Tantara nosoratan'i Nathalie Rosa Bucher, mpanoratra Frantsay-Alemaina mipetraka any Beirota ankehitriny, ho an'i Siria Untold. Nivoaka voalohany tamin'ny 6 Desambra teo izy ity ary naverina navoaka eto indray noho ny fifanekem-pifanarahana. Somary fohy kokoa noho ny ôrizinaly navoakan'i Bucher izy ity.

Hipoky ny sary tao amin'ny tambajotra sosialy, nanjary lasa fitaovana hanairana ny olona sy hilazana tantara ny sary fandravahana. Nampiasa sary ny fikambanana tsy miankina amin'ny governemanta (ONG na FTMF) toy ny SYriaUntold mba hanehoana sy hitantarana ny fiainan'ireo mpitsoa-ponenana siriana amin'ny tetikasa toy ny Shadi Whose Mail was Too Late [Shadi izay tara loatra ny mailaka (nalefany)] (Jona 2017).

Amin'ny herin'ny rehefa milaza tantara vaovao, hoy ilay britanika mpanao ravaka an-tsary George Butler;

“illustrations don’t need to be competing with photographs, but I think they connect more powerfully with a smaller number of people, I think they are great tools for engaging people who care and understand. I think they can stick in your mind for life. I think they stand out in a world obsessed with photography.”

Tsy mila mifaninana amin'ny saripika ny sary fandravahana, fa heveriko fa mampifandray hery bebe kokoa amin'ny olona vitsivitsy izy ireny, heveriko fa fitaovana iray hisarihana ny olona mirotsaka mba hikarakara sy hahatakatra izy ireny, mino aho fa afaka miraikitra ao an-tsainao mandritra ny androm-piainana ireny, heveriko fa miavaka izy ireny ao amin'ny tontolo iray tsy te-hahalala afa-tsy saripika.”

Nahatsiaro nanana fahatsapana lehibe ho tompon'andraikitra i Butler rehefa niasa tamin'ny ranomainty, taratasy ary lokorano tao Azaz akaikin'ny sisintany Tiorka, rehefa nahazo ny tanàna ny Tafika Syriana Afaka (FSA) tamin'ny taona 2012.

“I think one criticism of drawing or perhaps it is just me – is that it is easy to be biased in favor of the person you are sitting in front of. I like doing justice to the people sitting in front of me. In Azaz I felt like it was the least I could do. But I think the press significantly contributed to the idea that the opposition would overthrow the Assad regime (because they only had access to one side), whereas, in reality, the regime was never going to ‘lose’ without outside involvement.”

Heveriko fa mahatonga fanakianana na hoe izay angamba aho – dia mora ny mitanila mankany amin'ny olona mifanatrika aminao. Tiako ny manao ny rariny amin'ny olona mipetraka eo anoloako. Nahatsapa aho fa io no kely indrindra azoko natao tao Azaz. Saingy heveriko fa nanampy betsaka tamin'ny fiheverana fa hanongana ny fitondran'i Assad ny mpanohitra ny fampitam-baovao (satria ry zareo ihany no afaka miditra any amin'ny ankilany), nefa ny zava-misy, dia tsy ho ‘resy’ mihitsy ny fitondrana raha tsy misy fitsofohan'ny avy any ivelany.

Nanomboka nanao fanombohan-draharaha tamin'ny “Syriana Mpanao Lasopy” izay nitombo tsikelikely ho lasa Hands Up Foundation [Orina Mpanasoa Atsangano ny Tanana]  i Butler niverina avy any Azaz.

“Efa manakaiky ny 4 tapitrisa dolara ny vola voaangonay”, hoy i Butler. Ny sary fandravahana ihany no namela ahy hitoetra ela tao Siria hampihetsi-bolomaso ahy hihetsika. Ary ny Hands Up [Atsangano ny tanana] no fomba nanaovanay izany?”

