Tsingerintaona fahatsiarovana ny faha 42 taona nanambaràna ny fahaleovatenan'i Sahara Andrefana tamin'i Espaina ny 27 Febroary. Na dia izany aza, tsy misy fahaleovantena ankalazaina ho an'ny ankamaroan'ny zaratany izay mitoetra ao anatin'ny fibodoana maraokana,  mety ho tsapa ao amin'ny tobin'ny mpialokaloka Sahrawi ao Alzeria ny fandresena kely, izay onenan’ ny ankamaroan'ny mponina.

Tamin'io andro io,nisy fanapahan-kevitry ny Fitsarana Eoropeanina (CJEU) navoaka ho amin'ny fialana amin'ny fanjanahantany. Ny marina kokoa, ny fanapahan-kevitra dia miompana amin'ny fifanarahana nifanaovan'ny Vondrona Eoropeana sy ny Fanjakan'i Maraoka amin'ny fidiran'ny indostrian'ny fanjonoana eoropeana amin'ny fari-dranomasina maraokana.

Napetraka nanomboka tamin'ny taona 2006 ary tapitra amin'ny volana Joly 2018 io lazaina fa fifanaraham-piaraha-miasa amin'ny sehatry ny jono io, saingy efa misy ny dinika fanavaozana izany. Manazava ny fanapahan-kevitry ny CJEU fa ny karazana fifanarahana tahaka io amin'i Maraoka dia tsy afaka mampiditra azy ireo any amin'ny fari-dranon'i Sahara Andrefana, izay lazain'i Maraoka fa eo ambany fiandrianam-pireneny.

Ny olana

Efa voaomana mialoha, voarindra hifanaraka amin'ny fanapahan-kevitra teo aloha ny fanambaràna ary tsy iadiankevitra loatra amin'ny fomba fijerin'ny lalàna iraisampirenena. Na izany aza, ny fivoaran-draharaha farany eo amin'ny fifandonana eo amin'ny sampana samihafa ao amin'ny fitantanana ny Vondrona Eoropeana (EU) mikasika ny fifanaraham-barotry ny vondrona amin'i Maraoka ihany io. Mazava ho azy ny adihevitra fa ny fibodoan'i Maraoka an'i Sahara Andrefana, izay heverin'ny Firenena Mikambana fa “zaratany tsy mizaka tena“

Misy fifampiraharahana roa miavaka tsara amin'izao fotoana izao eo amin'ny Vaomiera Eoropeana sy i Maraoka amin'ny lohataona 2018: fifanarahana fiaraha-miasa ao amin'ny sehatry ny jono izay manome alàlana ny sambo eoropeana hanjono ao amin'ny fari-dranomasina maraokana, sy fifanarahana ara-barotra mikasika ny vokatra ara-pambolena sy ny jono [fr]. Tapitra amin'ny Jolay ny fifanarahana amin'ny jono ary amin'ny Aprily ny fifanarahana ara-barotra.

Na dia nofoanan'ny CJEU tanteraka aza izay rehetra fifanarahana ifanaovana amin'i Maraoka tamin'ny taona 2016 amin'ny faritra bodoina, dia toa nisisika hanavao ny fifanarahana amin'i Maraoka ny vaomiera ara-barotry ny Vondrona Eoropeana ny volana Janoary 2018. Zava-tsy nampoizina nitarika fanamelohana avy amin'ny governemanta an-tsesitany any Sahara Andrefana, ireo vondrona mpitolona mitam-piadiana, ary ny Parlemanta Eoropeana.

Ny herinandro lasa teo, namoaka fanambarana tamin'ireo mpiara-miasa aminy ny parlemantera avy amin'ny Vondrona Eoropeana nilaza fa:

… inquiets de la façon dont la Commission gère le processus, du manque de transparence et des possibilités de contrôle pour les députés européens, et des tentatives de la Commission de contourner l'arrêt de la Cour de justice de décembre 2016.

Manahy ny fomba fitantanan'ny vaomiera ny dingana, ny tsy fahampian'ny fangaraharana sy ny fahafahana manara-maso ny solombavambahoaka eoropeana, ary ny ezaky ny Vaomiera hampiato ny didim-pitsaran'ny Fitsarana amin'ny volana desambra 2016.

Iray amin'ireo mpanao sonia i Jytte Guteland, mpikambana ao amin'ny vondrona parlemantera “sosialy demaokraty” izay anatin'ny lisitra vondrona parlemantera eoropeana lazain'ny manam-pahefana maraokana ho persona non grata (olona tsy mahazo miditra ao aminy) rehefa niezaka ny hiditra tao Sahara Andrefana.

Amin'ny fitondratenan'ny vaomieran'ny varotra, maneho ny ahiahiny izy izay mihoatra io tranga manokana io. Raha niresaka tamin'ny Global Voice i Guteland dia nanamarika fa mampiahiahy ny fihetsiky ny vaomiera.

