[1]#OccupyBulacan. Sary avy amin'i Paula Sabrine Janer. Nahazoana alalana.
Fianakaviana tsy manan-kialofana an'arivony no nibodo [2] trano fonenana miisa 6000 tsy misy mipetraka any amin'ny toerana enina misy fampiatranoam-bahoaka [an'ny fanjakana] ao amin'ny faritanin'i Bulacan avaratr'i Metro Manila hatramin'ny 8 marsa 2017, Andro Iraisampirenena ho an'ny Vehivavy.
Ny Kalipunan ng Damayang Mahihirap (Kadamay), fikambanan'ny mahantra ao amin'ny toerana be olona no nitarika izany hetsika izany, ary notohanan'ny vondrona mpikatroka isankarazany [3], nametraka sakana sy nikiry nijanona tao an-toerana efa ho iray volana izao miatrika ny fanohintohinana sy ny fandrahonana fanesorana avy amin'ny manampahefanan'ny famponenana sy ny polisy ireo nandray anjara tamin'ny fibodoana.
Vao nanomboka ny fibodoana dia noampangain'ny Filoha Rodrigo Duterte [4] ho mamboly “anarchy” [tsy firaharahiana fahefam-panjakana] ny hetsika ary nampanantena ny hampiasa hery izy hanalana azy ireo amin'ny trano fonenam-bahoaka. “Raha tsy te-hahalala ny lalàna ianareo, tsy afa-manao izao ianareo. hovahako amin'ny alalan'ny fanesorana an-keriny ny raharaha,” hoy izy.
[1]“Tazony ho tompon'andraikitra amin'ny heloka bevava ataony amin'ny mahantra i Duterte!” Saripikan'i Paula Sabrine Janer. Nahazoana alalana.
Tsy nihemotra tamin'ny fijoroany [5] ho amin'ny zon'ny mahantra hisitraka ny fampianatranoam-bahoaka maimaim-poana ny Kadamay tamin'ny fikirizana fa tsy nisy nipetraka nandritra ny taona maro ireo fonenana nobodoina ireo ka lò fotsiny nefa an'arivony no tsy manan-kialofana.
Taorian'ny fifampiresahana nifanaovana tamin'ny manampahefanan'ny fampialofana [6] sy ny Kadamay, dia nihemotra tamin'ny fikasana hanaisotra ireo fianakaviana an-keriny saika hotontosaina tamin'ny 27 marsa farany teo ny governemantan'i Duterte. Nilaza izany ho fandresena goavan'ny tolona iraisana ho an'ny mahantra ny Kadamay.
Ireto ambany ireto ny fijoroana vavolombelona sasantsasany avy amin'ny mpandray anjaran'ny #OccupyBulacan araka ny teny nataony noraketin'ny vondron'ny tanora mpikatroka Anakbayan [7]:
“Renter ako ng 20 yrs. Dahil hindi ako makabayad, nagkautang ako P2500. Pinagtatadyakan ako nung may ari. May pasa pa ako. Anong ebidensya pa ang kailangan nila para makita na mahirap kami?”
Mpanofa aho nandritra ny 20 taona. Koa satria tsy manan-kaloa aho dia nitambatra ho P2.500 (50 dolara amerikana) ny trosako. Noroahin'ny tompontrano aho. Mbola misy mangana hatrany amin'ny tenako. Porofo inona indray no mbola ilain-dry zareo hanehoana fa mahantra izahay?
“Yung mga bahay ayan o, tiwangwang. Ang mga talahib ang tataas, ang bahay kinakain na ng lupa. Bakit di nila patirhan sa walang bahay? Anong proseso pa ang gusto nila?”
Jereo ireo trano ireo, tsy ampiasaina. Mihalava ny bozaka, ary manomboka feno tany ny trano. Maninona no tsy mamela ny tsy manan-kialofana honina ao ry zareo? Fomba inona no ilain-dry zareo?
“Dala dala ko itong anak ko (babae, nasa 5 yo) sa lahat ng laban. Nung may nagpaputok (ng baril) doon sa Muzon takot na takot po ako. Pero para lang may mauwian siya, kasi kung hindi sa kalsada talaga kami.”
Mitondra ny zanako hatrany aho (vavy, 5 taona) rehefa mitolona. Natahotra tokoa aho rehefa napoaka taminay ny basy tao Muzon. Saingy nanao izao izahay mba hananany trano hodiana, fa raha tsy izany izahay dia ho tavela eny an'arabe fotsiny izao.
“Dapat sama-sama tayo, wag panghihinaan ng loob sa mga paninira. Ang bahay ng isa ipagtatanggol ng lahat. Hindi tayo aatras. Yung mga wala pang bahay titiyakin natin na makakuha din. Ang kaayusan at kalusugan dapat tiyakin din.”
