- Global Voices teny Malagasy - https://mg.globalvoices.org -

Kôlômbia: Ny Famindràna Toerana Ny Mponin'i Ituango

· Mpanoratra Lully Posada Nandika (fr) i  Loïc Le Henaff, Candy

Sokajy: Amerika Latina, Kolombia, Mediam-bahoaka, Vonjy Voina

(Fanamarihana: lahatsoratra tamin'ny May 2010)

[Raha tsy misy fanamarihana manokana, dia amin'ny teny Espaniôla daholo ny rohy ato]   Tanàna kely ao Kôlômbia i Ituango any amin'ireo tendombohitra any avaratry ny departemantan'i Antioquia, 195 kilaometatra miala an'i Medellín [1] [fr]. Nijaly be ireo mponina tao ary imbetsaka no voatery nandao ny taniny rehefa mandondom-baravarana ao amin'izy ireo ny fifandonana eo amin'ny mpanao ady anaty akata sy ireo vondrona mitampiadiana ivelan'ny tafika. Faritra iray manankarena i Ituango no sady mahantra ihany koa. Izay indrindra, tsy maintsy natrehan'ireo mponina tao ny governemanta izay nanandrana nanolotra ilay tetikasa famokarana herinaratra ahodin-drano ao  Pescadero-Ituango ho anà orinasa vahiny. Tokony hahafahan'i Kôlômbia mamokatra herinaratra bebe kokoa io tetikasa io. Io dia antony iray ihany koa mahatonga ireo vondrona mitampiadiana maniry hifehy io faritra mbola voajanahary io.

[2]

Sarin'ireo olona nafindra toerana, an'i Adriana Jaramillo, famoahana nahazoana alàlana

Nandritry ny 30 taona, matetika voatery mandao ny tranony ny mponina tao ary mitady fialofana any amin'ireo sekoly sy toby any an-tanàndehibe ao Ituango. Tamin'io taona 2010 io, ohatra, ny 2 Aprily, maherin'ny 1.600 ireo olona nafindra avy any. Taorian'ny nanasoniavany fifanarahana iray niaraka tamin'ireo manampahefana ao Ituango, izay niantoka ny fiarovana azy ireo, naverina tsikelikely ho amin'ny taniny ny ankamaroan'izy ireo, saingy maro ireo mbola mipetraka any amin'ireo trano tsizarizary.

Ny sasany amin'ireo bilaogera ao Ituango, izay mpikambana ao anatin'ny tambajotra HiperBarrio [3] [es.] dia naneho ny ahiahin'izy ireo tao amin'ny bilaoginy. Ohatra, i Roxana, ao amin'ny bilaogy El Rincón del Pensamiento, dia nanoritsoritra ny toedraharaha tao Ituango [4] [es.].

Se espera que esta triste situación se solucione pronto ya que esto no afecta solo a los desplazados sino que nos afecta a todos, por que es realmente triste ver a tanta gente lejos de sus tierras debido al poder del hombre.

Misy fanantenana ny hivahan'ity toedraharaha mampalahelo ity atsy ho atsy, satria tsy ireo nafindra irery ihany no voakitik'izy io, fa ny olona rehetra mihitsy. Tena faran'izay mampalahelo ny mahita ny olona lasa lavitry ny trano fonenany noho ny fahefana eo am-pelatànan'ireo olona sasany.

Adriana, ao amin'ny bilaoginy Ituango : Tesoro por Descubrir,  dia manontany tena momba ilay toedraharaha [5] [es.].

No les parece que es injusto que se tengan que ir y dejar todo una ves más, para muchos es la quinta, para otras quizás han habido mas, debe ser horrible tener el miedo de que en cualquier momento te toca dejar todo de nuevo, nadie quisiera estar en ese lugar, me decia una señora “es preferible tomarse una agüita con sal en la casa de uno, que estar en un alberge esperando a que te den algo.

Ianareo ve tsy mieritreritra hoe tsy rariny ny tsy maintsy handehanan-dry zareo sy hamelàny ny zavatra rehetra indray mandeha indray ? Ho an'ny maro, ny toeram-piompiany, ho an'ny hafa angamba, mbola betsaka lavitra noho izany. Tena mety mampivarahontsana izany hoe rahonana tsy misy farany ho tsy maintsy miàla izany, tsy misy te-ho eo amin'ny toeran'izy ireo isika. Hoy ny ramatoa iray tamiko  : “Mbola tsara kokoa ny misotro ranon-tsira ao an-tranon'ny tena noho ny mipetraka anaty trano tsizarizary sy miandry ny hafa mba hanome zavatra ho anao”.

Liana amin'ireo nafindra toerana [6] ny bilaogy Hiperbarrio Ituango, La Belleza Oculta de Ituango [es.] :

El Estado les ha brindado un buen apoyo, con múltiples ayudas. Y aunque la gran mayoría ha podido regresar a sus casas, algunos aún se encuentran en la cabecera municipal, aunque en menor cantidad que la que había anteriormente.

