Vondrom-piarahamomnonina LGBT ao an-toerana mandray anjara tamin'ny diabe avana mba hankalaza ny Taombaovao Bangla. Sary avy amin'i Nahid Sultan tao amin'ny Wikimedia Commons. CC BY-SA 4.0

Herintaona mahery lasa izay, nalaina an-keriny novonoina ho faty tao amin'ny renivohitr'i Bangladesh, Dhaka, i Xulhaz Mannan, tonian-dahatsoratry ny gazetiboky LGBT voalohany ao Bangladesh, sy ilay mpikatroka mafàna fo LGBT Mahbub Rabbi.

Tamin'ny 25 Aprily, 2016, nanatevin-daharana ny lisitra lava be an'ireo mpihevitra laika sy vitsy an'isa ara-pivavahana izay nisy namono tao Bangladesh nanomboka tamin'ny 2013 izy ireo (jereo ny tatitra manokana nataon'ny Global Voices).

Nilaza fa tompon'andraikitra tamin'ny famonoana azy ireo tamin'ny sioka i Ansar al-Islam Bangladesh (Al-Qaeda ao amin'ny Zana-kaontinanta Indiana). Olona roa misy ifandraisany tamin'ny famonoana hatreto no voasambotry ny polisy, herintaona mahery taorian'ny famonoana, mbola tsy namoaka fiampangana azy ireo ny mpanao famotorana.

Nilaza ireo mpiaro zo ao Azia Atsimo sy manerantany fa i Mannan no tena lasibatry ny Islamista mahery fihetsika noho ny fanamelohana hatrany ny fiarahan'olon-droa mitovy taovam-pananahana sy ny tsy fandeferana amin'ny vondrom-piarahamonina LGBT ao Bangladesh. Helohin'ny fehezan-dalàna famaizana andininy faha-377 ao Bangladesh, “manohitra ny lamin'ny natiora” ny hetsika ara-nofo, anisan'izany ny lehilahy miray amin'ny lehilahy, ka voasazy faran'izay mafy azo atao, migadra mandrapahafaty any am-ponja. Nampidirin'ny manampahefana Britanika mpanjanaka tamin'ny taonjato faha-19 ny fehezan-dalàna ary nampiasaina ho ny maodely amin'ny lalàna Sodomia ao amin'ny zanatany Britanika maro hafa.

Tamin'ny tsingerintaona voalohany ny famonoana, nanangana bilaogy amin'ny teny Bangla antsoina hoe Dhee ny Boys of Bangladesh, tambajotra lehibe indrindra milaza tena fa lehilahy pelaka Bangladeshy avy ao an-toerana sy any ivelany, mba ho fahatsiarovana ireo niharam-boina sy hanaovana fanentanana manoloana ny manjò ny vondrom-piarahamonina ao anatin'ny firenena maro an'isa Miozolomana, mpandala ny mahazatra.

Ny dikany “Dhee” ara-bakiteny amin'ny teny Bangla dia talenta na faharanintan-tsaina. Anisan'ny tetikasa fiarovana lehibe ho an'ny lesbiana ny bilaogy, izay ahitana tantara an-tsary nivoaka tamin'ny Septambra 2015, mitantara “Ny Tantaran'ny Dhee,” tanora lesbiana noforonina izay nahita ny ara-nofon'izy ireo. Nandritra ny taon-dasa, nampiantrano hetsika fanentanana momba ny lahy sy vavy ary ny ara-nofo tao amin'ny tanàna fito ao Bangladesh ihany koa ny tetikasa Dhee .

Manasongadina lahatsoratra avy amin'ireo mpikambana ao amin'ny fiarahamonina LGBTny bilaogy, izay fahatsiarovana an'i  Mannan sy Tonoy ary manazava ny tahotra iainan'zy ireo ankehitriny hatramin'ny nahafatesan'izy ireo. Tsy mitonona anarana ny mpanoratra, ary na dia ny adiresy mailak'ireo mpaneho hevitra aza dia afenina noho ny antony ara-piarovana. Hoy ny vakin'ny fanambarana ao amin'ny bilaogy:

