- Global Voices teny Malagasy - https://mg.globalvoices.org -

Repoblika Dominikana: Manampy An'i Haiti Mpifanolo-bodirindrina Taorian'ny Horohorontany

Sokajy: Amerika Latina, Karaiba, Haiti, Repoblika Dominikana, Fifandraisana iraisam-pirenena, Mediam-bahoaka, Voina, Vonjy Voina, Resadresaka Hanatsarana ny Tany

(Marihana fa efa tamin'ny volana Janoary taona 2010 ny lahatsoratra teny Anglisy)

Tamin'ny 5:53 hariva tamin'ny talata 12 janoary 2010 tao amin'ny nosy Hispaniola [1], nahatsiaro fanina tampoka ny vahoaka satria nihovotrovotra ny tany. Mamely ny horohorontany tamin'izay fotoana izay. Tsy nisy afa-tsy ny tahotra lehibe tao amin'ny Repoblika Dominikanina. Na izany aza, tao Haiti mpifanolo-bodirindrina, izay nisy ny foiben'ny horohorontany, faharavàna tanteraka no nisy satria nahatratra 7.0 tamin'ny maridrefy Richter ny horohorontany. Vao mainka niharatsy ny toe-javatra satria efa ho 6 maily (10 kilaometatra) ambanin'ny tany ny horohorontany, mahatonga ny fahasimbana ho goavana kokoa. Mamaritra io fotoana io tamin'ireto teny ireto  [2]ilay bilaogera Dominikana Alf Micstar ao amin'ny Duarte 101 [es]:

Remenión, jamaquión, temblor, sismo, juidero, panico, corre corre. Ayer martes 12 de Enero cinco minutos antes de las seis, la isla volvió a recordarnos que se mueve, que no es un pedazo de tierra estático, que sus placas no son como las de los carros y que el suelo no pide permisos para sus sacudidas instantáneas.

Hovitrovitra, horohorontany, hozongozona, tahotra, antsoy araka izay tianao. Omaly, ny Talata 12 Janoary, tamin'ny 6 ora sy 5 minitra hariva, nampahatsiahy antsika indray ny nosy fa mbola mihetsika izy, saingy tsy sombin-tany tsy mihetsika izy, ary tsy mitovy amin'ny fiara ny takelany ary tsy mangataka alalana hihovitrovitra eo no eo ny tany.

Rava sy nangina ny renivohitr'i Haiti, Port-au-Prince, izay miorina 10 kilaometatra miala ny foiben'ny horohorontany. Nirodana ireo tranobe, ary namela olona an'arivony haratra na ho faty, mbola tsy misy ny tarehimarika ofisialy. Tsy misy herinaratra, rano, fifandraisana, ora maromaro no lasa alohan'ny nahafantaran'izao tontolo izao ny fahasimbana nateraky ny horohorontany. Maro amin'ireo sary sy fijoroana vavolombelona ireo no nozaraina tao amin'ny tambajotra sosialy toy ny Twitter sy Facebook. Manjavozavo ny zava-misy, ary vao mainka niharatsy ny toe-draharaha satria tsy namela mahazo ny verin-korohorontany (replique).

Vokatry ny horohorontany tao amin'ny Repoblika Dominikanina, napetraka ny fanairana ny mety hisian'ny tsunami, ary nanakatona ny kianja ara-barotra tao an-drenivohitra Santo Domingo ny Vaomieran'ny Hetsika Vonjy Taitra (Emergency Operations Commission, COE) ary nandray fepetra tany amin'ireo faritra amoron-dranomasina sy tany amin'ny sisintanin'i Haïti. Ny ampitso vao maraina, niantso fivoriana vonjimaika [3]ny filoham-pirenena Dominikana Leonel Fernández mba hametraka Komitin'ny Fanampiana ho an'i Haiti, izay ahitana fanampiana ho an'ny fahasalamana, rano, herinaratra, foto-drafitrasa, ary ny fanampian'ny miaramila [4].

Joan Guerrero [5] ao amin'ny Duarte 101 [es] mamintina ny hetsika:

Desde tempranas horas de hoy, las autoridades, empresariado y militares dominicanos unen sus fuerzas para movilizar ayuda humanitaria ante el temblor de Haití.

Nanomboka vao maraimbe androany [Alarobia 13 Janoary], nanambatra hery hanangonana fanampiana maha-olona amin'ny horohorontany tany Haiti ny manampahefana, ny orinasa, ary ny tafika Dominikana.
Plane carrying relief supplies to Haiti. Photo by Duarte 101 and used with permission. [6]

Fiaramanidina mitondra fitaovana fanampiana any Haiti. Sary avy amin'ny Duarte 101, nahazoana alalana.

Nanampy nandefa sakafo sy rano amin'ny tavoahangy ny ekipa Dominikana, ary nandefa traktera mba hanalàna ireo korotan-trano rava. Nampiasaina ny hopitaly ao amin'ny faritanin'i Barahona [7], sy ny seranam-piaramanidina mba handraisana fanampiana izay hozaraina any Haïti. Nanampy olona maratra maherin'ny 2 000 ny mpiasa avy ao amin'ny COE ary nanampy tamin'ny famerenana ny tolotra finday ny Ivon-toeram-pifandraisan-davitra Dominikana (Indotel). Nandrindra ny tolotra fanampiana ara-pahasalamana ny Vokovoko Mena Dominikanina sy ny Vokovoko Mena Iraisam-pirenena. Toeram-piantsonana ho an'ireo mpitati-baovao vahiny izay tonga hitantara ny zava-misy ihany koa ny Repoblika Dominikanina.

Ankoatra ny ezaky ny governemanta, Dominikana maro no nanatevin-daharana ny hetsika miaraka amin'ireo foibe fanangonana fanampiana, ny hafa kosa nanome fiaramanidina manokana sy fitaovana hafa ho an'i Haiti. Duarte 101 [es] manoratra famintinana fohy momba ny fanampiana ilaina sy ny toeram-panangonana fanampiana manerana ny Repoblika Dominikana [8].

José Rafael Sosa mamintina hoe [es] [9]:

El pueblo dominicano se ha volcado para ayudar a Haití. Lo que ha ocurrido en Haití no tiene precedente. Es demasiado dolor. Demasiado sufrimiento. Aquí se paran las diferencias absurdas y se impone la solidaridad pura y simple. Abierta y decidida. Es este el justo momento para ayudar a un pueblo hermano. Démosle la mano y el alma a un pueblo que no merece tanto sufrimiento.

Nandohalika ny vahoaka Dominikana mba hiangavy fanampiana ho an'i Haiti. Tsy mbola nisy toy izany ny zava-nitranga tany Haïti. Misy ny fanaintainana goavana. Misy ny fijaliana goavana. Mijanona hatreo ny fahasamihafana tsy misy dikany ary tsy maintsy apetraka ny firaisankina, madio sy tsotra, an-kalalahana sy tsy am-pisalasalana. Ity no fotoana tokony hanampiana ny firenena rahalahintsika. Andeha hanome ny tanantsika sy ny fanahintsika amin'ny vahoaka izay tsy mendrika ny hiaritra be tafahoatra.
Dikanteny avy amin'i Eduardo Avila