Nandefa fampielezankevitra mamely ny haino aman-jery sosialy ny Governemanta Kamerona, izay araka ny Cameroon Tribune, gazety mpivoaka isanandro eo ambany fifehezan'ny governemanta, dia “nalaky lasa loza mitatao hoan'ny fandriampahalemana ary fitaovana miafina ho fanodinkodinana saim-bahoaka” amin'ny alalan'ny fampiroboroboana “ny toetram-pandravàna, fanakorontanana ny hevi-bahoaka sy fanovàna ny zava-misy ankoatra ny zavatra hafa. “

Araka ny gazety mivoaka isanandro amin'ny fitenim-pirenena roa, izay namoaka fanontatàna manokana mitondra ny lohateny hoe “Hadisoam-pamindran'ny tambajotra sosialy: ny haavon'ny loza” (“Nahatratra ny haavo manaitra ny fitontongan'ny tambajotra sosialy”) :

Ny fanadihadiana am-pitandremana ny zava-misy dia milaza ny toe-javatra izay manaporofo fa mampidi-doza ho an'ny fiarahamonina raha toa ka tsy misy fepetra raisina hampihenana izany. Zava-dehibe tokoa izany, indrindra fa efa manakaiky ny fifidianana. Ny olona manana hambom-po politika dia mety hanararaotra azy io ary hampiasa azy handresena ireo mpifanandrina aminy.

Ny haino aman-jery hafa an'ny governemanta koa, indrindra fa ny Radio Televiziona Kamerona (CRTV), dia nanatevin-daharana io fanentanana mampisongadina ilay lazaina fa aretin'ny media sosialy sy ny filàna ny fandrindràna ny tambajotra sosialy ao Kamerona. Io ohatra no nitranga tamin'ny vaovao am-bava amin'ny fiteny frantsay sy anglisy tamin'ny 01 Novambra.

Nahoana no amin'izao fotoana izao?

Ny antony mivantana nahatonga fahatezeran'ny fitondram-panjakana dia ilay lozam-piarandalamby namoizana ain'olona tany Eseka, roapolo amby zato kilometatra miala an'i Yaondey, renivohitr'i Kamerona, izay nahafaty olona farafahakeliny 80 ary naharatrana olona maherin'ny 600 tamin'ny 21 Oktobra 2016. Raha nizara tamim-pahakingana sy ara-potoana ny vaovao momba ilay loza ny mpampiasa haino aman-jery sosialy, ireo manampahefana sy ny media mahazatra an'ny fanjakàna kosa ela vao nahavaly sy nampahafantatra ny vahoaka momba ny loza. Raha ny marina, ny sary sy ny lahatsary momba ny loza dia efa tafavoaka tao amin'ny Facebook, Twitter sy ny tambajotra sosialy hafa rehetra, nefa ny Governemanta sy ny Camrail (zana-tsampan'ilay vondron'orinasa Frantsay Bolloré izay mitantana ny lalamby ao Kamerona) nandà ny fisian'ilay lozam-piarandalamby.

Rehefa nanaiky am-pahibemaso ny governemanta fa nisy ilay lozam-piarandalamby, nandray anjara lehibe ny media sosaily tamin'ny fanomezana fomba hafa hitantarana ankoatra ny filazàna ofisialy momba ilay fialan'ny kodiarandalamby amin'ny lalamby, ohatra, ny fanazavana fa ny isan'ny olona mihoatra noho ny tokony ho izy sy ny tsy fahatomombanan‘ny kalesy vita sinoa dia azo inoana fa isan'ny nahatonga ny loza, fa tsy hoe ny hafainganam-pandeha araka izay nolazain'ireo tompon'andraikitry ny Bolloré.

Ohatra, bitsika iray maneso nalefan'ny mpampiasa @pahedipoula namoaka sarin'ny iray amin'ireo kalesy feno olona tamin'ilay fiarandalamby trà-doza. :

#cameroun #Eseka “Dans le train, tout le monde était assis”@ #camrail
J'adore l'humour des gens de #Bolloré * pic.twitter.com/halgHOC89D

— Pahe (@pahedipoula) October 25, 2016

#cameroun #Eseka. “Nipetraka daholo ny olona tao anaty fiarandalamby” araka ny filazan'ny Camrail. Tiako ny hatsikan'ny olona ao amin'ny #Bolloré“.