Nitondra fanampiana tsara sy betsaka ho azy ireo ny fanjakàna. Betsaka tamin'izy ireo no afaka niverina nody tany an-tranony, saingy mbola mivelona amin'ny fanampian'ny kaominina hatrany ny sasany, na dia vitsy noho ny taloha  aza ry zareo [7][es.].

Nilazalaza ny toedraharana misy eny an-toerana ny bilaogy La Colonia de Ituango no sady nanazava ny olana [8] [es.] :

Año tras año, los habitantes de la zona urbana asisten con desconfianza y hasta miedo a la llegada de cientos de familias campesinas que se instalan en albergues temporales, sin pensar en más que la inseguridad que pueden generar o lo feo que se ve el municipio con desplazados; sin contemplar las consecuencias de fondo que generan estos desplazamientos forzados que vienen presentándose desde hace 13 años, época de la primera incursión paramilitar en la zona. Fenómenos como la desocupación de territorios; pérdida de cosechas, animales, semillas nativas; reducción creciente de la soberanía alimentaria del municipio; empobrecimiento de los habitantes; deserción escolar; proliferación de enfermedades tropicales…

Nos tendría que cuestionar el hecho de que esta situación se repita año tras año, y en lugar de buscar el culpable entre los campesinos que vienen desplazados, nos debiéramos preocupar por el extenso territorio que desde unos treinta años atrás se encuentra en disputa en el municipio de Ituango. El Parque Paramillo comprende el 53% del área total del municipio, su zona de amortiguamiento cerca de otro 10% y para la construcción de la represa Pescadero-Ituango y la vía paralela, intervendrán la zona rivereña del río Cauca, en predios de 10 veredas del municipio.

Isantaona isantaona, lasa miahiahy ireo mponina an-tanandehibe ary matahotra mihitsy aza manoloana ny fahatongavan'ireo fianakaviana tantsaha sasantsasany miaina anaty fialofana vonjimaika, noho ny resaka tsy fandriampahalemana mety aterak'izany, sy noho ny fahitàna ny kaominina lasa rakotra an'ireny mpialokaloka mpifindra monina ireny. Saingy tsy sainin-dry zareo ireo vokatry ny famindràna an-terisetra natao 13 taona lasa izay, nanomboka tamin'ny fitsofohana voalohany tao amin'ilay faritra notanterahan'ireo vondrona mitampiadiana ivelan'ny tafika. Ireo vokany toy ny fandaozana ny tany (miaraka amin'ny fahaverezan'ny vokatra, ny biby fiompy, ny voa), ny fihenàn'ny sakafo ao an-tanàna, ny fahantrana mamely ny olona, ny fandaozana sekoly ary ny fianahan'ny aretina mpiseho amin'ny tany mafàna.

Tsy maintsy manontany ny tenantsika momba io toedraharaha io isika, izay mety hiverimberina foana isantaona. Ary aza ilaozana mitady izay tomponandraikitra any anatin'ireo tantsaha nafindra toerana, fa ny faritra midadasika iadiantsika efa nandritry ny 30 taona ao amin'ny tanin'i Ituango no tokony hampiasa loha antsika. Ny 53% amin'ny tanin'ny kaominina misy ilay valanjavaboary ao Paramillo, ny eo anelanelany, 10% fanampiny, ary ho an'ilay fanorenana tohodrano ho an'ny Pescadero-Ituango sy ireo làlambe mirazotra, ny faritra manodidina ny renirano Cauca, toerana ahitàna tanàna am-polony, no tsy maintsy ho hajariana.

Anaty lahatsoratra iray hafa, ifantohan'ilay bilaogy ny momba ny fiverenan'ireo mponin'i Ituango [9] [es.], izay napetraka tany aminà toby tany an-tanandehibe :

Con el retorno de los campesinos que salieron de sus veredas en El Cedral y La Miranda, comenzará hoy el proceso de retorno de más de 1.500 ituanguinos que desde hace dos semanas permanecían en el casco urbano del municipio por la presión de los enfrentamientos que se vienen dando en sus regiones. (…). Este sábado regresarán los campesinos provenientes de Santa Ana y durante el fin de semana, hasta el martes, continuará el proceso gradual que ve terminar una situación de emergencia humanitaria que tenía ribetes muy difíciles de superar.

Miaraka amin'ny fiverenan'ireo tantsaha izay nandao ny vohitra nisy azy ireo tany El Cedral sy La Miranda, manomboka androany ny fiverenan'ireo Ituanguinos efa ho 1.500 mahery. Nandritry ny roa herinandro, nijanona tany amin'ny faritry ny tanàndehibe ry zareo noho ny tsindry sy ny fifandonana nitranga tany amin'ny faritra misy azy ireo. (…). Hody ihany koa amin'io Sabotsy io sy mandritry ny faran'ny herinandro ireo tantsaha avy ao Santa Ana. Hitohy miandàlana hatramin'ny Talata izany ary hamàrana ny toedraharaha iray vonjitaitra noho ny maha-olombelona, izay sarotra natrehana tokoa.

Izany no fiainana andavanandron'ireo olona ao Ituango.