Tokony hiaraka isika, aza kivy manoloana ny fanaratsiana. Ny tranon'ny iray, arovan'ny rehetra. Tsy hihemotra izahay. Ho an'ireo izay tsy mbola manana fonenana, hiantohanay fa afa-manana iray ihany koa ry zareo. Tokony hiantohantsika ihany koa ny filaminana sy ny fahasalamana.
“Bakit tayo sasabihan na kriminal, magnanakaw? Hindi ba ang krimen ay ang pagkaitan at nakawan ng karapatan ang maralita?”
Nahoana izahay no lazaina ho jiolahy, mpangalatra? Moa ve hoan'ny mahantra ny manao heloka bevava dia ny fanesorana sy ny fangalarana aminy ny zony?
[1]Naneho firaisankina tamin'ny hetsika #OccupyBulacan ny sarangam-piarahamonina hafa. Sary avy amin'i Paula Sabrine Janer. Nahazoana alalana.
Nihaika ny famariparitan'i Duterte ny fibodoana ho “anarchy” [tsy firaharahiana fahefam-panjakana] i Arnold Padilla [8] mpikaroka mpikatroka, tamin'ny famaliana fa ny “anarchic” dia ny fahitana fa miisa 52.341 ny fonenam-bahoaka tsy misy mipetraka manerana ny firenena nefa an'arivony ireo olona tsy manana ny trano sahaza azy :
These housing units have been unused not because of lack of demand. According to the Housing and Urban Development Coordinating Council (HUDCC), the housing backlog as of December 2016 is pegged at 2.02 million units. From this backlog, the total housing needs is expected to swell to almost 6.80 million units by 2022, growing annually by more than 796,000. Meanwhile, there are more than 1.5 million informal settler families (ISFs) nationwide, of whom 39% are concentrated in Metro Manila, based on government’s latest data.
Tsy nampiasaina ireo fonenana ireo tsy noho ny tsy fisian'ny tinady. Araka ny nambaran'ny Vaomiera Mpandrindra ny Fampandrosoana an-Tanandehibe (HUDCC), Naraikitra ho 2,02 tapitrisa ny fonenana hotratrarina tamin'ny desambra 2016. Avy amin'io isa tratrarina io, dia kasaina hibontsina manakaiky ny 6,80 tapitrisa ny isan'ny trano fonenana ilaina mandra-pahatongan'ny taona 2022, izany hoe mitombo mihoatra ny 796 000 isan-taona. Mandritra izany fotoana izany dia mihoatra ny 1,5 tapitrisa ireo fianakaviana manori-ponenana tsy ara-dalàna (ISFs) manerana ny firenena, ka ny 39% amin'izany dia miandrona ao Metro Manila, araka ny lahatahiry farany avy amin'ny governemanta.
Nanambara ny vondrom-pikarohana mahaleotena Ibon [9] fa ny krizin'ny famponenana dia nateraky ny fomba fiasa mirona amin'ny fitadiavan-tombontsoa tamin'ny fanaovana fifanarahana fananganana fonenana “sosialy” ho an'ny fihariana tsy miankina fa tsy nanome fonenana maimaim-poana ho an'ny tsy manan-kialofana:
Despite government and private sector claims, these “socialized” housing units remain unaffordable and unattainable for many informal settlers, said the group. A Bistekville unit, for example, does not require a down payment, but still has an amortization of Php2,273.84 (49 US dollars) per month over a period of 30 years. Many informal settlers are struggling to meet their families’ daily basic needs, and are also ineligible for housing loans from the Home Mutual Development Fund (HMDF) and Pag-IBIG.
Na dia teo aza ny antso avy amin'ny governemanta sy ny sehatra tsy miankina, dia mbola tsy taka-bidy sy lafo loatra ho an'ireo mpiorim-ponenana tsy ara-dalàna maro ny singam-ponenana iray. Ny singa Bistekville iray, ohatra, dia tsy mila fandoavam-bola mialoha saingy misy ny fanefana Php2,273.84 (49 dolara Amerikana) isam-bolana mandritra ny 30 taona. Maro ireo mpiorim-ponenana no mitrongy vao homana, ary tsy mahazo manofa trano avy amin'ny Tahirimbola Fampandrosoana Ifarimbonana Hahazoana Trano (HMDF) sy ny Pag-IBIG.
Ankoatra ny fiaretana ny tsy fahafaha-mialoka, ny fahantrana, ary ny hanoanana, dia mizaka ny “ady amin'ny zava-mahadomelina” [10] [mg] ataon'i Duterte izay manao lasibatra sy mamono tsy anavahana na iza na iza ivelan'ny fitsarana ireo madinika mpifoka na/sy mpivarotra zava-mahadomelina mihoatra ny 7000 manerana ireo ambani-tanànan'ny firenena ihany koa ireo mahantra miorina an-tanandehibe.
Nampanantena Kadamay ny hanohy ny ady [11] amin'ny rafitra tsy ara-drariny mahatonga fonenam-bahoaka an'arivony tsy hisy hipetraka, na dia mijanona ho tsy manan-kialofana aza ny fianakaviana mahantra an'arivony maro.