- Global Voices teny Malagasy - https://mg.globalvoices.org -

Lasa Vakoka Manerantany Ankehitriny Ilay Seranana Famarinana Andevo Lehibe Indrindra Tao Amerika

Sokajy: Afrika Mainty, Amerika Latina, Brezila, Foko sy Fiaviana, Mediam-bahoaka, Tantara, Zon'olombelona

Cais do Valongo, toerana nampiasaina ho seranan-tsambo lehibe indrindra ho fanondranana andevo tany Amerika telo tonta tamin'ny taona 1800 | Sary; Tomaz Silva/Agência Brasil/CC BY-NC-SA 2.0 [1]

Nipongatra indray tamin'ny taona 2011 ny sisan'ny  seranan-tsambo lehibe indrindra fanondranana andevo tao amin'ny kaontinanta amerikana rehefa nilevina efa ho 200 taona raha natomboka [2] ny fananganana taozava-baventy tao an-tanànan'i Rio de Janeiro ho fanomanana ny Lalao Olaimpika horaisina dimy taona taty aoriana.

Tamin'ny Jolay 2017, nampidirin'ny UNESCO ho anisan'ny Vakoka Manerantany ilay toerana, mba hanaovana ny vato voaafina elan'i Cais do Valongo ho toeram-pahatsiarovana.

Ny fankatoavana avy amin'ny sampan'ny Firenena Mikambana misahana ny fanabeazana, kolontsaina, fikarohana siantifika no manery an'i Brezila hanaiky ny vanim-potoana iray teo amin'ny tantarany izay mbola itoloman'ny firenena tanteraka hatramin'izao fotoana izao. Brezila no firenena farany indrindra tao Amerika hanafoana ny fanandevozana tamin'ny taona 1888. Efa natao ho tsy ara-dalàna tamin'ny taona 1843 anefa ny fivarotana andevo ka tsy misy nilàna an'i Valongo intsony. Araka ny fanangonana lahatahiry ara-tantara antserasera Slave Voyages [3] dia:

Brazil was the center of the slave trade carried on under the Portuguese flag, both before and after Brazilian independence, in 1822, and Portugal was by far the largest of the national carriers. Brazil dominated the slave trade in the sense that Rio de Janeiro and Bahia sent out more more slaving voyages than any port in Europe […] Over nearly three centuries between 1560 and 1850, Brazil was consistently the largest destination for slaves in the Americas.

Brezila no foiben'ny varotra andevo natao tao ambany faneva paortiogey, na taloha na taorian'ny fahaleovantena breziliana tamin'ny taona 1822, ary Paortigaly no nanana ny toeram-pitrandrahana nasionaly lehibe indrindra. Brezila no nanjaka teo amin'ny sehatry ny fivarotana andevo eo amin'ny lafiny famarinan'i Rio de Janeiro sy Bahia andevo betsaka indrindra mihoatra noho ny sedranana rehetra tao Eoropa […] Efa hihoatra ny telonjato taona tanelanelan'ny taona 1560 sy 1860 dia i Brezila no toerana famarinana andevo lehibe indrindra tao Amerika.

Naorina tamin'ny taona 1811 ny toeram-piantsonan'i Valongo — telo taona taorian'ny fahatongavan'ny fianakavian'ny mpanjakan'i Paortigaly, nandositra ny tafik'i Napoleon tao Eoropa — ary tsy ela taorian'izany dia lasa toerana voalohany fandehanan'ny sambo mitondra olona noandevozina ho any Amerika. Nanazava [4] i Lilian Moritz Schwarcz, mpahay tantara izay mpampianatra ambony ao amin'ny Oniversiten'i São Paulo sady mpandray anjara amin'ny Programam-Pampianarana Ambony Manerantany (Global Scholar Program) ao amin'ny Oniversiten'i Princeton ao Etazonia fa miorina tsy lavitra avy eo amin'ny lapan'ny mpanjaka izy io ary matetika ny mpanjaka no mijery ireo mpamarina andevo mikarakara ny “vokatra” — manasaraka ny fianakaviana sy manosotra menaka trozona amin'ny vatan'ny Afrikana noandevozina mba hanaretana izay mety ho ratra rehetra:

