Kitendry Namboarina Manokana Ahafahan'ny Mpiteny Yorùbá Sy Igbo Manoratra Amin'ny Fiteniny

Screenshot from "How Do You Tone Mark in Yorùbá?"

Pikasary avy amin'ny “Ahoana no ametrahanao marika amin'ny fiteny Yorùbá?”

Fanamby miandry izay rehetra te-hanao izany hatrany ny mitendry amin'ny fiteny nizeriana, tahaka ny Yorùbá sy ny Igbo, satria tsy misy ireo mari-panoratana mampiavaka azy ny ankamaroan'ny kitendry. Miteraka ahiahy hatrany ho an'ny maro amin'ny Nizeriana te-hitendry amin'ny fiteniny ao an-toerana araka ny tokony ho izy izany sakana ara-teknika izany.

Saingy mety tsy ho olana intsony izany rehefa kelikely eo, noho ny YorubaName.com, izay nandrafitra kitendry amin'ny fiteny Yorùbá sy Igbo. Rakibolana marolafin'ny anarana Yorùbá ny YorubaName.com, ary kinendriny ny :

…preserve and document all Yorùbá names in a multimedia format. It is part of a long-term project to document all types of African cultural experiences on the internet as a way of ensuring the survival of African identities in their various expressions.

… hitahiry sy handrakitra ny anarana Yorùbá rehetra amin'ny endrika multimedia. Ao anatin'ny tetikasa lavitra ezaka handraketana ny zavamisy ara-kolontsaina Afrikana rehetra ato amin'ny aterineto izany ho fomba iray hiantohana ny fiavotan-tenan'ny mari-panondroana Afrikana ao anatin'ny fomba fanehoany azy isan-karazany

Ny YorubaName.com dia naorin'i Kọlá Túbọsún, izay nifototra tamin'ny asa-karoka nataony hahazoany ny bachelor of arts ireo andry lehibe mandrafitra ny tetikasa. Izy sy ny ekipa mpandalina ny teny, ahitana ihany koa ilay mpanoratra sy mpandika lahatsoratra ato amin'ny Global Voices antsoina hoe Laila Le Guen no ao ambadik'izao fananganana kitendry izao.

Mpirotsaka antsitrapo tao amin'ny tetikasa YorubaName hatramin'ny Marsa 2015 i Laila, ary vao nahatontosa fianarana teny Yorùbá naharitra telo taona nahazoana diplaoma tao amin'ny Inalco, Paris, izay ahitana fianarana teny sarotra miara-dalana amin'ny kilasy manokana amin'ny momba ny teny, tantara, literatiora ary anthrôpôlôjia. Nohazavainy nandritra ny antsafa ny olana voavahan'ny fisian'ny kitendry:

Laila Le Guen, Core Team member of YorubaNames.com, Editor and Translator

Laila Le Guen, mpikambana ao amin'ny YorubaNames.com, tonia sy mpandika lahatsoratra.

With this keyboard, we are addressing technical barriers to the use of Yorùbá and Igbo online. The new keyboard is an updated version of a keyboard layout we released last year to fill a gap in technological solutions to type Yorùbá in standard orthography. Yorùbá makes use of grave accent, acute accent and occasionally macron (n̄) to mark tone, and some characters include subdots (ẹ ọ ṣ). Some keyboard layouts existed on Windows and I had created one for Mac for my personal use since none existed at the time but all these efforts were scattered and inconsistent. The idea behind the YorubaName keyboard layout was to propose a user-friendly package for Mac and Windows and also to take advantage of our existing platform to promote its use.

Amin'ity kitendry ity isika mamaha ny olana ara-teknika amin'ny fampiasana ny Yorùbá sy ny Igbo an-tserasera. Ny kitendry vaovao dia voatra nohavaozina tamin'ny firafitry ny kitendry navoakanay tamin'ny herintaona hamenoana ny banga tamin'ny vahaolana ara-teknôlôjika hitendrena ny Yorùbá amin'ny tsipelina mahazatra. Mampiasa tendro miraika havia sy miraika havanana ary indraindray ny andanilany n̄ ny Yorùbá hanamarihana tsindrim-peo ary misy ihany koa ny endri-tsoratra ahitana teboka ambany (ẹ ọ ṣ). Misy firafitra kitendry sasany efa nisy tao amin'ny Windows ary tsy maintsy namorona iray aho hampiasaiko manokana amin'ny Mac satria tsy mbola nisy tamin'izany fotoana izany saingy niparitaka sy tsy nivoitra izany ezaka rehetra izany. Ny hevitra namoronana ny firafitry ny kitendry YorubaName dia ny hanolotra fonosana mora ampiasaina amin'ny Mac sy ny Windows ary ny mba hahaizana manararaotra amin'ny sehatra efa misy anananay hampiroboroboana ny fampiasana azy.

