Niatrika fiampangana noho ny fanalam-baraka ny mpanao gazety Bhotaney Namgay Zam  noho ny lahatsoratra tao amin'ny Facebook, nanamarika fa sambany nisy olona tao amin'ny firenena Himalayana nentina teo anoloan'ny fitsarana noho ny natao tao amin'ny media sosialy. Nanondro ireo fanambarana nataon'ny manampahefana manodidina ny raharaha fa tsy ho ela dia ho ferana amin'ny zavatra tiany hambara an-tserasera ireo mpiseran'ny media sosialy ao Bhutan .

Ny fitoriana an'i Zam dia mihodikodina manodidina ny fianakaviana iray manana fifandirana ara-pananantany amin'ny mpandraharaha iray antsoina hoe Ap Sonam Phuntsho manana fifandraisana maro, sady rafozandahin'ny Lehiben'ny Fitsarana ao Bhutan ihany koa.

Tamin'ny antso an-tserasera, nanazava ny fikasan'i Phuntsho haka ny tranon'ny fianakaviany ny Dr. Sacha Wangmo rehefa tsy afaka namerin-trosa 7 hetsy Nu  tamin'i Phuntsho ny efa tsy ao amin'ny fianakaviana intsony. Nilaza i Wangmo fa nanao taratasy hosoka i Phuntsho mba hampisehoana fa nivarotra ny tranony izy ireo handovana indray ny trosa any aminy, zavatra izay nolazain'ny fianakaviana fa tsy neken'izy ireo .Nilaza ihany koa ny antontan-taratasy fa niakatra ho 3 tapitrisa Nu ny trosan'izy ireo izay 0,7 tapitrisa Nu teo aloha.

Nitarika andiana adim-pitsarana ny fifandirana, izay nampanjavona ny anabavin'i Wangmo nandritra izany fotoana izany.

Amin'izao fotoana izao, namoaka ny fanangonan-tsoniany i Wangmo. Nolazainy ny tantaran'ny fianakaviany  , ary niampanga an'i Phuntsho ho nanararao-pahefana izy tamin'ny famadihana ny didim-pitsarana ho amin'ny tombontsoany. Nisarika ny sain'ny maro an-tserasera ny fanangonan-tsonia , ary vao maika nihamaro kokoa izany rehefa niakatra Fitsarana Tampony tao Bhutan ny raharaha.

Lasa nalaza be teo amin'ireo mpanara-dia an'i Zam izany rehefa nalefany indray tao amin'ny pejiny Facebook ary niteraka tabataba teo amin'ireo mpisera Facebook Bhotaney.

Nahatonga an'i Phuntsho hamaly izany. Napetrany haingana ny fitoriana fanalam-baraka azy izay mitory an'i Wangmo sy Zam, ilay mpanao gazety amin'ny fahitalavitra iray teo aloha sady sakaizan'i Humphrey ao amin'ny Oniversiten'i Arizona ao Etazonia. Milaza izy fa nahatonga “fahavoazana tsy azo harenina” tamin'ny lazany ny lahatsoratra, satria nahita izany avokoa ny olona maro ao Bhutan sy manerana izao tontolo izao.  Nitaky onitra  2,59 tapitrisa Nu (38,500 $ Amerikana) ilay mpandraharaha raha mbola tsy vita ny fitsarana:

Should the two of them fail to prove the allegations that went viral in Namgay Zam’s Facebook post, I’m claiming 10 percent of the amount the case was worth.

Mangataka 10 isan-jaton'ny vola mendrika ny raharaha aho raha toa tsy mahavita manaporofo ny fiampangana azy ireo izy roa lahy izay lasa nalaza be tao amin'ny lahatsoratr'i Namgay Zam tao amin'ny Facebook  .

Niangavy ny fitsarana i Sonam Phuntsho, tao amin'ny fitoriany fa tokony hanaporofo ny fiampangana 25 loha natao azy tao amin'ny media sosialy i Namgay Zam sy Shacha Wangmo.

Nilaza tamin'ny fitsarana i Namgay Zam fa tsy nandika lalàna izy ary ny lalam-panorenana nanome azy fahalalahana hanaparitaka vaovao.

Nanaraka akaiky ny raharaha ireo mpiseran'ny media sosialy ao Bhutan ary naneho ny heviny momba io raharaha io. Nivoaka noho ny tantara niseho tao amin'ny Facebook ny fiampangana vaovao ho fanaovana hosoka sy ny fandikana lalàna nataon'i Puntsho

Nanoratra tao amin'ny Facebook i Phuntsho Dorji hoe:

Respected PM, you are right. Others right should be protected. We should not defame others. But maybe you should know that many people share over social media their grievances when justice is not served. For example, there are lots of posts against Ap SP and how he tortured his victims. Does that ever give a click in your mind that Ap SP and his relatives could be misusing their power? It is possible but won't you doubt a bit when Ap SP wins all the cases filed against him? When many citizens are affected, doesn't that call for some kind of independent investigation? Can we apply here some common sense besides just law?

Ry PM hajaina, marina ny anao. Tokony ho arovana ny zon'ny hafa. Tsy tokony hanala baraka
ny hafa isika. Kanefa angamba tokony ho fantatrao fa maro ny olona no mizara ao amin'ny media sosialy ny alahelony, rehefa tsy mahazo ny rariny. Ohatra, misy ny lahatsoratra maro manenjika an'i Ap SP ary mampiseho ny fomba nampijaliany ireo nataony lasibatra. Moa ve izany mangitikitika ny sainao fa mety manararao-pahefana i Ap SP sy ny havany? Mety ho marina izany kanefa mety hisalasala kely ianao rehefa mandresy amin'ny raharaha rehetra anenjehana azy i Ap SP ? Rehefa maro  ny olom-pirenena voakasik'izany, moa ve tsy ilaina ny karazana fanadihadiana mahaleotena? Azo ampiharina eto ve ny fahendrena iraisain'ny besinimaro ankilan'ny lalàna?