জুলহাজ মান্নান ও তনয়ের নির্মম হত্যাকান্ডের ঘটনাটি ধী এর মত যাদের জীবনে প্রত্যক্ষ কিংবা পরোক্ষভাবে প্রভাব ফেলেছে তাদের বলা কিছু লেখা/কথা/ছবি/ভিডিও সংরক্ষণ করে রাখার প্রাথমিক উদ্দেশ্য নিয়ে এই কমিউনিটি ব্লগের যাত্রা শুরু হচ্ছে। আমাদের এই আহবানে সাড়া দিয়ে বিভিন্ন মানুষ, যারা নানা সময়ে জুলহাজ আর তনয়ের সান্নিধ্যে ছিলেন, তাদের লেখনী আলোকচিত্র দিয়ে জানিয়েছেন তাদের মনের অব্যক্ত সেসব কথা। বাংলাদেশের সমকামীদের আন্দোলনের বর্তমান পরিস্থিতির ঘোলাটে এক টুকরো ছবি মিলবে ধী ব্লগে।

Misy fiantraikany mivantana na ankolaka any amin'ireo mpikatroka sy olon-tsotra marobe ny famonoana feno herisetra an'i Mahbub Xulhaz sy Mannan Rabb. Mitahiry ny zavatra niainan'izy ireo sy ny fanehoan-kevitra amin'ny endrika lahatsoratra / feo / sary sy lahatsary ity bilaogy ity. Olona maro akaiky an'i Tonoy sy Mannan no namaly ny antsonay handefa lahatsoratra sy sary ary naneho fihetseham-po sy ny fahatsiarovan'izy ireo momba azy ireo. Afaka mi-topimaso ny toe-javatra manahirana ankehitriny iainan'ny hetsika LGBT ao Bangladesh ao amin'ny bilaogy Dhee ianao.

‘Nilentika ato am-poko tahaka ny vato mavesatra ny zava-misy’

Niasa ho diplaomaty tao amin'ny USAID ao Bangladesh i Xulhaz Mannan ary mpiara-manorina sy mpamoaka ny gazetiboky LGBT voalohany ao Bangladesh antsoina hoe Roopbaan (jereo ny tatitry ny Global Voices). Nivoaka tamin'ny volana Janoary 2014 ny gazety.

Talohan'ny famoahana ny boky, any amin'ny miafina foana matetika ny hetsika LGBT ao Bangladesh, ary notarihan'ny olona vitsivitsy izay mifandray ao amin'ny media sosialy. Shakhawat Hossain avy ao amin'ny Boys of Bangladesh nanoratra tao amin'ny tranonkalam-baovao sy fanehoan-kevitra Wire.in:

Mannan believed in visibility. All his life he worked to provide a safe space for people to come out and be who they were. He opened up his house, spent all his earnings and dedicated his spare time towards mobilising the community and giving us a sense of belonging. He had a unique way of encouraging us to speak up and be assertive of our rights – of our right to love. How ironical it is for the merchant of love to succumb to such hatred and violence.

Tonoy used his theatre experience to produce and act in various short dramas to spread awareness about LGBT issues.

Natoky ny fahitan'ny [hafa] i Mannan. Nandritra ny fiainany manontolo, niasa hanome toerana azo antoka ho an'ny olona izy mba hivoaka sy hiseho amin'ny maha izy azy ireo. Nosokafany ny tranony, nandany ny fananany rehetra, ary nanokana ny fotoanany malalaka tamin'ny fanentanana ny fiarahamonina sy nanome anay ny fahatsapana firaketana izy. Nanana fomba tokana tamin'ny fandrisihana anay hiteny sy hanamafy ny zonay – sy hitia ny zonay izy. Tena mampihomehy tokoa hoan'ireo mpivarotra fitiavana ny resin'ny fankahalana sy ny herisetra tahaka izany.

Nampiasa ny zava-niainany tamin'ny teatira i Tonoy mba hamokatra sy hiasa amin'ny fampisehoana tantara fohy isan-karazany hanapariahana fanentanana mikasika ny olan'ny LGBT.

Xulhaz sy Tonoy. Sary tao amin'ny Facebook-n'izy ireo.

