- Global Voices teny Malagasy - https://mg.globalvoices.org -

Nikaragoà: Ny Takaitra Navelan'ny Horohorontanin'ny Taona 1972

Sokajy: Amerika Latina, Nikaragoa, Mediam-bahoaka, Voina

(Fanamarihana: ny lahatsoratra amin'ny teny anglisy dia efa nivoaka tamin'ny volana Desambra 2009) 

Tamin'ny 23 Desambra 1972, namely an'i Managua, Nikaragoà ny horohorontany mahery vaika amin'ny maridrefy 6.2 [1], namono olona 5.000, sy nandratra olona 20.000, ary tsy manan-kialofana 250.000. Ankizy tamin'izany fotoana izany ilay bilaogera Nikaragoàna, Homero, saingy manana ny fahatsiarovana ireo takaitra navelany, izay nosokajiany tamin'ny lahatsoratra vao haingana [2] tao amin'ny bilaoginy Ventana de Homero [es] (Varavarankelin'i Homero).

Cuando logramos salir a descampado a un patio detrás de mi casa, pudimos observar que el cielo estaba rojo y la atmósfera cargada; los vecinos comenzaron a juntarse; la mayoría estaban con ropas de dormir y algunos niños lloraban asustados. Mi padre me dijo en tono serio: “Es un terremoto hijo, Managua debe estar destruida” y era cierto.

Raha mbola afaka nipoitra tao amin'ny efitra ambadiky ny tranoko izahay, dia afaka mahita fa mena ny lanitra ary be rivotra be ao ivelany; nanomboka nitangorona ny mpiara-monina, niaraka tamin'ny akanjo-mandry ny ankamaroany, ary nitomany ny ankizy sasany satria natahotra. Nilaza tamiko tamin'ny feo matotra ny raiko  hoe: “Horohorontany izany, ry zanako lahy, azo antoka fa rava i Managoà” ary marina izany.

Nandeha nitondra fiara ny fianakaviana mba hanamarina fa voaaro ireo ray aman-drenibe, izay nonina manerana ny tanàna. Niditra tamin'izany fiara izany, nahita fahoriana betsaka teny amin'ny lalana lasa maizina izy ireo .

Por primera vez miraba como en una película lenta y en blanco y negro; como la gente deambulaba sin rumbo por las calles; otras desesperadas rascaban con su manos los escombros buscando a sus familiares enterrados bajo las lozas y bloques de cemento. Pude ver como en unos carretones de madera trasladaban muertos y heridos y todo el mundo imploraba; “llevenos al hospital” y nosotros no podíamos hacer nada.

Sambany aho nahita zavatra miadam-pihetsika, ary tahaka ny sarimihetsika mainty sy fotsy; nahoana ireo olona no mbola nirenireny foana teny an-dalambe; ny hafa kosa mandavaka mafy amin'ny tanana ny korontan-trano rava, mitady ireo fianakaviana voatototra ao ambanin'ny biriky simenitra. Nahita sarety hazo nitatitra ireo vatana mangatsiaka sy naratra aho ary nitaraina ny rehetra hoe, “hoento any amin'ny hopitaly izahay” kanefa, tsy afaka nanao na inona na inona izahay.

Nifarimbona ireo mpiara-monina mba hanome rano sy bodofotsy ho an'ireo izay nila izany, ary koa ireo ekipan'ny fikarohana mifarimbona mitady ny maty sy ny naratra. Nanamarika ihany koa i Homero fa tsy nisy na dia mpitandro ny filaminana ao amin'ny firenena aza teny an-dalambe, izay vao mainka nanampy ny korontana:

Los ladrones aprovecharon la madrugada para asaltar las tiendas y robar lo que encontraban; al principio no sabía, miré un hombre sucio y sin camisa cargando un televisor por las calles y mi padre me dijo: Ahí va un ladrón. ¿Y como lo sabes? le pregunté, por que nadie en estas situaciones se preocupa salvar un televisor. Eso solo era el comienzo de la ratería que se desató en los días posteriores; mientras los ladronzuelos de los barrrios hacían su “diciembre” Somoza y sus secuaces se robaban la ayuda humanitaria de los danmificados del terremoto de Managua.

Nanararaotra ny maraimbe ireo mpangalatra mba handroba fivarotana sy mangalatra izay zavatra hitany; tamin'ny voalohany, tsy nahalala ny zava-mitranga aho, nahita lehilahy maloto sy tsy manao ambonin'akanjo mitondra fahitalavitra eny amin'ny lalana aho ary nilaza ahy ny raiko hoe: Mpangalatra ireo. Ahoana no ahafantaranao izany? hoy aho nanontany azy, dia namaly izy hoe, satria tsy misy olona ao anatin'izao toe-javatra izao mbola handeha hamonjy fahitalavitra. Vao fanombohan'ny halatra madinidinika izao izay hiverina amin'ny andro manaraka; raha nankalaza ny “Desambra” (Krismasy) ireo mpangalatra ao amin'ny manodidina, nangalatra ny fanampiana maha-olona ho an'ireo izay voakasiky ny horohorontany tao Managoà kosa [ny filoha teo aloha Anastasio] Somoza sy ny mpiara-dia aminy.

Nofaranany tamin'ny fandinihana ny lova navelan'ny horohorontany 37 taona lasa ny lahatsoratrany :

Nicaragua no solo había perdido miles de sus hijos; también perdió su capital, la novia del Xolotlán y ningún gobierno le ha podido devolver su centro ni su belleza.

Tsy vitany hoe very zanaka lahy an'arivony i Nikaragoà, fa ny renivohiny, ny vadin'i Xolotlán ary tsy nisy governemanta nahavita namerina tamin'ny laoniny na ny afovoan-tanàna na ny hatsarany.