Nilaza i Wangchuk Dorji fa tsy ara-drariny ny fiampangana an'i Namgay ho manao fanalam-baraka ;

Her words are the introductory remarks on Dr. Sacha. Ms. Namgay clearly writes “This is Shacha Story today as written by herself.” And the rest were Dr. Sacha's word and story.
I don't read any defamatory remarks about Mr. SP from Ms. Namgay herself in her post. Now let's discuss about her “intention”. I can only sense an “intention” to share someone's story, & not to defame someone.

Ny teniny dia fanamarihana savaranonando momba ny Dr. Sacha. Nanoratra mazava tsara i Ramatoa Namgay hoe “Ity no tantaran'i Shacha amin'izao fotoana izao izay nosoratan'ny tenany manokana.” Ary teny sy tantaran'i Dr. Sacha ny sisa.
Tsy nahamarika teny fanalam-baraka momba an'i Atoa SP avy avy amin'ny Rtoa Namgay manokana tao amin'ny lahatsorany aho. Ankehitriny andao isika hiresaka ny “fikasana an'eritreriny”. Ny hany tsapako dia ny “fikasany” hizara tantaran'olona fa tsy ny hanaratsy olona iray.

Maro ireo mpisera no naneho hevitra momba ny fampiasana ny lalànan'ny fanalam-baraka ho fitaovana fampanginana. Nanoratra i Dargo Tashi hoe:

Defamation suits are one of the most common tactics that the powerful people use to protect their filthy truths from the public domains, the truths which are already quite hard to dig anyways.

Ny fitoriana fanalam-baraka matetika no iray amin'ireo tetika fahita indrindra fampiasan'ny
olona manana fahefana lehibe mba hiarovany ny marina maloton'izy ireo tsy hipaka any amin'ny seha-bahoaka, fahamarinana izay efa tena sarotra iasana ihany koa na izany aza.

Nitaraina momba ny tsy fahampian'ny valinteny matanjaka avy amin'ny fitsarana momba ny fanoloran'i Phuntsho ny antontan-taratasy sandoka i Pema Wangmo:

Dr. Sacha lost the case against Ap SP. But did Ap SP get punished for forgery? Didn't he forge documents and present it in District Court? Isn't that a serious crime in the court of law? Is this how the Supreme Court of Bhutan passes verdict?

Resy tamin'ny raharaha manohitra an'i Ap SP ny Dr. Sacha. Kanefa moa ve voasazy noho ny hosoka i Ap SP? Moa ve tsy nanao antota-taratasy hosoka izy ary nanolotra izany tao amin'ny Fitsarana ao amin'ny Distrika ? Moa ve tsy heloka bevava lehibe eo anatrehan'ny fitsarana izany? Izao ve no ampitan'ny Fitsarana Tampony ao Bhutan ny didim-pitsarana ao aminy?

Nilaza ny fanadihadiana avy amin'ny tranonkalam-baovao Azia-Pasifika amin'ny teny anglisy The Diplomat fa ny tao anivon'ny adihevitra dia ny fomba ikarakarana manokana ireo olona ambony ao Bhutan sy ireo havany akaiky miohatra amin'ny olom-pirenena tsotra.

Nametraka ny lanjany teo amin'ny raharaha ny Praiminisitra Tshering Tobgay tamin'ny filazana fa “ho raharaha manan-tantara iray izay tokony hoheverintsika tsara” ity raharaha fanalam-baraka ity. Nilaza izy fa:

I think we can all agree that the laws of the land must prevail, that the Constitution gives us the right to freedom of expression but that right does not mean we undermine the right of others. So our job collectively is to enjoy our rights by protecting the rights of others and to make social media a safe, credible place where vibrant discussion takes place, and not the divisive debate that sometimes take place on social media and definitely not while using an anonymous account.

Mino aho fa afaka mitovy hevitra isika rehetra fa ny lalànan'ny (raharahan-)tany no tokony ho ambony, ary manome antsika ny zo hanana fahalalahana maneho hevitra ny Lalampanorenana, kanefa tsy midika ho fanohintohinana ny zon'ny hafa izany zo izany. Noho izany asantsika iraisana ny hisitraka ny zontsika amin'ny alàlan'ny fiarovana ny zon'ny hafa ary hanao ny media sosialy ho toerana azo antoka, azo itokisana izay ahitana adihevitra mafana, fa tsy adihevitra mampisara-bazana izay indraindray hita ao amin'ny media sosialy ary indrindra fa amin'ny alàlan'ny fampiasana kaonty iray tsy mitonon'anarana .

Nilaza ny Minisitry ny Fampahalalam-baovao sy ny Serasera, DN Dhungyel fa hampiditra tsy ho ela ny politika famerana ny zavatra azo zaraina ao amin'ny media sosialy ireo mpanao lalàna. Nandritra izany fotoana izany, nandefa fanangonan-tsonia vaovao misolovava ny raharahan'i Sacha ireo mpanohana azy.

Ho an'i Zam kosa, ny raharahany no mbola hany tranga tokana ao Bhutan ahitana mpanao gazety toriana vola be tamin'ny fandefasana lahatsoratra tao amin'ny media sosialy. Tena zava-dehibe noho izany ny didim-pitsarana ary hamaritra ny ho avin'ireo mpanao gazety izay efa tena mitandrina – amin'ny maha fiaraha-monina kely sy mitoka-monina ny Bhotaney  – ary ho an'ny olom-pirenena mampiasa ny media sosialy.