Mandravaka an-tsary Fomba fijery samihafa

Nanatrimaso ny famokarana ara-artistika ny revolisiona Syriana ka anisan'izany ny famokarana sarimiaina. Niova anarana noho ny antony fiarovana i Widad Al-Hamawi,izay mpikambana ao amin'ny vondrona Comic4Syria ary nanipika fa mitoetra ao ny herin'ny fandravahana.

“Ny loko,ny fihetsem-po, ny fangaraharan'ny toe-draharaha, ny fahatsapana vazivazy mangidy indraindray, miditra amin'ny lohahevitra avy amin'ny fomba fijery samihafa, manatratra fotoana iray izay tsy azo nalaina sary na koa tsy azo sary fa fantatra fa nisy. Manome fahafahana bebe kokoa handikana ny hetsika sy ny ihetsem-po ny fandravahana.”

Namafisin'i Hamawi:

“illustrations have the liberty of seeing the picture from any perspective you want, literally speaking. This helps the audience put themselves in the place of all characters. Illustrations magnify the truth, emotionally and graphically. Illustrations are about telling the truth through lies.”

“Manana fahafahana hampiseho sary amin'ny fomba fijery tianao ara-bakiteny ny fandravahana. Manampy ny olon-drehetra mba hipetraka eo amin'ny toeran'ny mpandray anjara rehetra izy. Mampiharihary ny marina ara-pihetsempo sy ara-tsary ny [sary] fandravahana. Milaza ny marina amin'ny alalan'ny lainga ny [sary] fandravahana.”

Raha nanatsahatra ny famoahana sy ny fampielezana an-taonany maro ny vondrona, dia mbola afaka nandrakitra fotoana tena manan-danja amin'ny tantara amin'ny fomban'izy ireo ry zareo:

“We wait and wait for the time to come where we [will] be able to publish again.”

“Miandry isika ary miandry ny fotoana ahafahantsika mamoaka indray.”

Mizara ireo tantara miafina

Vokatry ny fifanarahana miafina miavaka teo amin'ny Crabaple tao New york sy ilay mpanao gazety Syriana Marwan Hisham tao Raqqa toerana nahaterahany ireo sary fandravahana Sehatra avy ao Syria nataon'i Mooly Crabapple.

“Momba an'i Raqqa ny fiarahanay miasa voalohany” hoy i Hisham izay mipetraka ao Torkia amin'izao fotoana:

Molly, at the time a Twitter acquaintance, suggested if I can take photos that give an idea about the general life in the city under ISIS occupation. The idea, we both knew, was risky but was also very tempting. We agreed to make up to ten illustrations. Since it was my city, I knew exactly where to go, and in some cases, what to capture. We were in daily contact exchanging ideas. Molly ended up drawing all my photos of nine scenes. We had one thing in mind: Depicting civilian and human life in Raqqa and other cities away from the stereotype.

Nanolo-kevitra i Molly, mbola olom-pantatra fotsiny tamin'izany fotoana, raha afaka maka sary momba ny fiainana ankapobeny ao an-tanàna fehezin'ny Fanjakana Islamika aho. Fantatray fa mampidi-doza ilay hevitra fa tena maka fanahy tokoa. Nanaiky hanao sary fandravahana hatramin'ny folo izahay. Nahalala ny toerana tokony haleha aho satria tanànako io, ary amin'ny tranga sasany dia hoe inona no tokony hopihako. Nifanakalo hevitra isan'andro izahay. Lasa nanoritsoritra ny sariko rehetra tamin'ireo sehatra sivy i Molly no niafarany. Nitovy ny zavatra noeritreretinay: Famariparitana ny fiainana sivily sy ny fiainan'ny olombelona ao Raqqa sy ireo tanàna hafa lavitry ny fijery naseho mahazatra.

