(Marihana fa efa tamin'ny volana Septambra taona 2008 ny lahatsoratra teny Anglisy)
Herintaona latsaka izay, nanamarika [1]ny Global Voices fa “faritra malalaka amin'ny fahalalahana miteny ao Afrika Avaratra Miozolomana” i Maraoka. Tsy manitatra raha hilaza fa anisan'ny tsara indrindra amin'ny fahalalahana miteny ao amin'ny faritra Afovoany Atsinanana/Afrika Avaratra (MENA) i Maraoka.
Na dia izany aza, matetika voasazy na nosamborina ireo mpanao gazety, ary omaly, nanatevin-daharana (nosamborina) [2] ny bilaogera iray, Mohammed Raji. Nosamborina omaly tolakandro ity bilaogera ity noho ny faniratsirany ny mpanjaka, ary notsaraina avy hatrany ka nogadraina roa taona an-tranomaizina sy mandoa onitra 5000 MAD (eo ho eo amin'ny 625 dolara). Nivondrona hanohana an'i Raji ny tontolon'ny bilaogy Maraokana, mavitrika tahaka ny hatramin'izay.
Mitsikera [3]ny fomba fitantanana feno fihatsarambelatsihy atao amin'ny gazety sy ny bilaogera ao Maraoka i A Moro in America, izay anisan'ireo voalohany nitatitra ny tantara tao amin'ny bilaoginy:
Apparently the Moroccan Internet Police, which apparently is doing a great job following up on the Moroccan blogosphere, is not fully aware of the scale of media echo arresting a blogger can generate. That’s either because they work for their superiors who belong to the pen-and-paper era, and still see the Internet as nothing but a virtual world, or they are blinded by their fervor and ambition to receive reward for making such “a big bust.”
They don’t realize that they unintentionally propel Morocco to the list of top violators of freedom of speech on the net.
Even worse, it reveals a pattern of mishandling of the issue of Moroccans expressing their opinions online. It started with blocking access to video-sharing website YouTube and Google Earth, the arrest of the so-called fake Facebook prince, Fuad Mourtada, and now with sentencing Blogger Raji to two years in prison. Most probably this case will end with the same scenario as it did with Fuad Mourtada. The police made the arrest. The news made it all over the world, tarnishing the image of modern Morocco in full democratic transition, and then the suspect gets a royal pardon on the Eid’s eve. It’s called self-inflicted negative publicity that Morocco ends up getting from such high-profile cases.
The Moroccan judiciary and the Internet Police still involve Moroccan in big profile arrests of opinion.
Toa tsy mahafantatra tsara ny haben'ny akon'ny haino aman-jery ateraky ny fisamborana bilaogera ny Polisin'ny Aterineto Maraokana, izay toa manao asa goavana manenjika ny tontolon'ny bilaogy Maraokana. Na satria izy ireo miasa ho an'ny lehibeny, izay mbola ao anatin'ny vanim-potoanan'ny penina sy taratasy, ary mbola mandray ny aterineto ho tsinontsinona afa-tsy tontolo virtoaly fotsiny, na izy ireo jamban’ ny hafanam-po sy ny faniriana hahazoa valisoa noho ny fanaovana “fisamboarana goavana” tahaka izao. “
Tsy takatr'izy ireo fa manosika an'i Maraoka ho any amin'ny lisitr'ireo mpandika lalàna lehibe amin'ny fahalalahana miteny ao anaty aterineto izy ireo.
Na ratsy kokoa, maneho ny tsy fahaizana mitantana momba ny Maraokana maneho ny heviny an-tserasera izany. Nanomboka tamin'ny fanakanana ny fidirana ao amin'ny tranonkala YouTube sy Google Earth, ny fisamborana an'ilay lazaina fa printsy hosoka ao amin'ny Facebook, Fuad Mourtada, ary amin'izao fotoana izao, ny fanasaziana an'ilay bilaogera Raji roa taona an-tranomaizina. Azo antoka fa hifarana amin'ny toe-javatra tahaka ny tamin'i Fuad Mourtada ity farany ity. Nanao ny fisamborana ny polisy. Nivoaka manerantany ny vaovao, nandoto ny endriky ny Maraokana maoderina ao anatin'ny tetezamita demaokratika tanteraka, ary avy eo mahazo famotsoran-keloka avy amin'ny mpanjaka amin'ny andron'ny Eid ilay ahiahiana. Antsoina hoe dokambarotra ratsy manasazy tena izany izay azon'ny Maraoka tamin'ny tranga goavana toy izany.
Mbola mampiditra ny Maraokana amin'ireo fisamborana lehibe noho ny fanehoan-kevitra ny Fitsarana Maraokana sy ny Polisin'ny Aterineto.