Mbola ny media sosialy ihany koa no namoaka voalohany ny fanotaniana momba ny isa ofisialy momba ny fahafatesana raha ireo olona teny ankianja kosa nifampiresaka tamin'ny namany, havana ary ny media tao an-toerana sy avy any ivelany. Ohatra, ny fandaharana Appels Actualité, afaka andraisana anjara tao amin'ny onjam-peo Radio France Internationale,  dia nibitsika ny fanambaràn'ny vavolombelona nahita maso izay nametraka ny isan'ny maty ho avo telo heny amin'ny tarehimarika ofisialy: “Raha ny zavatra hitako mivantana, tsy faty 79 fotsiny no nisy, farafahakeliny ireo 200,250!”

#LT Ruben “De visu il n'y a pas que 79 morts dans l'accident, il y en a au moins 200,250!” #Cameroun #camrail #appelsactu @RFI

— RFI Appels Actualité (@AppelsActu) October 25, 2016

#LT Ruben “Raha ny hita maso mivantana tsy 79 fotsiny ny maty tamin'ilay loza, fara-fahakeliny misy 200, 250!”#Cameroun #camrail #appelsactu @RFI

Ny tena zava-dehibe, Kamerone maro no nitsikera ny Filoha Paul Biya tao amin'ny haino aman-jery sosialy mikasika ny fihetsika matimaty nasehony manoloana ny loza – tsy hoe avy any Soisa fotsiny izy no nandefa ny fiarahamiory tamin'ireo niharam-boina (tsara marihana, tamin'ny alalan'ny media sosialy), fa tsy nody avy hatrany izy taorian'ny loza.  [Raha mila ny antsipirihan'ny fanadihadiana momba ny anjara toeran'ny sosialy tamin'ny fisarihana ny saina ho any amin'ilay loza, jereo ity tatitra amin'ny teny frantsay avy amin'ny VoxAfrica TV. ity]

Ny mpampiasa Twitter @ 237pleure nitaraina: “Lozabe any Kamerona. Aiza i Paul Biya? Tsy isalasalana fa any aminà trano fandraisam-bahiny lafovidy any Zeneva izy maneso ny Kamerone.”

Drame tragique au cameroun*ou ést paul biya?Sans doute dans un Hotel de luxe à geneve en train de se payer la tete des camerounais.** pic.twitter.com/s1RkmJW7l0

— 237pleure* (@237pleure) October 23, 2016

Loza mampalahelo ao Kamerona * Aiza Paul Biya? Tsy isalasalana, any amin'ny trano fandraisam-bahiny lafovidy any Zeneva maneso ny Kamerone. **

Rehefa avy nanambara andro fisaonana nasionaly avy any Soisa ny Filoha Biya, nisafoaka i Yannick,  mpampiasa Twitter : “Inona koa no zavatra hainao ankoatr'izany? Efa lasa Filohan'ny Trano fandraisam-bahiny  Intercontinental any  Zeneva ianao. Tsy fahombiazana tanteraka.”

@PR_Paul_Biya en dehors de cela tu sais faire quoi encore ? N'importe quoi. Tu es devenu le président de l'hôtel continental à Genève,fiasco

— Yannick T (@yannickt34) October 23, 2016

@PR_Paul_Biya Ankoatra izany, inona koa no mba hainao? Tsy misy dikany. Efa lasa filohan'ny Continental Hotel any Zeneva ianao, tsy fahombiazana tanteraka

Voatsindrona tamin'ny fiampangana ny tsirambina, ny tsy fahaizana sy ny tsy firaharahian'ny filoham-pirenena, niseho ho voa mafy ny governemanta.

Le sinistre d’Eséka s’est vite transformé pour certains en défouloir, un alibi commode, un exutoire rêvé pour asséner des coups, porter l’estocade, assouvir des appétits bassement politiciens… Des déclarations qui ne visaient manifestement qu’un seul objectif : accabler, embarrasser au maximum le chef de l’Etat et en tirer les dividendes politiques conséquents.

Ny zava-doza niseho tany Eseka dia navadiky ny sasany haingana ho famoahana  ny hatezerany, fialantsiny mety aminy,  fotoana efa nandrasana fotsiny mba hikapohana, hikirakiràna ny dona natraky nyfahafatesana ary hanomezana fahafaham-po ny filàn-dratsy politikany..Fanambarana izay tsy mikendry afa-tsy tanjona iray: ny hanafotra sy hanao izay hahamenatra araka izay tratra ny filoham-pirenena ary handray ny tombontsoa politika mifandray amin'izany.

