Tamin'ny alàlan'ny fitsapan-kevibahoaka , nifidy ny hiala tao amin'ny Vondrona Eoropeana ny Fanjakana Britanika .Sary avy amin'ny pejy fandraisana Flickr gda, CC BY-NC-SA 2.0

Tamin'ny 23 Jona 2016,  nanapa-kevitra ny hanohana ny soso-kevitra  hiala ao amin'ny Vondrona Eoropeana ny ankamaroan'ny mpifidy tao amin'ny Fanjakana Britanika. Izay fantatra amin'ny anarana hoe Brexit, hanana fiantraikany goavana tsy ao Eoropa ihany fa any amin'ny faritra maro eto amin'izao tontolo izao ihany koa ny vokatry ny fitsapan-kevibahoaka.

Iray amin'ireo zavatra tena mampanahy ireo olom-pirenena Eoropeana  monina ao amin'ny Fanjakana Britanika ny fonenany sy ny zony hiasa ao. Moa ve ny governemanta Britanika hanery azy ireo hiala ao amin'ny firenena?

Ao anatin'izany, olona maro avy any Timor-Leste. Zanatany Portiogey taloha i Timor-Leste izay midika ihany koa fa ankatoavina ho teratany Portiogey, mpikambana ao amin'ny Vondrona Eoropeana, ireo Timorey.

Hatramin'ny 2002, rehefa nahazo fahaleovantena  avy amin'i Indonezia i Timor-Leste, maro ireo Timorey no tonga tany amin'ny  Fanjakana Britanika mba hitady asa tao amin'ny sehatry ny fanaovan-draharaha sy ny orinasa. Kely vola ny asa toy izany ao Timor- Leste, nefa  midika ho fara fahakeliny 200 livra isan-kerinandro (tokony ho 270 dolara amerikana) na ny karama farany ambany any amin'ny Fanjakana Britanika. Raha tsara tantana ny vola , dia ampy tsara hiainana sy handefasana ihany koa ho an'ny fianakaviana any an-tanindrazana mijanona any Timor-Leste izany.

Manahy ny momba azy ireo ny Timorey sasany ao amin'ny Fanjakana Britanika taorian'ny fifidianana ny Brexit. Mety ho hangatahana hiala ny sata maha-mpifindra-monina azy ve izy ireo? Izany no ahiahy resahana tao amin'ny Bilaogy Fifanankalozan-kevitra Haksesuk an'i​​ Celso Oliveira, ilay Timorey mipetraka ao amin'ny Fanjakana Britanika:

Relasiona ho referendum 23/6, mosu preokupasaun hosi governu Timor Leste konaba oinsa futuro ema Timor iha UK post-referendum. Ema Timor tama iha Reino Unido desde Timor Leste hetan liberdadi iha Agostu 1999. To'o ohin loron, Timoroan kontinua sai hosi Timor hodi buka moris iha Reino Unido. Razaun tamba: primieru: ekonomikamente nivel moris iha Timor ema ida sei moris ho dollar ida loron ida.Segundo: Tamba razaun servisu laiha. Populasaun Timor aumenta, numeru dezempregados mos aumenta. Ida ne'e factor principal. Terseiru, ema buka mudansa iha sira ninia moris

Mifandraika amin'ny fitsapan-kevi-bahoaka tamin'ny 23/06, misy ny ahiahy tokony hojeren'ny governemanta ao Timor-Leste momba ny hoavin'ny olona miaina ao amin'ny Fanjakana Britanika. Maro ireo Timorey no tonga tany amin'ny Fanjakana Britanika nanomboka tamin'ny nahazoan'ny firenena  fahafahana tamin'ny Aogositra 1999 [rehefa  nifidy fahaleovan-tena tamin'ny alàlan'ny fitsapan-kevi-bahoaka iray malaza ny ankamaroan'ireo Timorey]. Ankehitriny, mbola misy ireo olona Timorey no mandao ny taniny mba hivelona any amin'ny Fanjakana Britanika. Ny fitadiavana fahavitan-tena ara-bola no antony lehibe indrindra mahatonga izany satria maro ny mpiasa no tsy mahazo afatsy 1 $ isan'andro fotsiny . Faharoa, miharatsy ny tsy fisian'ny asa raha mbola miakatra ny fitomboan'ny mponina. Ary fahatelo, maro ny olona no te hanova ny fiainany.

