนนี้ แม้แต่ผมเองที่ไม่คาดคิดก็ยังได้เรียนระดับปริญญาตรีได้อย่างไม่น่าเชื่อ อีกทั้งผมมีเงินพอให้ซื้อกีต้าร์ไฟฟ้า อย่างที่ผมใฝ่ฝันมาตลอดและผมก็ได้มาเล่นมันสมใจ ผมนำมันไปเล่นเพื่อบริการสังคมฟรี ตามที่ต่างๆ รวมทั้งในเรือนจำทั่วไต้หวัน โดยการนำขอ
Ankehitriny aho manana karama ahafahako mamelona ny fianakaviako tsara kokoa ary ahafahan'ny zanako anankiroa mankany amin'ny kolejy. Afa-nahazo diplaoman'ny fihodinana voalohany aza aho. manambola aho hividianana gitara elekitrika. Tiako ny mitendry izany. Entiko hotendrena any amin'ireo sampan-draharaha ara-tsosialy ireo ny gitara, ao anatin'izany ny fonja manerana an'i Taiwan.
Mpianatra efa nahazo ny lisansa avy any Vietnam i Lê Hoàng Hiệp ary nosoratany ny tantaran'ny [13] vehivavy Vietnamiana iray nanambany olom-pirenena Taiwaney:
Chiều nay, sau khi tan buổi trực ở sở di dân, Dung chạy xe qua trường đón con. Hai mẹ con đi chợ mua ít đồ dùng cho bữa tối rồi về nhà. Con đường chiều nay thật vắng vẻ. Hai bên đường những cây nhãn mới hôm nào nặng trĩu những chùm quả, nay đã xanh mơn mởn những lá non. – Nay ở trường có gì vui không con?
A Hưng nãy giờ vẫn ngồi sau ôm lấy mẹ, nghe hỏi thì bi bô:
– Dạ vui, có mấy anh chị sinh viên đại học tới dạy lớp con làm diều. Có người biết con có mẹ là người Việt Nam nên mới hỏi con biết nói tiếng Việt không. Con nói không, nhưng mà biết hát tiếng Việt, rồi con hát cho mọi người nghe bài “Cháu yêu Bà” mẹ dạy con đó. Ai cũng khen con hát hay.
– Con của mẹ thật giỏi, để mẹ sẽ dạy con nói thêm nhiều tiếng Việt nha
Tamin'ity folakandro ity, rehefa nahavita ny asany tao amin'ny biraon'ny fifindramonina izy, naka ny zananilahy tany an-tsekoly i Dung. Nandeha nankany an-tsena hividy sakafo hanaovana sakafo hariva ny reniny sy ny zananilahy mialoha ny hodiana. Tsy nisy olona ny lalana tamin'ity folakandro ity. Efa feno ny voankazony ireo hazo ireo teo ary efa lasa feno ravi-maintso tahaka ny hoe vaovao izany ry zareo amin'izao fotoana izao.
‘Anaka, nisy zava-nahaliana ve tany an-tsekoly?
Nipetraka tao aoriana i Hung ary mifikitra amin'ny reniny izy. Nanomboka niresaka izy rehefa nahare ny fanontaniana.
‘Eny. Nisy mpianatry ny oniversite tonga tao amin'ny lakilasinay ary nampianatra anay ny fomba fanaovana papangohazo. Rehefa nahafantatra ry zareo fa Vietnamiana ny reniko, dia nanontany ahy raha afa-miresaka amin'ny teny vietnamiana aho. Tsia, hoy aho, fa afa-mihira hira vietnamiana aho. Avy eo nihira ny hira nampianarinao aho, ‘Tiako nenibe’. Niteny ny rehetra fa mahay mihira aho.’
‘Tena mahay tokoa ny zanako. Hampianatra anao teny vietanmiana bebe kokoa aho amin'ny manaraka.’
Misy ny tantara sasany miresaka voina izay nahatohina ny firenena iray manontolo. Tamin'ny taona 2014, nisy tsatok'antsy nahazo ny daholobe [14] nitranga tamin'ny Metro tao Taipei ary nanoratra tantara [15] avy amin'izany zava-nitranga izany i Erin avy ao Indonezia.
