- Global Voices teny Malagasy - https://mg.globalvoices.org -

Santiago, Shilia: Rafitra Vaovao ho Fitateram-bahoaka

Sokajy: Amerika Latina, Shily, Fampandrosoana, Fitantanam-pitondrana, Mediam-bahoaka

(Fanamarihana: lahatsoratra nivoaka tamin'ny Febroary 2007)

Ny tapaky ny volana Febroary 2007 no nanamarika ny fiandohan'ny rafitra vaovao ho fitateram-bahoaka, antsoina hoe Transantiago [1] (ES). Nampiasa vola [2] (ES) 292.5 tapitrisa Dolara Amerikana ny fitondram-panjakana sy ireo orinasa tsy miankina. Olana lehibe ny fanovàna ny rafitry ny fitaterana, satria tsay maintsy manova ny fahazaran'ny olona ihany koa ry zareo. Tsy misy vola madinika intsony, tsy mila miandry intsony. Tsy misy dia lavitra atao intsony. Ampiharina ao amin'ny renivohitr'i Santiago izay ahitana mponina maherin'ny 5 tapitrisa ity rafitra ity.

Tamin'ny andro voalohany, fitarainana an-jatony momba ilay tolotra no nivezivezy tao amin'ny tontolon'ny bilaogy Shiliana. Izay fiovam-pitondran-tena  ara-tsosialy rehetra dia mila fotoana hizàrana azy avokoa. Vao nanomboka tamin'ny 10 Febroary io rafitra vaovao io noho izany mila fotoana isika mba hizàrana azy.

Manana ny fahitany manokana momba ny Transantiago i Luis Alarcón [3] (ES), izay manome antsika hevitra ihany ny momba ity rafitra fitaterana ity taloha sy ny halehiben'ny fiovàna:

Imagina lo siguiente: “Te vas al trabajo y subes a un moderno bus que pasa a un horario indicado, para pagar no necesitas monedas solo pasas una tarjeta por un lector y se te descuenta de tu saldo, tiene rampla para discapacitados y marcas para invidentes, además los choferes son amables y educados también es posible que tengas que hacer algunas combinaciones para llegar a tu destino, no importa, puedes bajarte del bus y tomar otro sin tener mayor recargo en tu tarjeta o bien puedes conectar tu viaje trasladándote en una de las tantas líneas de metro que recorren la ciudad.

Alaivo sary an-tsaina izao manaraka izao: “Mandeha miasa ianao ary miditra ao anatin'ny fitateram-bahoaka maoderina izay tonga amin'ny fotoana voatondro. Rehefa handoa vola, tsy mila vola madinika, fa mampisosa karatra amin'ny fitaovana famakiana izany ary hanàla amin'ny tahirinao. Misy fiakarana kely ho an'ny olona manana fahasembanana sy “Braille” ho an'ny olona jamba izany. Ankoatra izany, mahafinaritra sady mahalala fomba ireo mpamily. Mety ihany koa mila mifindra fiara ianao vao tonga any amin'ny toerana tianao haleha, nefa tsy maninona izany, mivoaka ilay fiara fitaterana ianao ary miditra amin'ny iray hafa fa tsy mila miala vola. Na azonao atao ny mampifandray ny dianao amin'ny iray amin'ny fiarandàlamby ambanin'ny tany izay mandeha manerana ny tanàna.

La imagen podría decirse que ocurre en alguna ciudad europea o ciudad muy desarrollada, pero no, está ocurriendo en Santiago de Chile en plena Sudamérica, se llama “Transantiago” y es la apuesta más ambiciosa del presente gobierno por ordenar un tremendo parque de autobuses, elevar la calidad de vida de los ciudadanos de cara al bicentenario y sobre todo hacer un completo cambio al transporte urbano.

Mety ho tanàna Eoropeana sasany na tanàna tena mandroso ity sary ity, saingy tsia, aty Santiago Shilia aty Atsimon'i Amerika, io no mitranga, antsoina hoe “Transantiago”, ary fanamby ambony ho an'ny fitondram-panjakana ankehitriny amin'ny fanomezana baiko hanaovana fiantsonan'ny fitateram-bahoaka goavana be, mampiakatra ny kalitaon'ny fiainan'ny olom-pirenena arakaraky ny fanakaikezana ny faha-roanjato taona, ary ambonin'ny zavatra rehetra, hanova tanteraka ny fitaterana an-tanàndehibe.