Tao amin'ny bilaogy Dhee, bilaogera tsy nitonona anarana iray nampahatsiahy ny zava-niainany raha nandre ny fahafatesan'izy ireo:

২৫শে মার্চ আমি শেষবারের মতো জুলহাজ ভাইয়ের বাসায় পা দিয়েছিলাম। এক জন্মদিনের উৎসবে। [..]

ঠিক এক মাস পর তার মৃত্যু হল।

মাঝেমধ্যে আমি হিসাব করতে বসি। কতো দিন হল? ১০ দিন? ১৫ সপ্তাহ? ৬ মাস? আর কতো মাস পর এক বছর হবে?

প্রথম প্রথম ঘোরের মধ্যে ছিলাম। ঠিকমতো বুঝতে পারছিলাম না জীবনে কতো বড় পরিবর্তন চলে এসেছে। যখন ঘোর কাটিয়ে একটু-আধটু বোঝার চেষ্টা করতে শুরু করলাম তখন বড় বড় দীর্ঘনিঃশ্বাস বুকে জমতে শুরু করলো। আমাদের পুরো জগত বদলে গিয়েছে। আচমকা এক ঝড়ে সব লণ্ডভণ্ড করে গিয়েছে।

Tamin'ny 25 Martsa 2016 aho no niditra farany tao amin'ny tranon'i Xulhaz mba hanatrika ny fety fitsingerenan'ny taonany

Maty nisy namono izy iray volana taty aoriana

Mandinika izany aho indraindray. Firy andro [nanomboka tamin'ny famonoana]? Folo andro? Dimy ambin'ny folo herinandro? Enim-bolana? Taorian'ny volana maro firy hatramin'ny tsingerintaona?

Nandritra ny volana voalohany, varimbariana aho. Tsy mety mazava amiko ny fomba fiantraikan'izany tamin'ny fiainako. Rehefa tonga saina tamin'ny zava-nitranga aho, nilentika tao am-poko toy ny vato mavesatra ny zava-misy marina. Niova izao rehetra izao. Nisy rivo-doza nandrava ny zava-drehetra.

Bilaogera hafa nanoratra momba ny fiarahamiasa tamin'i Mannan tao amin'ny gazetiboky LGBT,  Roopban:

অন্যান্য ম্যাগাজিনের মত রূপবানের প্রথম সংখ্যার পর দ্বিতীয় প্রকাশ কিছুটা মসৃণ হবার কথা ছিল। কিন্তু কপালে শনি, চারপাশ থেকে অক্টোপাসের অশুভ শুঁড় আমাদের আষ্টেপৃষ্ঠে বেঁধে ফেলল। প্রধানমন্ত্রী নাকি মন্ত্রীসভার স্ট্যান্ডিং কমিটিতে রূপবান দেখে নাখোশ হয়েছেন। এদিকে ভোরের কাগজে বড় করে রিপোর্ট বের হয়েছে গোয়েন্দা বাহিনী রূপবানের পেছনের লোক খুঁজছে। … রূপবানের প্রথম সংখ্যা বের হয়েছিল যে ছাপাখানা থেকে, ভোরের কাগজের রিপোর্ট বেরোবার পরের দিনই জানিয়ে দিলো তারা আর আমাদের ম্যাগাজিন ছাপাতে পারবে না।আমি তখন নিতান্তই ভেঙে পড়েছিলাম। রূপবান ছাপানোর শোকে না, ডিবি পুলিশের ভয়ে! বাসায় কলিং-বেল বাজলেই মনে হয় পুলিশ।

Tahaka ny gazetiboky hafa rehetra, noheverina fa tsy dia ho sarotra kokoa noho ny voalohany ny famoahana ny andiany faharoa tamin'ny gazetiboky Roopbaan. Saingy ratsy vintana izahay. Nahafantatra momba ny Roopban nandritra ny fivorian'ny minisitra ny praiminisitra ary tsy faly tamin'izany. Namoaka tatitra ny gazety mpivoaka isan'andro Bhorer Kagoz fa nikaroka izay olona ao ambadiky ny gazetiboky ny sampana mpitsongo dia ao amin'ny polisy. Nilaza taminay ny fanontana gazety, izay nanonta pirinty ny fizarana voalohany tamin'ny Roopbaan ny ampitso fa tsy afaka manonta pirinty ny gazety intsony. Vaky fo ara-bakiteny aho. Tsy noho ny hoe tsy hisy intsony ny Roopbaan, fa noho ny tahotra polisy. Rehefa mandre lakolosim-baravarana aho dia raiki-tahotra.