Kulihat pemuda berbaju merah membabi buta mengayunkan pisau dan menusuki siapa saja yang ada dalam jangkauannya. Orang-orang yang terkena amukannya berjatuhan. Yang masih bisa berlari segera menyingkir sambil melemparkan apa saja pada pemuda itu. Aku dan Kakek bergerombol dengan beberapa lansia di ujung gerbong, yang sialnya buntu! Gawat sekali.
Entah berapa orang yang bergelimpangan berdarah-darah di lantai kereta metro itu. Aku gemetar hebat. Maut serasa mengintaiku. Kurundukan badan merendah di belakang kursi roda. Ah, sebuah usaha sembunyi yang sia-sia. Tapi sungguh aku takut sekali. Tak terbayangkan akan mengalami tragedi ketika jauh dari tanah air dan keluarga sendiri.
Nahita tovolahy iray miakanjo mena mitazona antsy sady mitady hamono izay rehetra mifanakaiky aminy aho. Betsaka ny olona nianjera rehefa notsatohiny antsy ary miezaka ny mandositra azy araka izay azony atao ny hafa. Mitoraka izay zavatra rehetra azo itorahana an'ilay tovolahy ry zareo. Any amin'ny faran'ny fiara no misy ny raibeko [izay karakaraiko sady ao anatin'ny asa izany] sy izaho ary ireo zokiolona hafa, fa tsy nanana lalan-kivoahana aho! Tratran'ny kizo izahay!
Tsy fantatro ny isan'ny olona nidarako mihosin-dra tao amin'ny Metro. Nihorohoro aho. Tsapako mijery ahy ny Andriamanitry ny Fahafatesana. Nikainkona tao ambadiky ny seza-kodiarana iray aho. Niezaka aho nanafina ny tenako. Saingy tena feno tahotra aho. Tsy nanantena hiaina voina tahaka izany lavitry ny fianakaviako sy ny tanindrazako aho.
Avy any Indonezia i Nanik Riyati ary nanoratra ny tantaran'ny hijab izy [16]:
Suatu hari Siauce mendapatiku berhijab. Mimik wajahnya menunjukkan ketidaksukaannya dan menyuruhku untuk melepaskannya. Dia masuk ke kamar dan memanggilku sambil membuka youtube dan menjelaskan tentang adat upacara kematian orang Cina.
Dengan kesedihan dan kekecewan terpaksa ku lepas hijabku dan berpakaian seperti biasa, tetapi dalam hati, aku tetap berkeinginan untuk berhijab dan menjadi muslimah yang baik.
Aku mulai istikamah berdoa dan berusaha mencari informasi bagaimana caranya agar bisa berhijab menjalankan perintah Allah dan tetap bekerja dengan baik. Rasa iri dan sedih setiap kali melihat teman-teman bisa bebas berhijab selalu terbesit. Dalam hati hanya bisa berucap, “Ya Allah semoga suatu saat aku diperbolehkan berhijab”.[…]
Tiba-tiba aku teringat akan surat yang Ah-kong tulis buatku. Maka di sela-sela kesibukan mengerjakan tugas kuliah, kutulis sebuah surat dengan bahasa Inggris dengan vocabulary yang pas-pasan dan grammarnya yang tidak lengkap. Akan tetapi aku yakin Siauce memahami isi suratku.
Ku jelaskan kewajiban wanita muslimah untuk berhijab itu diperintahkan langsung oleh Allah dan keutamaan wanita yang berhijab dan taat beragama pasti akan lebih sabar dalam mengurus orang tua, lebih ikhlas dalam bekerja dan jujur.
Selesai kerja kuberikan surat yang sudah kupersiapkan dan aku masuk kamar untuk melaksanakan salat isya. Tiba-tiba pintu kamar terbuka, Siauce berlari memelukku dengan erat sambil menangis. Diciuminya rambutku sambil berkata:
“You can wear hijab. You can wear your dress. You can pray, you can study, you can do anything you like, but don’t leave us and please take care of Ah-kong, because he loves you and likes you. If this was your reason to go home please stay here and do as your Allah asked you to do. I allow you and I will explain to Ah-kong and my brother.”
“If you have something to talk, just tell me and we can communicate”.