.Nandritra ny tafa iray ho an'ny mpanao gazety, andro vitsivitsy taorian'ny loza, ny mpitondra tenin'ny Ministeran'ny Serasera sy ny Governemanta Issa Tchiroma namaly hoe:

Les gens de l’internet sont en permanence fâchés… c’est leur nature… les réseaux sociaux ne nous inquiètent pas. C’est un espace qu’il faut rationnellement occuper.

Tezitra lalandava ireo mpampiasa ny aterineto … Izany foana izy ireo … tsy mampanahy antsika ny tambajotra sosialy. Na ahoana na ahoana, toerana iray tokony hampiasaintsika am-piheverana izy io.

“Endrika iray vaovaon'ny fampihorohoroana”

Nihamafy ny fampielezankevitra manohitra ny haino aman-jery sosialy tamin'ny 10 Novambra rehefa,  tamin'ny kabariny ho an'ny Parlemanta ,  nitaraina momba ny “korontana ara-tsosialy” vokatry ireo “fitaka ataon'ny haino aman-jery sosialy “ao Kamerona, izay lazainy ho” endrika vaovaon'ny fampihorohoroana ” ny Filohan'ny Antenimieram-pirenena, Cavaye Djibril :

Ny haino aman-jery sosialy … ankehitriny dia ampiasaina hilazàna vaovao diso, ary dia manapoizina sy manodinkodina ny feon'ny fieritreretana, amin'ny alalan'ny fampitàna tahotra eny amin'ny vahoaka. Raha ny marina, lasa toy ny mampidi-doza lavitra tahàka ny balafomanga izy ireny… Raha fintinina, lasa areti-mifindra ara-tsosialy ao Kamerona ny haino aman-jery sosialy … Koa dia mangataka amin'ny manampahefana aho mba hijery ny filàna maika ny hikarohana sy hisamborana nireo mpanao heloka bevava eny anay aterineto… Tokony hahalala isika fa misy fetra ny fahalalahana, satria ny fahalalahana tsy misy fetrany dia mamono ny fahalalahana.

Ny fanambaràn'ilay mpandahateny dia toa manamafy ireo filazàna fa mikarakara volavolan-dalàna ny governemanta mba hanemporana ny fahafahana maneho hevitra amin'ny haino aman-jery sosialy..

Fomba mahazatra maneho fankahalana sy fiahiahiana manoloana ny haino aman-jery sosialy

Tsy zava-baovao ny fanafihana vao haingana nitranga tamin'ny Aterineto amin'ny ankapobeny, sy ny haino aman-jery sosialy manokana. Efa hatry ny ela no nanana  politika maneho fankahalana lalina ny tontolon'ny aterineto ny governemantan'i Kamerona.

Tamin'ny 2014, namboraka ny Tale Jeneralin'ny masoivohom-pierenena misahana ny Teknolojia Fampahalalam-baovao sy ny Fifandraisana, ANTIC, fa manara-maso tsy tapaka ny haino aman-jery sosialy ity fikambanana ity mba hamantatra votoaty izay mety hanohintohina ny filaminam-pirenena sy ny endrik'i Kamerona.

Nanatevin-daharana io fironana io koa ny Filoha Biya tamin'ny 2015, rehefa nampitandrina mikasika ny fanodinkodinana an-tserasera nandritra ny kabariny isantaona tamin'ny Andro ho an'ny Tanora: “Aza manaiky ho voafitaky ny mpaminany sandoka, ny  mpanonofy ary ny mafana fo virtoaly izay manao antso hanozongozonana amin'ny alalan'ny  haino aman-jery sosialy ianareo. Mpaminany tsy tompon'andraikitra izay mikatsaka ny fomba rehetra hanodinkodinana anareo izy ireny.”

Tamin'ny fiandohan'ity taona ity, nandidy ny kabinetran'ireo ministerany ny filoha mba hametraka paikady mavitrika ho an'ny fifandraisana amin'ny haino aman-jery sosialy. Nitranga izany taorian'ny tantara ratsin'i Koumateke Monique tamin'ny Martsa 2016: naneho ny hatezerany ireo mpampiasa ny  haino aman-jery sosialy taorian'ny fahafatesan'ny vehivavy bevohoka izay tsy nekena ny fidirany tao amin'ny hopitaly iray ao an-toerana noho ny tsy fahafahany handoa ny saran'ny fikarakarana . Araka ny lahatsoratra tao amin'ny gazety mivoaka isan-kerinandro any Parisy, Jeune Afrique, enina monja amin'ireo minisitra ao amin'ny governemantan'i Biya no manana pejy Facebook manokana tamin'ny Aprily 2016, ary roa monja amin'izy ireo  ihany no manana kaonty Twitter. Voafetra ihany hatreto ny fiantraikan'ny baikon'ny filoham-pirenena, satria mbola any amin'ny famaliana fanehoankevitra ireo manampahefana ao amin'ny governemanta fa tsy mihevitra izay handrafetana mialoha ireo hetsika sy adihevitra an-tserasera.