Nanoratra ihany koa izy fa niaraka taminy foana i Mannan nandritra ireo fotoana fitsapana ireo:

পুলিশ আসলে কোনো ঝামেলা করবা না। কোনোকিছু অস্বীকার করবা না। চুপচাপ থানায় যাবা। ওখানে গিয়ে সবার আগে আমার নাম বলবা। বলবা জুলহাজ মান্নান সব নাটের গুরু।

Aza mikorontana mihitsy rehefa misy polisy tonga mitady anao. Aza mandà na inona na inona. Mandehana any amin'ny tobin'ny polisy miaraka amin'izy ireo. Lazao azy ireo ny anarako. Lazao azy ireo fa Xulhaz no atidoha mikotrika ny gazetiboky

Olona iray nanoratra momba ny zava-niainana vao haingana izay mampiseho ny fihetsika ratsy ataon'ny manampahefana amin'ny olona LGBT:

গত সপ্তাহে আমি বৈষম্য বিলোপ আইন বিষয়ক একটা আলোচনায় অংশ নিতে গিয়েছিলাম। টেবিলের আরেক মাথা থেকে আমাকে পরিষ্কার বলে দেয়া হল সরকার এমন কিছু করতে পারবে না যা ৩৭৭ ধারার বিপক্ষে যাবে। এই অশান্ত পরিস্থিতি মোকাবেলা করতে না পেরে তারা এলজিবিটি শব্দটা শুনতেও এখন নারাজ। সবকিছু এখন কেমন যেন অনেক অন্তঃসার শূন্য মনে হয়। আরেকটু বেশী সম্মান কি রাষ্ট্রের কাছে তোমাদের প্রাপ্য ছিল না?

Tamin'ny herinandro lasa, nanatrika adihevitra momba ny lalànan'ny rariny eo amin'ny lahy sy ny vavy aho. Nampitandrina ahy ny solontenan'ny governemanta eo am-pitan'ny latabatra fa tsy afaka manao na inona na inona izay mifanipaka amin'ny fizarana 377 izahay. Mba hiatrehana ny fandrahonana ny olona LGBT, tsy te hihaino akory ny teny LGBT izy ireo. Toa foana ankehitriny ny zava-drehetra ary toa manjavozavo ny ho avy. Tsy mendrika ve ianao, fara fahakeliny, na dia fanajana kely avy amin'ny fanjakana aza?

“Karazana tanindrazana inona ity, izay tsy misy toerana ho ahy?”

Mety tsy mandefitra amin'ny olona LGBT ny fiarahamonina Bangladeshy. Nanoratra momba ny fomba niatrehan'i Tonoy korontana tao an-trano noho ny fironany ara-nofo ny olona iray tao amin'ny bilaogy Dhee

তনয়ের বাসার পরিবেশটা একটু অন্যরকম। বাসার সবাই জানত তাদের ছেলে একটু আলাদা। পাড়ার আর দশটা ছেলের মতন নয়। ছোটবেলা থেকেই সে নিজেকে লুকাতে চাইতো না। ছেলে হয়ে মেয়েলী স্বভাব, মেয়ের কাপড়ে পারিবারিক উৎসবে নাচ, এসব কারণে বহুবার তার বাবার দ্বারা শারীরিক নির্যাতনের শিকার হতে হয়েছিল ওকে অনেকবার।

Hafa ny toe-javatra tao an-tranon'i Tonoy. Fantatr'izy ireo fa somary hafa kely, tsy toy ny ankizilahy hafa ao amin'ny manodidina ny ankizilahin'izy ireo. Tsy te hanafoana izany fahasamihafana izany izy. Nanana faniriana hanao zavatry ny vehivavy izy, niditra tamin'ny fomba fiakanjom-behivavy ary nijaly ny fanararaotana tao an-trano noho izany izy.