O Brasil recebeu mais de 4 milhões de africanos, durante os (quase) quatro séculos em que foi vigente o regime escravocrata no país. Tal número equivale a um pouco menos do que a metade da população que deixou seu continente de origem, forçadamente, e àqueles que lograram chegar vivos nas Américas, depois de uma viagem repleta de contrariedades. Desse número absoluto, aproximadamente 60% aportaram no Rio de Janeiro, e cerca de um milhão deles entraram no território pelo Cais do Valongo.

Nandray Afrikana mihoatra ny 4 tapitrisa i Brezila, nandritra ny (efa ho) taonjato efatra nampiharan'ny firenena ny fanandevozana. Izany isa izany dia latsaka kely monja amin'ny [Afrikana rehetra] nandao ny kaontinanta niaviany, noterena sy nikirakiraina ho tonga velona any Amerika, rehefa nanavatsava dia lavitra feno zava-tsarotra. Avy amin'io isa io, manakaiky ny 60% no naondrana tao Rio de Janeiro ary tokony ho 1 tapitrisa ny niditra teo amin'ny fiantsonan'i Valongo.

Midika izany fa tao anatin'ny 32 taona nanaovana ilay asa, tsy vitan'ny hoe lasa toeram-pamarinana andevo lehibe indrindra i Valongo, fa izy ihany koa no nandray ny ampahaefatry ny Afrikana rehetra noandevozina ka niditra an'i Brezila nandritra ny taonjato maro nisian'io rafitra io. Raha nanolotra ny toerana ho kandidàn'ny lisitra ao amin'ny UNESCO ny Ivontoerana Artistika sy Ara-Tantaram-Pirenen'i Brezila (IPHAN) dia nanazava [2] i Kátia Bogéa, filohany tamin'izany fotoana izany fa i Valongo no “toerana tokana amantarana ireo vahoaka afrikana an-tapitrisany noandevozina sy nampiasaina hananganana an'i Brezila amin'ny maha-firenena azy, mahatonga azy ho ahitana vahoaka mainty hoditra betsaka indrindra ivelan'i Afrika”.

Araka izay nosoratan'i Schwarcz tao amin'ny lahatsoratra iray vao haingana [4] amin'ny maha-vakoka azy, ny fananan'i Brezila toera-manan-tantara ankatoavina tahaka ity dia mihoatra noho ny raharaham-pahatsiarovana. Misy “fanakatonam-baravaran'ny fanadinoana” ao anatin'izany:

Não se trata de condenar essas populações a seu passado, até porque ninguém foi escravo de origem e nascença. Mas sim de lembrar e elevar essa África que vive em nós. Conforme define, lindamente, Alberto da Costa e Silva, nosso maior africanista: “O Brasil é um país extraordinariamente africanizado. E só a quem não conhece a África pode escapar o quanto há de africano nos gestos, nas maneiras de ser e de viver e no sentimento estético do brasileiro. (…) Com ou sem remorsos, a escravidão é o processo mais longo e mais importante de nossa história.

Tsy resaka fanamelohana ireo vahoaka ireo amin'ny lasany izany, indrindra fa tsy misy ny andevo hatramin'ny fahaterahany. Fa resaka fahatsiarovana sy fampakarana an'i Afrika izay miaina ao anatintsika. Araka ny famaritan'i Alberto da Costa e Silva, ilay afrikanista lehibe indrindra ato amintsika azy tamin'ny fomba mahafinaritra hoe: ‘firenena lasa Afrikana amin'ny fomba miavaka i Brezila. Ary izay olona tsy mahalala an'i Afrika ihany no afa-miala amin'izany eo amin'ny fihetsitsika, eo amin'ny fomba fiainantsika sy maha-isika antsika, eo amin'ny fomba fijery ny fahatsarana [endrika] ao amintsika. [….] Na misy na tsy misy fanenenana, ny fanandevozana no dingana lava sy lehive indrindra eo amin'ny tantarantsika.