Asupe, tenin-jatovo Japoney milaza ny aretin'i Aspergers. Avy amin'ny sary ôrizinaly nozaraina betsaka tao amin'ny media sosialy [1].
Nisy antsafa iray vao haingana niarahana tamin'ny mpamorona manga Japoney malaza iray nanolotra ny topimaso momba ny fomba handraisana ny teny hoe “Asperger” izay sady tsy dia fantatra loatra ao Japana no sady ampiasain'ny karazana kolontsaina Japoney ao amin'ny aterineto ihany koa mandritra izany.
Tany am-piandohan'ny volana Aprily, tao anatin'ny antsafa [2] niarahana tamin'ny tranonkalan-kolontsaina pop Niconico [3] ao Japana, nanao fanehoan-kevitra amin'ny tarehin-tsoratra aretin'i Asperger ao anaty sarimiaina sy manga ilay mpamorona manga malaza Yamada Reiji (山田玲司) [4].
Fikorontanan'ny atao hoe autism spectrum [5] hita ao amin'ny iray isanjaton'ny mponina Japoney [6] ny aretin'i Asperger. Yamada Reiji no mpamorona ny andian-tantara manga tsy avy amin'ny hay-famoronana antsoina hoe Zetsubō ni Kiku Kusuri [7] ( ‘Fanafody amin'ny Famoizam-po’). Nilaza izy fa ataon'ny ny aretin'i Asperger ho tonga lafatra ny mpandray anjara fototra ao amin'ny manga sy ny sarimiaina:
最初に、ザックリ言ってしまうと、ちょっとイカれた変わり者が、何でもかんでも病名を付けられるというトレンドが、ここ20年ぐらいあるわけ。実際のところ、本当に障害なのか病気なのかは、定かではないし、専門家によっては、意見が分かれているんだけど、いわゆるアスペルガーヒーローみたいな人達が活躍する時代というのがあるのよ。
… Mba hilazana ny marina, vao roa-polo taona lasa teo ho eo izay no nilazana ny olona ho “hafakely” kokoa rehefa hita tamin'ny fitiliana momba izany ny olona iray.
Eto amin'ilay antsoina hoe ny “Maherifo Asperger ” isika izao raha mbola tsy azoko antoka raha tena aretina tokoa izy ity na fahasembanana fa miankina amin'ilay mpitsabo manam-pahaizana manokana iresahinao ihany izany.
Araka an'i Yamada, mpandray anjara fototra mahaliana ireo olona voan'ny aretin'i Asperger satria manana fomba fihevitra ambony izy ireo ary “mahay mandalina sy manana tsindrimandry” ihany koa, kanefa tsy manana fihetseham-po :
ザックリと特徴を言うと、ずば抜けた能力がある。これは、合理的な能力。分析力、直感力も含めて、能力は高いんだよね。スペックが高いという。だけど、共感力に欠ける。つまり、自分だけの世界にいて、美意識が高く、どこか人を馬鹿にしている。
Raha miresaka mikasika ny tena toetra mampiavaka ny olona miaina miaraka amin'ny Aspergers amin'ny ankapobeny, dia faran'izay mahay tokoa izy ireo, toy ny : fananana hevitra miavaka, ny fahaizana mandalina, ny lojika sy ny tsindrimandry. Azo antsoina hoe “manam-pahaizana” mihitsy aza izy ireo.
Na izany aza, tsy manana fihetseham-po ny olona voan'ny Aspergers. Satria noho izy ireo miaina ao anatin'ny tontolo azy samirery, sy sarotsarotiny be loatra, ka mahatonga azy ireo hampangorovitsika ny olona.
“Ny maherifon'ny Asperger ” manana endrika miavaka
Ireo mpandray anjara manana faharanitan-tsaina izay mahatonga azy ireo hankafizina, fa tsy dia tena tiana loatra no antsoin'i Yamada hoe “maherifon'ny Asperger” ary misongadina tsy tapaka ao amin'ny manga sy ny sarimiaina Japoney. Araka ilay endrika, azo leferina ny tsy fananan'ilay maherifo fihetseham-po satria (tondroina matetika ho zatovolahy izy ary) manana karazana ” fahaiza-manao mahagaga” izy. Ohatra iray malaza ny mpandray anjara ‘L [8]’ ao amin'ny Death Note [9] , polisy mpitsongodia iray izay hentitra sy kinga amin'ny fanenjehana ny andiana mpamono olona fantatra amin'ny hoe ‘Kira [10]’. Raha matanjaka miaraka amin'ny volo mainty mikorontan-dava, angamba i L no tena maherifon'ny Asperger tonga lafatra . Azo leferina ny tsy fananany fifandraisana ara-tsosialy satria mahafapo ny asany.