Sady fiteny ny Yorùbá no anaran'ny foko iray amin'ireo telo lehibe misy ao Nizeria. Ankilan'i Nizeria, dia tenenina ao amin'ny Repoblikan'i Benin koa izany sy any amin'ireo vondrom-piarahamonina any amin'ny toeran-kafa manerana izao tontolo izao. Tokony ho 30 tapitrisa eo ho eo ny mpiteny Yorùbá manerana izao tontolo izao. 

Ahitana vondrom-poko 250 eo ho eo sy fiteny 500 ao Nizeria, saingy tsy misy miara-dalana amin'ireo fiteny ireo na dia any an'eritreritra aza ny teknolojia vaovao amin'ny ankapobeny. Eo ihany koa ny olana amin'ny fitehirizana sy fanolokoloana ny mari-panondroana ara-kolontsaina sy fiteny rehefa any andafin-tsisintany: Na dia tsy misy aza ny antontanisa tena maro, ny tombatombana ambangovangony nosoritan'ny ambasady nizeriana mieli-patrana sy ny Fikambanana Iraisampirenena Misahana ny Fifindramonina no mampiseho fa 15 tapitrisa ny Nizeriana monina ivelan'ny firenena. Heverina ho azo ekena izany satria araka ny tatitra isan-karazany, tamin'ny taona 2014 fotsiny dia nandefa vola 21 miliara dôlara amerikana an-tanindrazana ny Nizeriana any ampita.

Te-hitazona ny fahaveloman'ny mari-panondroana azy ireo ny Nizeriana any am-pielezana sy ireo ao an-tanindrazana. Te-hitendry, handefa ary handray SMS sy hamoaka lahatsoratra amin'ny fiteniny any an-tanindrazany ry zareo, saingy tsy afa-manao izany ry zareo amin'ny ankapobeny. Ary izay no mahafinaritra amin'ilay kitendry vaovao natsangan'i Leila sy ny mpiara-miasa aminy.

Laila and Kola in Ibadan

Laila sy Kola Mifampiresaka amin'ny mpianatra sasantsasany ao Irawo, ao amin'ny efitra malalalaka an'olon-tsotra miaraka amin'ny Oniversiten'i Ibadan, Nizeria nandritra ny fitetezan-tany hampiroboroboana ny YorubaNames.com tamin'ny volana Jolay. Sary nahazoana alalana ho azo ampiasaina

Ao anatin'ny fikarohana ataon-dry zareo amin'ny fananganana ny kitendry, dia nanao fitetezan-tany i Laila sy i Kọlá izay nahatonga azy ireo ho ao an-tanànan'i Ibadan sy i Lagos. Na dia tsy ny Yorùbá ihany aza no fiteny ao Nigeria, ny kitendry dia natao ho an'ireo Nizeriana mpiteny Yorùbá, nosoritan'i Laila :
It's important to note that, although Yorùbá is also spoken in neighbouring Benin Republic and marginally in Togo, we are using the Nigerian official orthography and targeting Nigerian and English-speaking diaspora users (for now). There are a couple of reasons for this: Benin Republic uses a different official orthography for Yorùbá but it is seldom used, as scholars and students import books from Nigeria and have become more familiar with the Nigerian standard – this issue is a bit controversial in academic circles in Benin Republic. Besides, very few speakers of Yorùbá in Benin are literate in the language, as it is not taught in school at all other than in specialised programmes for linguists and as part of (rare) adult literacy classes. Finally, keyboards in Benin Republic are made on the French model, but this would be easily solved by adapting the template. We aim to extend our audience to Beninois people very soon by translating the platform into French and hopefully serve their technological needs more adequately.