La façon dont la commission a traité la première décision de justice [2016] m'a beaucoup inquiétée. Ils ont choisi de négocier un nouvel accord commercial incluant le Sahara Occidental malgré la décision de la Cour. À une époque où le principe de l'état de droit est constamment remis en question, il s'agit d'une question de crédibilité de l'UE. L'UE doit respecter ses propres décisions et le droit international.

Nampanahy ahy mafy ny fomba nandraisan'ny vaomiera ny fanapahan-kevitry ny fitsarana voalohany [2016]. Nisafidy ny hanao fifanarahana ara-barotra vaovao mampiditra an'i Sahara Andrefana izy na dia teo aza ny fanapahan-kevitry ny fitsarana. Ao anatin'ny fotoana ihantsiana mandrakariva ny fampanjakana ny lalàna, ny fitokisana ny Vondrona Eoropeana (UE) mihitsy no tafiditra eto. Tokony hanaja ny fanapahan-keviny manokana sy ny lalàna iraisampirenena ny Vondrona Eoropeana (UE)

Tao anatin'ny taratasy fanoherana misokatra, nanambara ny fikambanana firaisamonim-pirenena Saharawi miisa 89 hoe:

Le peuple sahraoui ne bénéficie pas, économiquement ou autrement, de l'exploitation illégale de ses ressources naturelles et du commerce avec l'Union européenne ; le consentement du peuple sahraoui n'a pas non plus été recherché de manière crédible. Tous les gains économiques et le développement résultant de l'exploitation de nos ressources naturelles et de leur commerce illégal avec l'UE sont distribués de manière sélective dans le seul but de renforcer l'occupation illégale du Maroc et de discriminer systématiquement davantage le peuple sahraoui qu'il occupe.

Tsy mahazo tombony avy amin'ny fitrandrahana tsy ara-dalàna ny harena voajanahary sy ny varotra ifanaovana amin'ny Vondrona Eoropeana ny vahoaka Saharawi, na ara-toekarena izany na amin'ny lafiny hafa; tsy nalaina tamin'ny fomba azo itokisana ihany koa ny fankatoavan'ny vahoaka Saharawi. Ratsy tsinjara noho ny tanjona tokana hanamafisana ny fibodoana tsy ara-dalàna ataon'i Maraoka ary hanavakavahana hatrany ny vahoaka Saharawi izay (feheziny) ny tombony ara-toekarena sy ny fampandrosoana vokatry ny fitrandrahana ny harena voajanaharinay sy ny varotra tsy ara-dalàna ifanaovana amin'ny Vondrona Eoropeana

Amin'ny maha faritany tsy mizakatena azy, takian'ny lalàna iraisam-pirenena ny hihainoana ny hevitry ny vahoaka ao Sahara Andrefana amin'ny hetsika ara-toe-karena rehetra atao ao amin'ny faritra ary tokony ahazoany tombony izany. Mba hanasarotana bebe kokoa ny fanontaniana, efa ny voanjo maraokana no maro an'isa ankehitriny any amin'ny faritra voabodo, fa efa lasa sesintany (ivelan'i) Sahara Andrefana, ka monina any amin'ny tobin'ny mpitsoa-ponenana ao Alzeria mpifanolo-bodirindrina ny maro an'isa amin'ny vahoaka Saharawi. Any amin'ireny toby ireny no iasan'ny Front Polisario [fr], izay ankatoavina eo amin'ny sehatra iraisampirenena.

Ao amin'io taratasy fanoherana io ihany, dia ampangain'ireo vondrom-piarahamonim-pirenena sivily ny vaomiera ho miezaka miala amin'ny lalàna amin'ny alàlan'ny fanovana voambolana.

Nous constatons également avec frustration que la Commission remplace la terminologie délibérée du “peuple sahraoui” par “population”. Ces concepts sont fondamentalement différents. Consulter les organisations marocaines, les parlementaires et les entreprises au sujet du Sahara occidental ne peut jamais remplacer le consentement du peuple sahraoui.

Tsikaritray amin-donilony ihany koa fa soloin'ny vaomiera ankitsirano amin'ny voambolana hoe “mponina” ny voambolana manao hoe “Vahoaka Saharawi”. Samy hafa tanteraka ireo tsirin-kevitra ireo. Tsy mahasolo na oviana na oviana ny fankatoavan'ny vahoaka saharawi ny fanontaniana ireo fikambanana maraokana, ny parlemantera sy ny orinasa momba an'i Sahara Andrefana.

Tao anatin'ny fanamelohana tahaka izany dia nolavin'ny tambajotram-panarahamaso iraisampirenena Western Sahara Resource Watch (WSRW) fangatahana fanadihadiana nataon'ny vaomiera.