Niteraka tahotra tao am-pon'ireo vondrom-piarahamonina LGBT ao Bangladesh ny famonoana an'i Mannan sy i Tonoy. Mpikatroka maro no nanakatona ny kaontin'izy ireo amin'ny Facebook ankehitriny ary nanova laharana telefaonina mba hanafina ny mombamomba azy ireo noho ny fiarovana. Mpikatroka vehivavy nanazava tao amin'ny bilaogy Dhee:

এই ঘটনা ঘটার পর আমার কাছের যে কয়টি মানুষ আছে তারা সবাই আমাকে বলেছে দেশ ছেড়ে চলে যেতে। আমি ছোটবেলা থেকে অনেক বড় বড় স্বপ্ন দেখেছি কিন্তু নিজের দেশ ছেড়ে চলে যাবার স্বপ্ন কক্ষনো দেখিনি, কক্ষনো না। আমি ছোটবেলা থেকেই ভালো ছাত্রী ছিলাম। ঢাকা বিশ্ববিদ্যালয় থেকে পাশ করেছি, ছাত্রাবস্থা থেকেই সামাজিক নানা কাজে যুক্ত ছিলাম। এখন ভালো চাকরী করছি। আমি সবসময় দেশের জন্য কিছু করতে চেয়েছি। সুবিধা-বঞ্চিতদের সাথে কাজ করবো, দেশের ইকোনমিতে কন্ট্রিবিউট করবো। অনেক আশা ছিল আমার। কিন্তু আমি কেমন করে এ দেশে থাকবো যেখানে আমার বেঁচে থাকার নূন্যতম গ্যারান্টিটুকু নাই? আমি কেমন করে থাকবো এদেশে যেখানে আমি জানি আমি মরে যাবার পর হোমপেইজ, চায়ের-কাপ সবখানে সোল্লাসে ঝড় উঠবে বেশ হয়েছে মরে গিয়ে দেশটাকে সাফ হয়েছে! এ কেমন মাতৃভূমি? যার বুকে আমার জন্য এতোটুকু জায়গা নাই?

Taorian'izany loza mampalahelo izany, nilaza tamiko mba handao ny firenena ireo olona akaiky ahy. Nanonofy zavatra betsaka aho fony mbola kely, tsy tao anatin'izany mihitsy ny fandaozana ny tanindrazana. Mpianatra mahay aho hatramin'ny mbola kely. Nahazo diplaoma tao amin'ny Oniversite Dhaka, oniversitem-panjakana lehibe indrindra ao amin'ny firenena. Nandray anjara tamin'ny asa ara-tsosialy maro aho ary ankehitriny, manana asa mendrika. Te hanao zavatra hatrany ho an'ny firenena aho, manampy ny toekarena, miasa ho an'ny mahantra. Saingy ahoana no ahafahako miaina eto amin'ity firenena ity, izay tsy misy antoka ho an'ny fiainako? Ahoana no ahafahako miaina eto amin'ity firenena ity, ka raha maty misy mamono aho, dia hisy ny hifaly fa nihena ny olona LGBT? Karazana tanindrazana inona ity, izay tsy misy toerana ho ahy?

Tamin'ny Aogositra 2016, nahita olona dimy voarohirohy ho nandray anjara tamin'ny famonoana  ny mpanao famotorana. Nisambotra ny roa tamin'izy ireo ny polisy, izay nijoro ho vavolombelona teo ambany fizarana faha-164 ao amin'ny Fehezan-dalàna famaizana.

Saingy herintaona mahery hatramin'ny nahafatesan'i Tonoy sy Mannan, tsy nahavita nandefa fiampangana ny polisy na dia nanao ireo fisamborana ireo aza, sy efa nilaza fa “tena azo antoka fa izy ireo no nahavita ny heloka.” Nanome fanalavam-potoana in-12 ho azy ireo ny fitsarana hatramin'ny nisian'ny fisamborana. Vao haingana indrindra, tokony nalefa tamin'ny 8 Mey 2017 ny tatitra sy ny fiampangana nandritra ny fanadihadiana, saingy nahemotra indray ny daty. Nahemotra amin'ny 6 Jiona 2017 ny fandefasana ny fiampangana.