- Global Voices teny Malagasy - https://mg.globalvoices.org -

Vazimba Teratany Lumad Ao Filipina Miampanga Ny Fanararaotana

· Mpanoratra Karlo Mongaya Nandika avylavitra

Sokajy: Azia Atsinanana, Filipina, Ady & Fifandirana, Fanoherana, Mediam-bahoaka, Teratany, Zon'olombelona
Lumad leaders display banner calling for the protection of their communities as they march towards Manila. Photo from the Facebook page of ST Exposure [1]

Ireo mpitarika Lumad mitàna sorabaventy mitaky ny hiarovana ny vondrom-piarahamonin-dry zareo, tamin'ny fizoran'izy ireo ho any  Manilla. Sary avy amin'ny pejy Facebook ST Exposure

Ny Oktobra 2015 teo, maherin'ny 700 ireo Lumad (vahoaka vazimba teratany avy ao Mindanao, nosy any atsimon'i Filipina) no nitety kilaometatra an'arivony ary nanao lasim-panoherana tao Manilla renivohitry ny  firenena mba hitaky ny hanesorana ireo andian-tafika sy mpiambina ivelan'ny tafika tsy ho ao anatin'ny vondrom-piarahamoniny.

Nomena anarana hoe Manilakbayan 2015 [2], ilay fitanjozoran'ny vahoaka koa dia mikatsaka ny fanohanan'ny rehetra mba hampitsaharana ny fanitsakitsahana ny zon'olombelona ataon'ny tafi-panjakana amin'ireo Lumad.

Nozarain'ilay vondrona mpikirakira media marolafy Southern Tagalog Exposure [3] tao amin'ny Facebook ireo fijoroana vavolombelona [4] avy amin'ny sasany tamin'ireo Lumad.

Nifanotofana ny tenifototra #StopLumadKillings [5] (atsaharo ny famonoana Lumad) tao Filipina taorian’ilay vono olona mahatsiravina [6] nanjo ny talen'ny sekolin'ny vondrom-piarahamonina Lumad, Emerito Samarca, sy Dionel Campos ary Bello Sinzo, mpitarika roa avy amin'ireo vazimba teratany, ny 1 Septambra 2015 lasa teo.

Ity no tena raharaha nisongadina indrindra tamin'izay antsoin'ireo mpikatrika mafàna fo hoe ezaka famoretana mitohy [7] atao amin'ireo vahoaka vazimba ao Mindanao, anisan'izany ny fikendrena hamonoana ireo mpitarika azy, ny fanakatonana ireo sekolin'ny vazimba teratany, ary ny fibodoan'ny tafika ny tanindrazan-dry zareo.

Hazavain'ireo fikambanana Lumad fa lasibatra ry zareo noho ny fangatahan'ireo orinasa vaventy mpitrandraka harena ankibon'ny tany, fambolena, ary orinasa hafa [8] mangetaheta haka ny tany feno otrikarenan'ny Lumad .

Ampangaina ihany koa ny tafika mitam-piadiana ao Filipina ho mamatsy ara-pitaovana sy manofana ireo mpiambina tsotra tsy avy amin'ny tafika [9] mba hiady amin'ny fianakaviany ihany. Ny fametrahana tafika any anatin'ireo vondrom-piarahamonina vazimba teratany dia nitarika ho any amin'ny fanesorana faobe ireo Lumad an'arivony [10] manerana an'i Mindanao.

Ireto fanambaràna fohifohy ireto , nangonin'i Southern Tagalog Exposure, [11] no vavolombelon'ny fametrahana tafika tafahoatra any anaty vondrom-piarahamonin'ny vazimba teratany sy ny fandrobàna ny tany navelan'ny razan-dry zareo.

"Our ancestral lands are being forcibly taken from us. We want to drive the soldiers away and dismantle the paramilitary groups dividing the ranks of us Lumad. We want to live in peace." Bai Bibiaon Ligkaian Bigkal, Woman Warrior of Tala-ingod, Davao del Norte [12]

“Alaina ankeriny aminay ny tany navelan'ny razanay. Tianay hoesorina hiala any ireo miaramila ireo ary foanana ireo vondrona mpiambina tsotra mampizarazara ny laharanay Lumad. Te-hiaina anaty fandriampahalemana izahay.”
Bai Bibiaon Ligkaian Bigkal, Vehivavy Mpitolon'ny Tala-ingod, Davao del Norte

“Soldiers massacred our tribe. The government and corporations prioritize personal interests, not the interests of the people. The people are not important to them. When we defend our ancestral land and culture, they accuse us of being NPA to justify abductions or murders.” Kaylo, Manobo of Talaingod, Davao del Norte [4]