Mpanoratra sady bilaogera Laila Lalami naneho teboka ilaina [4]:
The arrest marks the first time anyone has been arrested for a blog post in Morocco, and, given the Moroccan government’s touchiness, I can guarantee it is not the last time. But I would like to make one small point: Erraji’s criticism is quite mild compared with what one can read in such French-language Moroccan magazines as Tel Quel [5] or Le Journal [6]. But these publications enjoy the support of many international groups (such as Reporters Without Borders) and so the government often has to think twice before arresting one of their journalists or editors. But because Erraji writes in Arabic, and because he writes for Hespress [7], a website whose quality is quite questionable (it’s very populist and sometimes inaccurate), and because he is not part of the connected elite, his right to freedom of expression has simply been denied and his case has been even more bungled than usual.
A website has been set up to defend Erraji: Help Erraji [8]. I wish there was also a website to help Morocco get a clue on press freedom.
Manamarika ny fotoana voalohany nisamborana olona noho ny lahatsoratra bilaogy tao Maraoka ny fisamborana, ary manoloana ny governemantan'i Maraoka mora tohina, azoko antoka fa tsy farany izao. Saingy te-hanasongadina teboka kely iray aho: Maivana kokoa ny tsikerain'i Erraji raha oharina amin'ny lahatsoratra azon'ny mpamaky vakiana ao amin'ny gazetiboky Maraokana amin'ny teny Frantsay, tahaka ny Tel Quel [5] na Le Journal [6]. Saingy tohanan'ny vondrona iraisam-pirenena maro (toy ny Reporters Sans Frontières) ireo gazetiboky ireo ka matetika mila mieritreritra im-betsaka ny governemanta alohan'ny hisamborana ny iray amin'ireo mpanao gazety na mpamoaka lahatsoratra. Fa satria manoratra amin'ny teny Arabo i Erraji , ary satria manoratra ho an'ny Hespress [7] izy, tranonkala tsy dia tsara kalitao loatra (mpandrendri-bahoaka tanteraka sy tsy marina indraindray), ary satria tsy anisan'ny [mpisera aterineto] sangany izy, nolavina tsotr'izao ny zony ho an'ny fahalalaham-pitenenana ary vao mainka ratsy tantana noho ny mahazatra ny raharaha mahakasika azy.
Nisy tranonkala natsangana hiarovana an'i Erraji: Help Erraji [8]. Tiako mba hisy tranonkala hanampiana an'i Maraoka hahazo aingam-panahy amin'ny fahalalahan'ny asa fanaovan-gazety.
Citoyen Hmida, manamarika ny raharaha [9][fr], nilaza hoe:
Où est le mal dans tout celà?
Dans l'introduction du billet, peut-être qui reprendrait une anecdote dont un quotidien aurait déjà fait l'écho!
Y a-t-il matière à délit? Y a-t-il matière à action publique?
Y a-t-il matière à remettre en cause un équilibre fragile entre la liberté de parole et la volonté de certaines institutions de défendre la monarchie que personne ne remet en cause?
Espérons que toute cette histoire n'est qu'un vaste malentendu!
Au delà de la personne de Mohamed Erraji et des idées qu'il peut exprimer, le MAROC n'a pas besoin d'une nouvelle fausse affaire.
Des problèmes bien plus sérieux nous attendent….
Aiza ny ratsy amin'izany rehetra izany?
Ao amin'ny teny fanolorana ny lahatsoratra, angamba tokony nampiditra tantara fohy efa naverin'ny gazety izy!
Azo hamarinina ve ny heloka bevava? Misy antony handraisan'ny daholobe fepetra ve?
Azo hamarinina ve ny fanoherana ny fandanjalanjana marefo eo amin'ny fahalalaham-pitenenana sy ny fanirian'ny andrim-panjakana sasany hiaro ny fitondram-panjaka izay tsy misy manohitra?
Andeha antenaina fa hevi-diso lalina ity tantara manontolo ity!
Ankoatra an'i Mohamed Erraji sy ireo hevitra narosony, tsy mila raharaha vaovao diso i MARAOKA.
Miandry antsika ny olana lehibe kokoa….
Farany,nanangona ny lisitr'ireo bilaogera [10]manadihady ny raharaha momba an'i Raji, ary koa ireo rohy mankany amin'ny lahatsoratra samihafa momba ny fahalalahan'ny gazety ao Maraoka (na ny tsy fisian'izany) i Ibn Kafka. Nanamarika ihany koa izy fa, ara-teknika, niala moramora i Raji:
…On notera cependant que Mohammed Erraji a bénéficié de la mansuétude légendaire de la justice marocaine, puisqu'il n'a été condamné qu'à deux années d'emprisonnement, alors que le minimum encouru pour cette infraction est trois ans et le maximum cinq ans. Cela signifie en théorie – en pratique les juges font ce qu'il leur chante – que des circonstances atténuantes lui ont été accordées – lesquelles?
… Na izany aza, tokony homarihana fa nahazo tombontsoa tamin'ny lazan'ny maha ara-dalàna ny fitsarana Maraokana i Margammed Erraji, ka voaheloka higadra roa taona, raha telo taona ny sazy kely indrindra tamin'ity heloka ity, ary dimy taona farafahabetsany. Midika izany fa amin'ny teoria (amin'ny fampiharana, mampihatra ny zavatra toriny ny mpitsara), noraisina ireo toe-javatra manalefaka ny sazy – saingy inona avy?