Spontan aku bersujud dan menangis. Ku peluk erat tubuh Siauce, ku anggukkan kepala dan aku setuju untuk menambah kontrakku, di samping aku bisa melanjutkan kuliahku dan melunasi hutang-hutangku. Terima kasih ya Allah, ternyata benar, kalau kita berdoa dengan istiqamah, berusaha tanpa henti Allah pasti akan mengabulkan doa kita.
Nahita ahy nanao (fehiloha-akanjo) hijab ny zanakavavin'ny patiraoko indray andro. Hita ho tsy faly izy ka niteny ahy hanala izany. Niteny ahy izy ny handehanako any amin'ny efitranony sy hampijery ahy lahatsary iray ao amin'ny Youtube. Nohazavainy ahy ny fombafombam-pandevenana shinoa [sy ny mety hahatonga ny hijab ho zavatra fampiasa amin'ny fombafombam-pandevenana]. Kivy sy nalahelo tokoa aho satria notenenina hanaIa ny hijab-ko. Nitafy izay tokony hotafiako aho, saingy ao an'eritreritro ao, te-hitafy hijab aho ary ho miozolomana tsara.
Nanomboka nivavaka aho ary nitady ny fomba hankatoavana an'i Allah sady manao ny asako. Manana fialonana sy malahelo aho rehefa mahita ny namako mitafy hijab ankahalalahana. Ny hany nolazaiko tamin'ny tenako dia hoe, ‘Allah, manantena aho fa indray andro any dia ho avela hitafy ny hijab-ko.’[…]
Tampoka teo, tsaroako ny taratasin'i dadabe nosoratany ho ahy. Raha mbola nanao ny devoarako tany am-pianarana aho, nanoratra tamin'ny zanakavavin'ny patiraoko tamin'ny teny anglisy tsotra dia tsotra aho. Mihevitra aho fa mahatakatra ny zavatra nosoratako tao anaty taratasy izy. Nohazavaiko azy ny adidin'ny Miozolomana. Baiko avy amin'i Allah ny fiakanjoana hijab, ary izany no fitsipika lehibe indrindra ho an'ny vehivavy ho fankatoavana ny fivavahana, izay ahafahako maharitra kokoa amin'ny fikarakarana ny dadabeny, ny zaza, ary mba ho mahatoky kokoa aho.
Rehefa vita ny asako dia nomeko azy ny taratasy nomaniko, ary nankany amin'ny efitranoko aho ary nivavaka. Tampoka teo nisokatra ny varavarana, nihazakazaka izy ary namihina ahy. Nanoroka ahy izy ary niteny hoe, ‘Afa-mitafy hijab ianao. Afa-mitafy ny akanjonao ianao. Afa-mivavaka ianao, afa-mianatra ianao, afa-manao izay rehetra tianao atao ianao, fa aza mandao anay ary miangavy aho karakarao i Ah-kong, satria tia sy mankamamy anao izy. Raha izany no antony hodianao dia miangavy anao aho monena eto ary ataovy izay asain'i Allah-nao atao. Avelako ianao (hitafy hijab) ary hohazavaiko amin'i Ah-kong sy amin'ny anadahiko izany.’
Nitomanim-pifaliana teo am-pandohalehana aho. Nofihiniko mafy izy ary nekeko ny hanitarana ny fifanarahan'asako. Ankoatra ny fanohizana ny fanabeazana ahy tany amin'ny oniversite, dia afa-nandoa ny trosako aho. Isaorana i Allah. Marina izao. Raha mivavaka amin'ny fo isika ary manohy amin'ny fanaovana ny asa dia hamaly antsika i Allah.
Ary farany, mamehy tsara ny tanjon'ny loka fifaninanana ny teny mahafinaritr'ilay [17] Filipiana Wala:
Gusto kong maging hinog sa karanasan sa buhay dito upang maibahagi ko rin ang aking kaalaman sa aking mga kababayan sa Pilipinas. Babalikan ko rin ang pagsusulat. At sa pagkakataong ito, sarili ko namang kwento ang isusulat ko. Ang mga karanasan ko ay pinagyaman na ng iba’t ibang kulturang natutunan ko.