“Namono ny fokonay ny miaramila. Ny tombontsoany manokana no laharam-pahamehana ho an'ny governemanta sy ireo orinasa goavana, fa tsy ny tombontsoan'ny vahoaka. Tsy zava-dehbe ho azy ireo ny vahoaka. Rehefa miaro ny tanin'ny razanay sy ny kolontsainay izahay, dia ampangain'izy ireo ho mpikambana anatin'ny [vondrona mpihoko] Tafika Vaovaon'ny Vahoaka, mba ho entiny manamarina ireo fakàna ankeriny sy famonoana.”
Kaylo, Manobo avy any Talaingod, Davao del Norte

"Because of the repression of the soldiers, we were forced to evacuate and leave our land. To be displaced is difficult, with the heat and no water. We want to return to our land. I vowed to myself as a Lumad since childhood to continue our fight until I die." Krstina Lantao, Southern Mindanao Region [13]

“Noho ny famoretana ataon'ny miaramila, voatery izahay miala sy mandao ny taninay. Sarotra izany nifindra toerana izany, miaraka amin'ny hafanàna sy ny tsy fisian'ny rano. Te-hiverina any amin'ny taninay izahay. Hatrany amin'ny fahazazàko. nivoady tamin'ny tenako hiady mandra-pahafatiko aho amin'ny maha-Lumad ahy.”
Krstina Lantao, Faritra Atsimon'i Mindanao

“The Philippine Army destroyed our school. They even burned our agricultural cooperative. I experienced getting jailed and now face trumped-up charges of kidnapping. We miss our ancestral land. Wherever we go, we yearn for it. This is where we live and grew up. If it is taken from us, our culture will die with the next generation.” Datu Isidro, Kitaotao, Bukidnon [14]

“Nopotehan'ny Tafik'i Filipina ny sekolinay. Nodoran'izy ireo ny kaoperativam-pambolenay. Niainako ny famonjàna ary ankehitriny miatrika fiampangana noforomporonina avy amin'izao zavatra rehetra izao hoe nanao fakàna ankeriny. Malahelo ny tanin'ny razanay izahay. Na aiza na aiza alehanay, mahatsapa fitiavana azy foana izahay. Io no naha-lehibe sy niainanay. Nalaina taminay izy io, ho faty miaraka amin'ny andian-taranaka hoavy ny kolontsainay .”
Datu Isidro, Kitaotao, Bukidnon

“The helicopter of the soldiers arrived in our place. They burned our house. Only the clothes we wore were saved. According to the soldiers, the Lumad are not allowed to study. When I grow up, I want to be a teacher to prove them wrong.” Kimkim Baliti, 13 year old Manobo, Talaingod, Davao del Norte [15]

“Tonga teo amin'ny toerana misy anay ny angidimby an'ny tafika. Nodorany ny tranonay. Izay teny an-koditray ihany sisa no voavonjy. Araka ny lazain'ireo miaramila, tsy manana zo hianatra ny Lumad. Rehefa nitombo aho, ny ho mpampianatra no faniriako mba hanaporofoako aminy fa diso izy ireo.”
Kimkim Baliti, 13 taona Manobo, Talaingod, Davao del Norte

“We will not die in the jungles, but instead will die from the open pit mining. We should be the ones benefiting from the wealth of Mindanao. The soldiers say we are NPA to justify our displacement and murder. They should be the ones who must go because they are outsiders to our ancestral land.” Jean Derong, Manobo, Davao Oriental [16]

“”Tsy any anaty akata no hahafaty anay, fa noho ireo toerana fitrandrahana harena ankibon'ny tany manao tafo lanitra. Tokony ho isan'ireo voalohany misitraka ny harena avy amin'i Mindanao izahay. Lazain'ireo miaramila fa [vondrona mpihoko] Tafika Vaovaon'ny Vahoaka izahay mba hanamarinany ny famindràna toerana sy ny famonoana anay. Izy ireo no isan'ny tsy maintsy hiàla satria vahiny eto amin'ny tanin'ny razanay.”
Jean Derong, Manobo, Davao Oriental

“The role of women in the struggle of the native Lumad is important. Our respect for each other is high. We need to collectively defend our human rights and our ancestral land.” Bai Aida Seiza, Manobo, Paquibato, Davao City [17]

“Zavadehibe ny anjara toeran'ireo vehivavy ao anatin'ny tolon'ny teratany Lumad. Ambony be ny fifanajànay samy izahay. Ilainay ny mivondrona miaro ny zonay amin'ny maha-olombelona sy ny tanin'ny razanay.”
Bai Aida Seiza, Manobo, Paquibato, Davao City