Ny sary voalohany amin'ny sivy sady mbola azo iadiankevitra ihany ny hoe izy no tena nanaitra indrindra nataon'i Crabapple amin'ny “Scenes from Daily in the De Facto Capital of ISIS” [Sehatra avy amin'ny fiainana andavanandro ao amin'ny zary lasa renivohitry ny ISIS] dia ny fanoritsoritany ilay Tilikambom-Pamataranandro manatantara, zavabita goavana malaza manasongadina [sarivongana] tantsaha lahy iray sy vavy iray mitondra fanilo fa notapahina ny lohan'ireo.

Olona iray manirery ihany no hita eo amin'ny tokotanin-tsary. Nolokoina mainty ny fototry ny sarivongana ary rakotry ny teny filamatry ny Fanjakana Islamika ISIS. Toy ny filazana mialoha araka ny asehon'ny rahona mitambolimbolina eo ambonin'ilay rafitra ny ranomainty nanaovany sonia. Hoy i Hisham:

[…] the Clock Tower illustration from Raqqa, […] symbolized ISIS’ vandalization of the city. It was a magnificent start. It gave me an irresistible motive to help make more.

[…] Nanamarika ny fanapotehan'ny Fanjakana Islamika ny tanàna ny sary fandravahana ny Tilikambom-Pamataranandro tao Raqqa. Fanombohana mamirapiratra izany, nanome ahy fandrisihana tsy azo resena mba hanampy bebe kokoa izany.

Hisham manazava bebe kokoa ny fizotrany miaraka amin'i Crabapple:

In the Raqqa project I shot short videos around some of the scenes I picked, to make it easier for her to see through my eyes.

Naka horonan-tsary fohy aho teo amin'ireo sehatra sasantsasany izay nofidiko mba hanamora ny fijereny azy amin'ny alalan'ny masoko.

Fomba fitantarana idealy vaovao

Mahita antony maro hampiasana sary fandravahana sy sary mampihoron-koditra hitantarana vaovao ny mpanao gazety.

Maka sary ireo toerana sasany sarotra andalovana anaovany fanangonam-baovao amin'ny sketchbook-ny  i Ghaith Abdul-Ahad, Irakiana mpanao gazety, tsy hanasongadinana ireo tantara fotsiny ihany fa mba hanasitranana ratra ihany koa. Miasa amin'ny famoahana boky iray izay hanasongadinana ny asany any amin'ny tany niaviany dia i Iraka, sy ao Syria ary Yemen ity mpanao maritrano za-draharaha ity.

Nanao asa an-tsokosoko amin'ny maha-mpanao gazety mpanao sary sy sariitatra politika i Patrick Chappatte, tao anatin'ny 30 taona, manasongadina ny olana sy ny tantaram-piainana manokana tsy raharahian'ny fampitam-baovao. Hita amin'ny asany maro ny tantaran'ny lalantsara mampidi-doza mahafaty any Etazonia sy ny sarimiaina miresaka ireo baomba manao piti-bala maro miparitaka any Libanona (‘Lebanon: Death in the field’).

Ao amin'ny fanadihadiana ‘Plans-Fixes – Patrick Chappatte’ nanamafy izy fa fomba manaja iresahana amin'ny mpamaky ny fanaovan-gazety an-tsary fandravahana ary lasa nivoatra ho zavakanto izy io, izay niha nivoatra sy nihaniroborobo hatramin'ny taompolo 90, mety ho nanao izany izy ireo, amin'ny ampahany ny sasany, noho ny filàn'ny fampitam-baovao hanavao ny tenany.

Nanamafy i Chappate nanamafy fa

contrary to a common prejudice, comics can help address serious, difficult issues. This form allows, if not requires, the reporter to be part of the story he tells, both as a narrator and a character.

Tsy araka ny fitsaràna an-tendrony iraisana, afaka manampy amin'ny adihevitra sy lohahevitra lehibe sy sarotra ny tantara an-tsary. Mamela ilay mpitatitra ho ao anatin'ny tantara lazainy, raha tsy voatery, amin'ny sady maha-mpitantara no maha-mpiantsehatra azy.