Mbola ampiharina amin'izao fotoana izao ny fifanarahan'ny Vondrona Eoropeana izay nanaiky ny fivezivezen'ireo mpiasa malalaka ao amin'ny Vondrona Eoropeana, nefa inona no hitranga aorian'ny Brexit? Mbola tsy azo antoka ny momba ny mpifindra-monina Portogey avy any Timor-Leste .

Raha namaly ny ahiahin'ireo Timorey monina ao amin'ny Fanjakana Britanika ny governemanta Timor-Leste, dia nandrisika ny olony tsy hikoropaka izy ireo satria hisy ny fifampiraharahana eo amin'ny Vondrona Eoropeana sy ny manam-pahefana Britanika momba ny fepetran'ny asa ho an'ireo olom-pirenena avy ao amin'ny Vondrona Eoropeana efa ao amin'ny Fanjakana Britanika.

Ny lefitry ny minisitry ny Raharaham-bahiny sy ny Fiaraha-Miasa ao Timor Leste, Roberto Sarmento de Oliveira Soares, amin'ny fitadiavana fampitoniana ny ahiahin'ireo mpiasa Timorey ao amin'ny Fanjakana Britanika. Pikantsarin'ny gazety  Timor Post.

Ho an'ny governemanta portogey kosa dia nanoro hevitra ny olom-pireneny izay miaina ao amin'ny Fanjakana Britanika izy mba hitaky ny karatra honina maharitra sady haka ny  zom-pirenena roa sosona mba hiarovana ny zony.

Mandritra izany fotoana izany, nanoro hevitra ny Vondrona Eoropeana  tsy hatahotra fa hanova kosa ny zava-misy ho toy ny fahafahana “haminavina indray” ny vondrom-paritra i Jose Ramos-Horta ilay filoha an'i Timor-Leste teo aloha sady efa nahazo ny loka Nobel-n'ny Fandriampahalemana:

From afar, my best advice to European leaders is…there is no reason to panic; the EU still has Germany, France, Italy, Italy, Poland and Spain whose combined GDP dwarf that of little UK.

European leaders must display serenity and begin to re-imagine a Union that is more peoples-based, reconnecting with the real people, less focused on the stifling Brussels-based bureaucrats, real culprits and cause of disdain and repudiation; instead of overspending on a wasteful Brussels bureaucracy the new EU should double investments on youth and employment for all, education and innovation.

Ny torohevitra  tsara indrindra ho an'ireo mpitondra Eoropeana avy aty alavitra dia … tsy misy antony tokony hatahorana; mbola manana an'i Alemaina, Frantsa, Italia, Polonina, ary Espaina ny Vondrona Eopropeana izay manana ny harin-karena faobe mitambatra lehibe mihoatra lavitra noho ny kely ananan'ny Fanjakana Britanika.

Tokony hampiseho ny fahatoniana ireo mpitondra Eoropeana ary hanomboka haminavina indray ny Vondrona izay mifototra kokoa amin'ny vahoaka, mifandray mivantana indray amin'ireo vahoaka, fa ​​tsy hifantoka be loatra amin'ny fanjakazakan'ny mpitàna birao ao Bruxelles, ireo tena diso sy antony mahatonga ny fanaovana tsinontsinona sy ny fitsipahana; tokony hampitombo avo roa heny ny fampiasam-bola ho an'ny tanora sy ny asa ho an'ny rehetra, ny fampianarana sy ny fanavaozana ihany koa ny Vondrona Eoropeana vaovao fa tsy handany vola tafahoatra amin'ny fitantanam-panjakam-birao ao Bruxelles.