D'après ce que nous comprenons, les négociations avec le gouvernement du Maroc sont maintenant terminées et le texte convenu a été paraphé. Le gouvernement du Maroc ne représente pas les gens du territoire. Il est clair qu'aucun consentement n'a été reçu, comme la Cour l'exigeait. Nous ne voyons pas l'intérêt d'une consultation sur un accord qui ne serait pas approuvé par les habitants du territoire.

Raha ny fahazoanay azy, efa tapitra ny fifanarahana amin'ny governemantan'i Maraoka ary efa nanaovana rangopohy ny lahatsoratra nifanekena. Tsy mahasolo tena ny vahoaka eo an-toerana ny governemantan'i Maraoka. Mazava fa tsy nisy ny fankatoavana azo, araka ny fangatahan'ny Fitsarana. Tsy hitanay izay tombony azo amin'ny fanontanianany hevitray amin'ny fifanarahana izay tsy hankatoavin'ny mponina ao amin'ny faritany akory.

Ho valin'ny fanapahan-kevitra nivoaka tamin'ny Talata, nilaza ny Front Polinisario fa vonona izy ny hanohy ny fifampiresahana amin'ny Vondrona Eoropeana amin'ny fahafahana miditra amin'ny fari-drano sy ranomasina izay tsy nomena alalana ho ao amin'ny fifanarahan-jono nifanaovany tamin'i Maraoka. Araka an'i Guesland:

Ce serait plus légalement justifié puisque l'ONU considère le Polisario comme le représentant du Sahara occidental. Pour continuer à établir un accord avec le peuple, la société civile sahraouie doit également être consultée.

Azo hamarinina araka ny lalàna kokoa izany satria efa heverin'ny Firenena Mikambana ho misolotena an'i Sahara Andrefana ny Polisario. Mba ahafahana mahazo ny fifanarahana amin'ny vahoaka dia tsy maintsy anontaniana ny hevitry ny firaisamonim-pirenena Saharawi

Fari-drano mbola be trondro

Amin'ny maha-mpiara-miombon'antoka ara-barotra voalohany azy, miankina betsaka amin'ny Vondrona Eoropeana (EU) ny toekarena maraokana eo amin'ny sehatry ny fanondranam-bokatra. Mandritra izany fotoana izany, maro ireo firenena eoropeana mpikambana no miatrika teritery anatiny sy tsindry matanjaka avy amin'ny indostrian'ny jono ao aminy mba ahafahan'izy ireo miditra ao amin'ny loharanon-karenan'i Sahara Andrefana

Miharìtra haingana dia haingana ny tahirin-trondro sy ireo hazan-dranomasina eran'izao tontolo izao, tokony hitombo ny maha-zava-dehibe ny fari-dranomasin'i Sahara Andrefana ao amin'ny Oseana Atlantika. Ankehitriny, heverina ho faran'izay manan-karena indrindra ato amin'ny kaontinanta Afrikana io fari-dranomasina io, ary noho ny fibodoana, mitàna ny laharana voalohany amin'ny firenena mpanondrana trondro sy hazan-danomasina eto amin'ny kaontinanta i Maraoka. Tondroin'ny tarehimarika ofisialy fa manodidina ny 70%-n'ny haza maraokana manontolo no mivoaka any amin'ireo seranan-tsambon'i Sahara Andrefana raha mivoaka avy ao Tan-Tan [fr] sy Agadir [fr] manakaiky ny faritra bodoina ny antsasaky ny haza sisa. Tombanana fa maherin'ny 90%-n'ny trondro azon'ireo sambo vahiny ireo no azony avy ao amin'ny fari-dranomasin'i Sahara Andrefana.

Tsy tonga eny am-bilianareo ny ankamaroan'ireo trondro ireo fa lasa any amin'ny dingana voalohany amin'ny fanodinam-bokatra. Na any Maraoka na any an-kafa, avadika ho tôrtô na menaka ny trondro ary haondrana amin'ny endrika hanim-biby ho an'ireo orinasa fanodinan-kena sy ireo toeram-piompiana an-drano. Toy izany koa, seha-pihaiana goavana amin'ny toekaren'i Sahara Andrefana ny fitrandrahana ny vato fôsifata, loharanon-karena izay itazonan'i Maraoka ny laharana voalohany ny fanondranana azy eran-tany. Singa fototra hanaovana zezika saintetika iankinan'ny asa fambolena maneran-tany ny fôsipfata. Amin'izay toe-javatra iray, dia zaratany tena manan-danja amin'ny fitsinjarana ny sakafo manerana izao tontolo izao i Sahara Andrefana, izay antsoina matetika hoe zanatany farany eto Afrika.

Ny fifanarahana ara-barotra ifanaovan'ny Vondrona Eoropeana amin'i Maraoka mikasika ny vokatry ny jono sy ny fambolena, amin'ny endriny ankehitriny, dia singa iray manan-danja amin'ny fanovàna ny fibodoan'i Maraoka ao Sahara Andrefana ho lasa faritra ahazoana tombony.