- Global Voices teny Malagasy - https://mg.globalvoices.org -

Tsy Adin'ny Sionita Sy Ny Shiita Ny Fifandonana Ao Afovoany-Atsinanana, Ary Tsy Efa An'Arivo Taona Tany Aloha Akory

Sokajy: Afrika Avaratra sy Afovoany Atsinanana, Arabia Saodita, Iràka, Iràna, Ady & Fifandirana, Fifandraisana iraisam-pirenena, Fivavahana, Mediam-bahoaka, Politika, Tantara
Distribution of Sunni and Shia Islam in the Middle East and North Africa. Photo by Peaceworld111 on Wikipedia, used under CC BY-SA 4.0 [1]

Fiparitahan'ireo Silamo Sionita sy Shiita ao Afovoany-Atsinanana sy Afrika Avaratra. Sary an'i Peaceworld111 ao amin'ny Wikipedia, nampiasàna ny CC BY-SA 4.0

Tao anatin'ny Kabarim-panjakàna [2] farany nataony, nanambàra ny filoha Amerikana Barack Obama fa efa “an'arivo taona maro tany aloha” ny fifandirana ao Afovoany-Atsinanana. Arabo iray mpanao fikarohana no maka bahana tsara mba hanazavàna amin'Ing. Filoha fa azo lazaina ny zavatra rehetra saingy tsy zavatra efa tranainy be izany io endrika iray amin'ilay fifandirana io– antsoina ankehitriny ho hantsana eo amin'ny Sionita-Shiita.

“Mandalo fiovàna ny ao Afovoany-Atsinanana izay handrafitra ny ampitson'ireo andian-taranaka hoavy, mifàka ao anatin'ny fifandirana izay efa an'arivo taona maro tany aloha,” hoy i Obama.

Tao anaty andianà bitsika maro, nomena lohateny hoe Momba ilay antsoina hoe hantsana “fahagolan-tany” ao amn'ny Sionita sy ny Shiita [3], Iyad El-Baghdadi, Palestinian mpanoratra, mpanao asa fandraharahana, ary mpikatroka mafàna fo tamin'ny Lohataona Arabo, dia niroboka tao anatin'ny tantara hàka ohatra amin'ireo vanimpotoana fony tsy mbola niraharaha na inona na inona ireo sektan'ny mpikaroka sy ireo politisiana :

Tany amin'ny fiafaràn'ny taonjato faha-19, Al Afghani, shiita manampahaizana fantadaza, dia mpikambana iray nisongadina tao anatin'ny hetsika manohitra ny fanjanahana, fifohazan'ny pan-islamika.

Tsy hafa fa iray tamin'ireo mpianatr'i Al Afghani ilay Sionita manampahaizana fantadaza, Mohammad Abduh, izay taty aoriana lasa Mufti Lehibe tao Ejipta

Iray amin'ireo asa farany vitan'ilay Sionita Abduh ny fanehoankeviny tao amin'ny Nahj al Balagha, iray amin'ireo andinin-tsoratra Shiita tena fakàn-tàhaka

Tamin'ny 1931, Kashif al Ghita, Irakiana Shiita mpitari-pivavahana no nitarika ny fotoam-bavak'ireo mpivavaka Sionita tao amin'ny maoske Al-Aqsa ao Jerosalema, nandritry ny kaonferansa iray fanoherana ny imperialista

Tany amin'ny andian-taona 1940, Pakistàna, izay Sionita no  ankamaroan'ny ao, dia nanorina ny Jinnah, Silamo Shiita

Tany ampiandohan'ny andian-taona 1950 tsy hitan'ireo olona nanaovana fanisàm-bahoaka izy hosoratany na ‘Sionita’ na Shiita’ satria betsaka taminy no safiotra.

Tamin'ny 1958, nanambàra ny Mufti Lehibe tao Ejipta fa ho ampianarina any amin'ny Al Azhar ny foto-pinoana Shiita ho toy ny sekoly fahadimy milahatra amin'ireo sekoly Sionita nijoro lasa neken'ny lalàna.

Tany amin'ny andian-taona 1960, notohanan'ny Sionita avy any Arabia Saodita ireo Shiita Zaydu tao Yemen nandritry ny ady an-trano notohanan'ireo Repoblikana Ejiptiana

Tany amin'ny andian-taona 1980, ny ankamaroan'ireo miaramila Irakiàna niady tamin'i Iraniàna nandritry ny ady nifanaovan'i Iràka sy Iràna dia Arabo Shiita no nandrafitra azy.

Tany amin'ny 1990 sy 2000, notohanan'ireo Iraniàna Shiita ilay vondrona milisy Hamas an'ny Palestiniana Sionita

Hazavain'i El-Baghdadi bebe kokoa fa ny hantsan'ny “zarazarao hanjakàna” dia manana endrika politika ary “ady feno finiavana hàka fahefàna sy hitsinjarazaràna ny faritra.” Mibitsika izy:

Ny zavamisy ankehitriny dia tsy fifandirana momba ny resaka sekta fa ady feno finiavana haka fahefàna sy hitsinjarazaràna ny faritra

Araka ny lazain'i El-Baghdadi, ireo olondoza be no hany mahazo tombontsoa amin'io fivakisana io ary “natao ho fitaovam-piadiana hakàna fahefàna” ny famakivakiana ho sekta:

Ankavitsiana ireo olondoza be no hoe mandà tena mirotsaka amin'ny fampivoarana ny Sionisma sy ny Siisma izany, fa faly manararaotra na rehefa misy mahasoa azy.

Lasa ny fanasamàhana ho sekta no zavatra azo takarina hanaovana izany. Lasa nilaina ireo ‘ideologues’ mpamafy fankahalàna ary lasa olomalazan'ny fahitalavitra sy ny media mihitsy aza araka izany.

Ny marina dia izao, fantatro ilay hantsana ara-teolojia goavana sy ny fahasamihafana ara-piarahamonina, saingy tsindriako ilay politikan'ny fanaovana azy ho fitaovampiadiana maoderina

Voazarazara ho sekta ve ilay faritra? Eny. Tena misy ve ny fahasamihafàna? Eny. Vokatry ny fifandirana ara-teolojia fahagola ve ny ady ankehitriny? Tsia.

Marobe ny fahasamihafàna ara-teolojia sy ara-piarahamonina no tsy manohintohina, mahazatra ary tsy mahafaty manokana izany, mandra-mpamadika azy ireny ho fitaovam-piadiana hakàna fahefàna