[1]Tanana maneho ny marika iraisam-pirenena milaza fandriampahalemana, voaravaka amin'ny lokon'ny sainam-pirenen'i Samoa. Pejy Flickr tao amin'ny Sary Azon'ny Rehetra Ampiasaina (CC BY-NC-SA 2.0)
Tamin'ny taona 2013, nanaisotra ny fanalàm-baraka tao amin'ny ny lalàn'ny heloka bevava ho toy ny hetsika fanavaozana ny media i Samoa [2]. Saingy tsy naharitra ela ny fanovana. Tamin'ny faran'ny taona 2017, niara-nifidy ny hamerina indray [3] ny lalàna momba ny fanalàm-baraka sokajiana ho heloka bevava ny parlemanteran'ny nosy Polineziana, rehefa nilaza ny praiminisitra Tuilaepa Sailele Malielegaoi [4] fa ilaina ny “miady amin'ny mpanoratra matoatoa sy ny mpanakorontana.”
Ny Volavolan-dalàna momba ny Heloka Bevava dia manasongadina ampahany vaovao (9A), aorian'ny Fizarana 117, izay mandràra ny “heloka bevava mamely ny lazan'ny olona.” Voasazy 3 volana an-tranomaizina ny olona voaheloka noho ny fandikana ity lalàna ity.
Nilaza i Tuilaepa fa ny fampianarana kristianina no fototry ny lalànan'ny fanalàm-baraka sokajiana fa heloka bevava, natao hiarovana ny olon-tsotra amin'ny fanalam-baraka:
This is a Christian move to protect the victims who are being defamed. This law is designed as a refuge to people whose names and reputations have been ruined.
Fihetsika Kristiana izany mba hiarovana ireo niharam-boina izay nalaina baraka. Izany lalàna izany dia natao ho fialofana ho an'ny olona izay nalaina baraka ny anarany sy ny lazany.
Saingy nilaza koa i Tuilaepa fa hampiasaina amin'ireo bilaogera tsy fantatra anarana sy ny mpisera Facebook manaparitaka lainga sy vaovao diso ilay lalàna.
Nanonona an'ilay bilaogera Ole Palemia [5], izay nanoratra lahatsoratra miampanga mpanao politika amin'ny kolikoly, fihetsika mamoha fady, sy fanararaotam-pahefana tsy misy porofo izy.
Tamin'ny volana Novambra 2017, nanolo-kevitra i Tuilaepa fa tokony hanarama mpijirika ny olona mba hanara-maso ny olona na ny vahoaka ambadik'ity bilaogy tsy mitonona anarana ity.
Mata'afa Keni Lesa, tonian-dahatsoratry ny fampahalalam-baovao ao an-toerana, Samoa Observer, niantso [6] ny lalàna vaovao ho “kisarisary” izay tsy hahatratra bilaogera tsy fantatra anarana izany mihitsy.
The fact is the government’s recent “Criminal Libel” stunt will not catch these faceless bloggers. You cannot prosecute an unknown person.
Ny zava-misy dia tsy hahatratra ireo bilaogera tsy fantatra anarana izany ny kisarisarin'ny governemanta vao haingana “Fanalàm-baraka Heloka Bevava”. Tsy afaka manenjika olona tsy fantatra ianao.
Nampitandrina [7]ity tonian-dahatsoratra ity fa ny tena tanjon'ny governemanta dia ny “hanohintohina ny media:”
This is yet another move designed to cripple the legitimate media who exist to be the watchdog and challenge (to) the establishment. Perhaps what Prime Minister Tuilaepa and members of his administration should do is get off Facebook and do some real work.
Fihetsika hafa natao hanohintohina ny haino aman-jery ara-dalàna izay misy izany ho mpanara-maso sy hihaika ireo tompon-toerana. Angamba ny tokony ataon'ny praiminisitra Tuilaepa sy ny mpikambana ao aminy fitantanany dia ny miala amin'ny Facebook ary manao ny tena asa.
Saingy notsipahan'i Tuilaepa ny fiampangàna fa te hifehy ny media izy:
There have been writings that accuse me of being a dictator (in relation to the Criminal Libel). But it is not my law. They (writers) are in favor of those doing the damage. What about those who are victims of defamation?
Misy ny asa soratra izay miampanga ahy ho mpanao didy jadona (mifandraika amin'ny Fanalàm-baraka Heloka Bevava). Saingy tsy lalàko izany. Manohana ireo izay manao fanalàm-baraka ireo (mpanoratra) ireo. Ahoana ny amin'ireo niharan'ny fanalam-baraka?
Nanantitrantitra izy fa tsy misy tokony atahoran'ny mpanao gazety raha manoratra [8] tantara marina izy ireo:
If your sources give out the facts then there is nothing to worry about. But if it’s a lie, then there will be an issue here. The government’s concern is for people who are affected by the publication of inaccurate information.
Raha milaza ny zava-misy ny loharanom-baovaonareo, dia tsy misy tokony hatahorana. Fa raha lainga izany, dia hisy olana. Ny ahiahin'ny governemanta dia ho an'ireo olona voakasiky ny famoahana vaovao tsy marina.
Pacific Freedom Forum, mpanara-maso ny mediam-paritra naneho ny ahiahiny [9]momba ny fiantraikan'ny fanalàm-baraka amin'ny fanohintohinana ny fahalalahana miteny ao amin'ny firenena:
Concerns about anonymous bloggers should not override the right of citizens to speak freely, without fear of being jailed.
Ny ahiahy mikasika ireo bilaogera tsy fantatra anarana dia tsy tokony hanakana ny zon'ny olom-pirenena hiresaka malalaka, sy tsy matahotra ny hogadraina.
Nilaza ny vondrona fa afaka vahan'ny fampahalalam-baovao na ny Filan-kevitry ny Media Samoa ny fitarainana momba ny etika [10]manohitra ireo mpanao gazety fa tsy tokony hiampanga azy ireo amin'ny fanalàm-baraka.
Misa Victoria Lepou, lehiben'ny sampan-draharahan'ny Media sy ny Fifandraisana ao amin'ny Oniversite Nasionaly ao Samoa, nilaza fa mampalahelo ny fiverenan'ny lalànan'ny fanalàm-baraka. Saingy nanentana izy fa tokony hanosika ny fampitam-baovao mba hanatsara [11] ny fampiofanana ireo mpanao gazetiny ihany koa izany:
The right of an individual to protect his or her good name must be balanced against the public interest in freedom of speech which is also a fundamental right.
There should be newsroom procedures, code of conduct and every other procedure in place…to provide the best defence for professional communicators and protect sources that deserve confidentiality.
Ny zon'ny olona hiaro ny anarany tsara dia tsy maintsy lanjalanjaina amin'ny tombontsoam-bahoaka amin'ny fahalalahana miteny izay zo fototra ihany koa.
Tokony hisy ny fepetra ao amin'ny efitra fanoratan-dahatsoratra sy ny fitsipi-pitondran-tena ary ny fepetra hafa tsirairay misy … mba hanomezana fiarovana tsara indrindra ho an'ireo mpikirakira fifandraisana matihanina sy hiarovana ireo loharanom-baovao mendrika ny tsiambaratelo.
Nanoratra tao amin'ny Pacific Journalism Review i Misa fa tamin'ny volana Jolay 2016, manana fampahalalam-baovao [10] 18 ahitana mpitati-baovao 43 i Samoa.