Zava-dehibe ny manamarika fa, na dia itenenana ao amin'ny Repoblikan'i Benin eo akaiky eo sy any Togo aza ny Yorùbá, dia mampiasa ny fitsipi-panoratana ofisialy nizeriana izahay ary mikendry ireo Nizeriana sy any ampielezana miteny anglisy. Misy antony roa mahatonga izany: Manana fitsipi-panoratana ofisialy hafa amin'ny teny Yorùbá ry zareo saingy zara raha mampiasa azy, ary raha manafatra boky avy ao Nizeria ny mpampianatra ambony sy ny mpianatra dia zatra kokoa amin'ny fenitra Nizeriana – somary mampiady hevitra ihany ity raharaha ity eo amin'ny faribolana akademikan'ny Repoblikan'i Benin. Etsy andaniny, tena vitsy dia vitsy amin'ny mpiteny ilay fiteny Yorùbá ao Benin no mahay manoratra sy mamaky teny azy, satria tsy ampianarina any an-tsekoly mihitsy ilay izy ankoatra ireo any amin'ny fandaharam-pianaraka manokana ho an'ireo mpandalina ny fiteny ao anatin'ny kilasy (zara raha misy) fampianarana olon-dehibe hahay hanoratra sy hamaky teny aminy. Farany, manaraka ny maodely frantsay ny kitendrin'ny Repoblikan'i Benin, saingy mety ho mora ny mamaha izany amin'ny alalan'ny fampifanarahana azy amin'ny maodely. Kendrenay ny hanitarana tsy ho ela ny mpamaky any amin'ny vahoaka Beninoà amin'ny alalan'ny famadihana ny sehatra ho amin'ny teny frantsay sy hamaly ny filàna teknolojikan-dry zareo araka ny tokony ho izy.

Na dia tamin'ny fiteny Yorùbá aza tamin'ny voalohany no nifantohany, dia hiitatra ho amin'ny teny Igbo, fiteny be Nizeriana hafa mpampiasa ihany koa. Nanazava i Laila:

When we started sharing the keyboard layout on social media and encouraging our community to use it, we received a number of requests from Igbo speakers to make a similar product for their language. It turns out that Igbo orthography is very similar to Yorùbá, in the sense that it also includes grave and acute accents as tone marks, as well as subdots. Since Igbo requires only a couple of extra characters (ị, ụ and ñ), it made sense to add them in the updated June 2016 release.

Reefa nanomboka nizara ny kitendry tao amin'ny media sosialy izahay ary nandrisika ny vondrom-piarahamoninay hampiasa azy, di anahazo fangatahana maro avy amin'ny mpiteny Igbo mba hamokaranay vokatra mitovy amin'io ho amin'ny fitenin-dry zareo. Hita fa misy itovitovizana betsaka amin'ny Yorùbá  ny fitsipi-panoratana Igbo, amin'ny lafina fampidiran-dry zareo ihany koa ny tendro miraika havia sy tendro miraika havanana ho mari-tsindrim-peo, ary misy ihany koa ny teboka ambany zanatsoratra. Ary rehefa hita fa tarehin-tsoratra vitsy dia vitsy ihany ny fanampiny ilaina ampidirina (ị, ụ ary ñ), dia mitombina tsara ny nanampy azy ireo tamin'ny fiankotrihana nivoaka tamin'ny jona 2016.

Manampy ny mpisera hivadika avy amin'ny teny anglisy ho amin'ny teny Yorùbá sy Igbo ny kitendry, ary namboarina hifanaraka amin'ny rafi-piasana Mac sy Windows. Namehy ireo mampiavaka ny kitendry mahatonga azy ho tsy manampaharoa i Laila :

The keyboard enables users to type English, Yorùbá and Igbo without switching language preference settings. The key combinations to type characters such as ṣ or á are easy to memorise which makes for a fast learning process. It's available for Mac and Windows and we're hoping to develop a Linux version and mobile solutions in the future. Also, it's free 🙂

Afaka ampiasaina amin'ny teny anglisy, yorùbá ary igbo tsy mila mivadika fikirakiran-teny ny kitendry. Mora tadidiana ny tendry miara-droa ahafahana mamoaka ny tarehin-tsoratra ṣ na á ohatra, ka vetivety dia mora hay ny fampiasaina azy. Efa vonona ho amin'ny Mac sy ny Windows izy ity ary manantena izahay fa hanangana amin'ny voatra ho an'ny Linux sy ho amin'ny finday rahatrizay. Ary maimaimpoana izany 🙂

Ao amin'ny firenena izay voafaritry ny fankahalana matetika ny fitantarana ara-poko, dia manafana ny fo ny tetikasa mitady ny hampaharitra mandrakizay ny fitenin-teratany nizeriana amin'ny fampiasana fitaovana an-tserasera. Manita-tsaina ihany koa izany satria mpitondra kolontsaina sy ireo zavatra hafa enti-manondro ny vahoaka iray ny fiteny.

Atombohy ny resaka

Mpanoratra, azafady Hiditra »

Torolalana

  • Miandry fanekena ny hevitra rehetra. Aza alefa in-droa ny hevitra.
  • iangaviana ianao haneho fifanajàna amin'ny hevitra rehetra. Tsy ekena ny hevitra feno fankahalàna, vetaveta, mamely olona manokana.