Ny fitsipiky ny haino aman-jery sosialy any Kamerona

Na dia manana lalàna momba ny haino aman-jery sosialy aza i Kamerona, ny lalàna iray tamin'ny 2010 mifandray amin'ny fiarovana an-tserasera sy ny heloka bevava atao an-tserasera dia misy fizarana roa lehibe izay manasazy ny fihetsika amin'ny aterineto.

Araka ny Toko faha-77:

(1) Na iza na iza mampiasa ny fifandraisana elektronika na rafitra filazambaovao ka manao tsinontsinona ny firazanana na ny fivavahana dia ho saziana amin'ny fampidirana am-ponja mandritra ny 02 (roa) taona ka hatramin'ny 05 (dimy) taona na lamandy 2 000 000 (roa tapitrisa) hatramin'ny 5.000.000 (dimy tapitrisa) CFA na izy roa mitambatra, lamandy sy fampidirana am-ponja.

(2) Ny sazy voalaza eo amin'ny andalana 1 etsy ambony dia ho avo roa heny, raha heloka niniana natao mba handrisika ny fankahalana sy ny fanebahana amin'ny samy olom-pirenena.

Araka ny Toko faha-78:

(1) Na iza na iza mampiasa ny fifandraisana elektronika na rafitra fampitambaovao hamoronana, hamoahana na hanaparitahana vaovao nefa tsy afaka mampahafantatra ny fahamarinany na hanaporofo ny fahamarinan'izay voalaza dia ho voasazy amin'ny fampidirana am-ponja 06 ( enina) volana ka hatramin'ny 02 (roa) taona na lamandy 5.000.000 (dimy tapitrisa)  hatramin'ny 10.000.000 (folo tapitrisa) CFA na izy roa mitambatra, lamandy sy fampidirana am-ponja.

(2) Ny sazy voalaza ao amin'ny fizarana 1 etsy ambony dia ho avo roa heny, raha heloka  natao mba hikasana fanelingelenana ny filaminam-bahoaka.

Fiakaran'ny fampiasana ny Aterineto sy ny haino aman-jery sosialy

Araka ny Internet World Stats (IWS), tranonkala iray izay manara-maso ny fampiasana aterineto isam-paritra  sy manerana izao tontolo izao, dia nisy teo ho eo amin'ny 4.3 tapitrisa ireo mpampiasa aterineto ao Kamerona tamin'ny Jona 2016, miaraka amin'ny tahan'ny fidirana amin'ny aterineto 17.7% (niakatra 6.4% tamin'ny 2013).

Araka ny fanadihadiana vao haingana nataon'ny Médiamétrie, orinasa Frantsay mpandrefy ny fidirana/fanarahana, Facebook no sehatry ny haino aman-jery sosialy malaza indrindra ao amin'ny firenena (Tombanan'ny IWS ho 2.100.000 ny isan'ny mpampiasa Facebook), arahan'ny Google+, Instagram, Twitter sy LinkedIn. Ny fanadihadiana dia nanambara fa ny 73,3% ny tanora 15 ka hatramin'ny 24 taona dia manana kaonty amin'ny haino aman-jery sosialy..

Lasa toeram-pivoriana ho an'ireo izay mitaky fiovàn'ny mpitantana ny fanjakana ny haino aman-jery sosialy. Tsy mahagaga, noho izany raha lazain'ny governemantan'i Biya fa toeram-panoherana izay tsy tokony havela tsy hovoafehy ny haino aman-jery sosialy.

L’Etat du #Cameroun s’est résolument engagé dans une lutte contre les réseaux sociaux, afin de préserver l'image du pays pic.twitter.com/L9zZGKnMsg

— #AFRICA24 (@AFRICA24TV) November 14, 2016

Tapa-kevitra ny Fanjakan'i #Cameroun fa hiady amin'ny tambajotra sosialy, mba hiarovana ny endriky ny firenena

Raha ny fahitàna azy, ho an'ny fitondran'i Biya, ireo mpampiasa ny tambajotra sosialy dia tsy maintsy, na miara-misafidy na terena hanaiky raha te-hanohy haneho ny heviny eny anaty serasera.