Ang puso ko ay pinagtibay na ng hangaring matupad ang aking mga pangarap at mabigyan ng magandang buhay ang aking pamilya. Kung hindi ako umalis ng aking bansa, hindi ko matutuklasan na dito sa Taiwan, marami rin akong kapatid na Pilipino na dito na nakahanap ng pag-ibig at bumuo ng sariling pamilya. Na pwede pala na magkaibigan ang dalawang lahi magkaiba man ang kanilang kulturang kinagisnan.
Malayo pa ang biyaheng tatahakin ko rito ngunit kampante na ang puso ko sa pangalawang tahanang nahanap ko sa bansang ito. Lahat ng pangarap ko ay matutupad kahit paunti-unti at mabagal lang. Wala naman ng mas sasarap pa sa katas ng iyong pinaghirapan matagal man ang kailangang hintayin.
Hindi man ako nakakuha ng propesyonal na trabaho rito, naging saludo naman ako sa lahat ng mga ordinaryong manggagawa dito sa Taiwan. Hindi biro ang aming trabaho. Balewala ang talino kung hindi ito sasamahan ng tiyaga at pasensya.
At sa tuwing nalulungkot ako, iniisip ko na bawat araw na lumilipas ay isang araw na palapit nang palapit sa oras na makikita ko nang muli ang ngiti ng aking ina at mahahagkan ang aking pamilya.
“Lolo, nakarating na ako sa dulo ng bukid. Hindi ko ito nilakad kagaya ng pinag-usapan natin. Natuklasan ko kasi na kaya ko pa lang lumipad. Salamat sa’yo na unang nagturo sa akin na kaya kong gawin ang lahat ng kaya kong isipin. Natuklasan ko rin na sa dulo ng bukid ay may panibagong mundo pang naghihintay. Na sa bawat katapusan ay may panibagong simula.”
Te-hiaina ny fiainako feno eto aho mba ahafahako mizara izany fahalalana izany amin'ny Filipiana mpiray tanindrazana amiko rehefa miverina any Filipina. Hanohy amin'ny fanoratana aho. Saingy ny tantaram-piainako no hosoratako, tantara nohatevenin'ny kolontsaina samihafa.
Ho fanantontasana ny nofinofiko sy hanomezana hoavy mamirapiratra ho an'ny ankohonako, tao anatin'ny fahatanjahany ny foko. Raha tsy nandao ny tanindrazako aho dia tsy ho nahita mihitsy fa eto Taiwan aho manana Filipino mpiray tanindrazana amiko nahita ny fitiavany teto sy nanorina ny ankohonany. Fa azo tanterahana izany manana namana avy amin'ireo foko sy kolontsaina hafa izany.
Mbola lavitra ny lalan-kodiaviko saingy tamàna ny foko eto amin'ity tanindrazana faharoa hitako ato amin'ity firenena ity. Ho hita mivaingana tsikelikely ny nofinofiko. Tsy misy zavatra tsara toy ny mahita ny vokatry ny asako mafy na dia midika aza izany fa mbola mila miandry fotoana maharitra aho.
Na dia tsy afaka ny nahita asa nanaovana vozon'akanjo fotsy aza aho teto, dia te-hiarahaba ireo mpiasa tsotra rehetra eto Taiwan aho. Tsy mora ny asantsika. Tsy mahavita izany isika na dia kinga tokoa aza rehefa tsy misy ny fikirizana sy ny faharetana.
Isaky ny malahelo aho, dia mieritreritra fotsiny aho fa ireo andro mandalo ireo no andro mampanakaiky ahy kokoa hahitako ny tsikin'ny reniko sy hamihinako ny fianakaviako.
‘Dadabe ô, tratrako ny faran'ny saha. Tsy nandeha araka izany noresahantsika aho satria nahita aho fa afa-nanidina. Mankasitraka anao aho fa ianao no voalohany nampianatra ahy fa afa-manao izay rehetra tiako atao aho. Nianatra ihany koa aho fa misy fiainana vaovao eny amin'ny faran'ny saha. Ny fiafarana rehetra dia natao hisian'ny fiaingana vaovao.
Fankasitrahana: Isaorana manokana ny ekipan'ny Global Voices ao Azia Atsimo-Atsinanana, ahitana an'i Mong Palatino, Juke Carolina, ary Don Lê tamin'ny fanitsiana ny dikantsoratra.