Tsy voafetra ao Japana ny endriky ny olona miavaka “manana ny herim-po Aspergers”. Araka an'i Yamada, ohatra amin'ny fanehoana ny mpandray anjara toy izany ny tantara ao amin'ny BBC Sherlock [11] lalaovin'i Benedict Cumberbatch sy Martin Freeman milalao an'i Watson namany akaiky:
例えば、名探偵シャーロック・ホームズを現代に蘇らせたと評判になった。英国BBCのドラマ『シャーロック』…アスペルガーっていうのはバディー物に向いてるんだよ。クールでバンバンやっていく人の横に、一般的な人情派が付く。だから、『シャーロック』は見事。
Ohatra, misy ilay mpitsongodia Sherlock Holmes, izay efa nitsangana tamin'ny maty tao amin'ny andian-tantara malaza ankehitriny ao amin'ny fahitalavitra BBC … mampiseho ny tenany ho “tantaran'ny mpinamana” ny aretin'i Asperger. Misy mpandray anjara mahafinaritra iray izay manao izany zavatra rehetra izany ary miseho ho olona “salama tsara” iray mijoro eo akaikiny. Ohatra iray tonga lafatra amin'izany i “Sherlock” .
Ny fampiasana ny “Aspie”, ho toy ny tenin-jatovo ao Japana
Ny lohatenin'ny Niconico izay nahitana ny antsafan'i Yamada dia ny hoe “Raha Jerena hoe Nahoana Isika No Tia Ireo Mpandray Anjara ‘Aspies’ Na Manana Fikorontanana amin'ny Fivelarantsaina ” (Asupe Ya Hattatsu Shogai No Shujinko Ga Ai Sareru Riyu Wo Kangaete Mita, アスペや発達障害の主人公が愛される理由を考えてみた [12]).
Mampiasa ny tenin-jatovo Japoney milaza ny Aspergers ho asupe ny lahatsoratra Niconico izay adika tsotra avy amin'ny teny Anglisy hoe “aspie [13]“, ary midika hoe olona iray maneho ny toetra mampiavaka ny aretin'i Asperger. Mampiasa ny teny Japoney ara-pitsaboana kokoa “aretina Asper ” (アスペルガー症候群) i Yamada .
Ao Japana ny teny hoe “asupe” (アスペ [14]) dia fantatra ho teny fanompana ary matetika hitarina mba ahitana olona izay manao fihetsika tsy mitovy amin'ny maro an'isa, na tahaka ny “hafahafa”.
Ohatra, mampiasa ny asupe ny mpisera Twitter iray mba hanaovany fanamarihana manivaiva momba ny tarika mpihira tanora AKB48 [15] Ozono Momoko:
顔面から滲み出るアスペ臭 pic.twitter.com/p1gfp6nKst [16]
— ぼぶ田ぼぶ子 (@RIKACHAN_SUCHI) May 3, 2017 [17]
Tahaka ny asupe ny tarehiny .
Vao haingana no tsikaritry ny Korea Times [18] ity lamaodin'ny Aterineto ao Japana ity :
Japanese netizens in their 20s to 30s are using the term “asupe” to refer to a mentally disabled person or “those who behave differently from the majority.”
Mampiasa ny teny hoe “asupe” ny mpisera Japoney eo amin'ny 20 taona ka hatramin'ny 30 taona mba hilazana ny olona manana fahasembanana ara-tsaina na “ireo manana fihetsika tsy mitovy amin'ny maro an'isa.”
Mitanisa ireo fiteny japoney avy amin'ilay mpitsabo aretin-tsaina Japoney Hoshino Geinan ny lahatsoratra tao amin'ny Korea Times . Raha nanoratra isan-kerinandro tao amin'ny gazetiboky Bunshun ao Japana [19] tamin'ny volana Aprily, dia nanoratra momba ny fampiasana ny teny hoe asupe, toa hita fa mamaly ny tenin'i Yamada i Hoshino eto:
簡単に「お前まじアスペ」とは言えないはずです。なぜなら、精神医学を専門に学んだ医師でも「アスペルガー症候群」と診断を確定するには相当な勇気が要ります。それほど難しい診断なのに、人と違っているというだけで簡単に「アスペ」と言うのは、ただの誤診です。
Raha tsorina, dia tsy tokony hiteny na amin'iza na amin'iza hoe “asupe ianao” . Ny antony dia satria, na dia ny dokotera manam-pahaizana manana traikefa manokana amin'ny psikolojia aza dia tsy maintsy matoky tanteraka ny tenany alohan'ny ilazana fahitana ny aretin'i Asperger tamin'ny fitiliana ara-pitsaboana. Koa satria sarotra ny manao fitiliana ny zava-misy dia mety handiso ny fitiliana ny milaza fotsiny ny olona iray ho asupe .
Nanoratra tamin'ny fanakianana ihany koa i Hoshino tamin'ny fampiasana ny teny rehefa manivaiva olona:
その方々が、「アスペ」という言葉を聞いて、嬉しいと思うでしょうか。たとえ「お前まじアスペ」と軽い気持ちで言う相手が、通院などを要さない人であったとしても、周りで聞いたり見たりする人で間接的にショックを受ける人がいるかもしれません。それくらい繊細に考えるべきだと思います。
Manontany tena aho hoe moa ve ho faly (ireo olona miaina amin'ny aretina Aspergers) rehefa mihaino ny teny hoe asupe ampiasaina ho tenin-jatovo? Eny fa na dia lazaina ao anatin'ny vazivazy malefaka aza ny hoe “asupe tanteraka ianao ” amin'ny olona izay mety ho voan'ny aretina Asperger dia mety hanafintohina ny hafa ny mihaino izany.