Raha namaritra ny zava-nitranga nandritra ny andro vitsy lasa sy ny fanehoankevitry ny mponina, nanoratra i Cristián Muñoz [4] (ES)

Luego de 3 días de semi colapso de la ciudad, de pequeñas muestras de caos urbano, de mostrar la peor cara, la de una desorganización de Santiago, las cosas finalmente funcionan, las partes básicas de este mecanismo funcionan, engranó, se afiató, cuajó. El Transantiago está en marcha. Ok, podrían decirme que estoy loco, que cómo tan positivo, etc, etc. Pero no es así, soy bastante crítico con el sistema, pero no hay que desconocer que por lo menos ahora las cosas andan mejor. La frecuencia de los buses ha mejorado, en los paraderos no se juntan cantidades sorprendentes de personas, ya no. Ahora está todo un poco más organizado. Incluso ya comenzaron a aparecer soluciones inteligentes y otras que son más de criterio. Hoy se vieron filas en los paraderos, algo que NUNCA se había visto en Santiago. La gente se dió cuenta que esto ya no tiene vuelta atrás y que debe ordenarse, al final, el sistema nos sirve a todos. Y lo otro, el directorio del Metro sentó cabeza (o se la hicieron sentar) y ampliará, desde el 1 de Marzo, el horario de funcionamiento del tren metropolitano. Ahora abrirá a las 6 de la mañana, media hora antes de lo actual.

Taorian'ny andro telon'ny tanàna iray efa saika rava, famantarana kely ny korontana an-tanàn-dehibe, tamin'ny fampisehoana ny endriny ratsy indrindra, ny endrik'i Santiago tsy voarindra, miverina amin'ny laoniny ny rehetra nony farany, nahomby, nizatra ary nivaha ny fototry ny olana. Miasa ny Transantiago. Eny e, afaka miteny ianao hoe adala aho, izay no antony maha-olona manana fijery miabo ahy sns sns. Fa tsy izany, tena nitsikera ilay rafitra aho, nefa mila hitantsika fa miha-tsara ny zavatra rehetra amin'izao fotoana izao. Miha-matetika kokoa ny fisian'ny fiara fitateram-bahoaka, tsy be olona mijanona mahavariana intsony ny toeram-piantsonan'ny fiara fitateram-bahoaka, tsy toy izany intsony. Amin'izao fotoana izao, efa milamina tsikelikely ny zavatra rehetra. Ankoatra izany, nanomboka nampiasa vahaolana voasaina tsara ihany koa izy ireo. Amin'izao fotoana izao, mahita filaharana eny amin'ny fiantsonan'ny fiara fitateram-bahoaka isika, zavatra izay tsy fahita mihitsy teto Santiago. Mahatsapa ny olona fa tsy misy azo iverenana ary tsy maintsy mampiasa filaminana izy ireo. Ary farany, tsara ho an'ny tsirairay ilay rafitra. Ny zavatra hafa dia nanapaka hevitra ny talen'ny fiarandàlamby mandeha any ambanin'ny tany (na nasaina nanapaka hevitra) fa hanitatra ny fandaharam-potoanan'ny fiarandàlamby ao an-drenivohitra. Amin'izao fotoana izao, mivoha, antsasak'adiny mialoha, amin'ny enina ora maraina izany.

Rahampitso, hanomana hetsi-panoherana [5](ES) ny “Komitin'ny Mpampiasa Transantiago”. Ireo olona izay ao anatin'ity komity ity dia ireo izay zatra mihira, mivarotra zavatra  any anatin'ny fiara fitateram-bahoaka ary koa vondrom-piarahamonina manodidina sasany. Ireo olona rehetra ireo dia zatra nahazo karama teny ambony fiara fitateram-bahoaka. Iray amin'ny zavatra atrehan'ny fitondram-panjakana izany. Ary koa, ny ankamaroan'ny Shiliana, dia zatra matory eny ambony fiara fitateram-bahoaka, rehefa mandeha miasa na rehefa avy miasa. Matetika dia eny ambony fiara fitateram-bahoaka mandritra ny ora iray sy sasany. Ankehitriny, afaka tonga any an-trano haingankaingana izy ireo noho ny fiovàna fiara fitateram-bahoaka na fiarandàlamby mandeha any ambanin'ny tany, noho izany tsy misy intsony ny “kolontsain'ny torimaso anaty fiara fitateram-bahoaka”.