Soratsoratra ahitàna ny fanafohezana ny anaran'ny andian-jiolahy Mara Salvatrucha. Sary nalaina tao amin'ny kaonty Flickr an'i Walking The Tracks, nampiasàna ny lisansa Creative Commons.
Navoaka voalohany tao amin'ny Radio Ambulante ity tantara nosoratan'i Daniel Alarcón ity ary naverina navoaka eto noho ny fifanekena fiarahana miasa eo aminay.
Raha namaky momba ny toe-draharaha misy tato ho ato ao San Salvador ianao, mety nahita lohateny tahàka ity iray ity, izay nivoaka tao amin'ny International Business Times. Hoy ilay izy : “Ho lasa firenena mandry fahalemana ahitàna faty olona be indrindra eto an-tany i El Salvador.” Toa hafahafa ihany izany fehezanteny izany an, sa tsy izany?
Hatramin'ny taona lasa, rehefa tapitra ny fifanarahana fitsaharana teo amin'ny governemanta sy ireo andian-jiolahy, nisidina ambony ny tahan'ny vono olona, niakatra 50 isanjato. Ny May 2015, vono olona 600 no nisy, tao anatinà firenena iray izay zara raha misy mponina 6 tapitrisa mahery kely; tarehimarika tsy fahita hatramin'ny andian-taona 1990 — efa in-droa mahery amin'izay hitantsika any Iràka amin'izao fotoana izao. Maherin'ny 35 ireo manamboninahitry ny polisy nosamborina taminì'ity taona ity, ary toa vao mainka hita ho miharatsy aza ny fandehan-javatra. Ny Alahady 16 Aogositra no andro tena faran'izay nahery setra ho an'ny taona 2015, nisy vono olona 45 mahery.
Ka izao no fanontaniana: Raha tsy ady no misy ao El Salvador amin'izao, dia inona marina ary izy ity e?
Voakasika daholo ny tsirairay, mivantana na ankolaka, amin'io saritaka sy herisetra io. Ary naka lesona hiatrehana ny fahatsapàna tsy fisiana fandriampahalemana misy isanandro ireo Salvadoriana avy amin'ny sarangam-piarahamonina rehetra. Maro tamin'ireo olona niresahako no niteny fa tsy olana izay lazain'ny gazety vahiny any. “Eto,” hoy izy ireo, “anaty ady izahay eto. Ary hitohy haharitra izy ity.”
Ka ady momba ny inona ary ilay izy? Toy ny amin'ireo fifandirana hafa mitam-piadina dia misy ny maty avy amin'ny andaniny sy ny ankilany. Ao anatin'ity raharaha ity, ny maras—na andian-jiolahy—sy ny polisy. Ary toy ny amin'ireo fifandirana hafa mitam-piadiana, ny sivily no mazàna tena mibaby ny hirifiry—ireo olona izay tsy misy idirany velively amin'ilay fifandirana. Izany dia satria mahadòna ny endrika rehetra amin'ny fiainana andavanandro ny herisetra tafahoatra ao El Salvador. Ary tsy araka izay nieritreretanao azy mandrakariva akory.
Ity i Iris. Noho ny antony fiarovana no nanapahanay hevitra fa ny fanampin'anarany ihany no nampiasainay. Iris, toy ireo Salvadoriana maro, dia miaina amin'ny fiezahana misoroka olana. Ary amin'ny ankapobeny dia vitany izany. Manana asa tsara izy, ary tafita tsara amin'ny asany. Tsy dia miraharaha azy loatra ireo mpikambana ao amin'ilay andian-jiolahy. Mitafy tsara izy, ary mikolokolo tsara ny endrika ivelany. Ary hatramin'ny hatanoràny, nisy zavatra izay tena tiany tokoa ny manao azy: ny mandoko ny volony.
Tafiditra ao amin'ny fomba fitafiny io—ampahany amin'ny maha-izy azy. Ary momba izany ity tantara ity. Satria ny herisetra, ny tsy fandriampahalemana ateraky ny maras dia tsy izay vakianao fotsiny eny anaty lohateny lehiben'ny gazety. Fitifirana etsy, sinto-mahery eroa. Tsia, misy koa ny antsipirihany. Fotoana izay isehoan'ny helo eo anoloanao. Tena eo akaikinao.
Fotoana toy ity iray ity.
Iris: Yo iba en un Coaster, o sea un microbús, y una muchacha se sentó a la par mío… Una muchacha poquito más gordita que yo. Andaba las cejas súper delgaditas, el pelo maltratado, pintado.
Daniel Alarcón: Color rubio. La boca delineada con rojo… Pantalones de lycra estampados con piel de leopardo. Según Iris, este tipo de vestimenta… en El Salvador, es un código.
Iris: Y por la forma en que comenzó a hablar sabía que no era una muchacha normal, que quizá a lo mejor era la mujer de un pandillero.
Iris: Nandeha Coaster aho, fiara fitateram-bahoaka, ankizivavy iray no nipetraka teo anilako… Somary mavesabesatra noho izaho izy. Tena manify ny volomasony, ary simba ny volony, miloko.
Daniel Alarcón: Blonde. Vita ankosotra mena ny molony.… bà manify toa lokonà Leoparda. Araka ny filazan'i Iris, marika ifamantarana io karazana fitafy io ao El Salvador.
Iris: Ary noho ny fomba nentiny nanomboka ny resaka dia fantatro fa tsy ankizy toy ny rehetra izy, fa angamba sipan'ny mpikambana aminà andian-jiolahy.
Ary ity misy antsipirihany hafa mila jerena: mampidi-doza ireo fiara fitateram-bahoaka ao El Salvador, satria efa nitsofohan'ny andian-jiolahy hatramin'ny resaka fitaterana. Miatrika tebiteby sao hiharan'ny sinto-mahery na ho voaendaka ireo mpandeha. Indraindray, mitaky vola amin'ireo orinasa manao fitaterana ireo andian-jiolahy. Ary raha tsy manome izy ireny, vitan'ny maras ny mamono ny mpamily. Amin'ny tranga hafa, mpiray tsikombakomba amin'ireo andian-jiolahy ny mpamily. Toe-draharaha tena sarotra io.
Iris: Ella me enseñó una cicatriz que andaba en el estomago. Y me dijo, “Mirá, estas son heridas de guerra. Esta demuestra en la calle el valor que tenemos nosotros”, me dijo ella. Nosotros. Es decir, La Mara. Y luego, la muchacha vino con esto:
“Mirá. Cámbiate el pelo. Porque si yo te vuelvo a ver en esta ruta o uno de los motoristas te ve en esta ruta, ya vas a quedar fichada, porque aquí todos nos conocemos. Y como no has querido decirme de donde venís, cuidáte. Y cambiate el pelo”.
Y yo me quedé helada. Fue como…por Dios, ¿qué hago? Había un rumor acá, verdad, que si tu andabas de pelo rojo eras de cierta pandilla, y que si tu tenías pelo rubio pertenecías a otra pandilla.
Iris: Nasehony ahy ny holatra teo amin'ny kibony. Ary hoy izy ‘‘Jereo, ratra an'ady itony. Mampiseho amin'ny olona eny an'arabe ny fahasahiana anananay io,” hoy izy.
“Hey, ovay ny volonao. Satria raha mahita anao indray aho amin'ny manaraka, na izay mpamily mahita anao, dia ho fantatray fa ianao io. Mifankahalàla daholo izahay rehetra eto. Ary satria tsy-te-hilaza amiko ny fiavianao ianao, dia mitandrema tsara fotsiny. Dia ovay ny volonao.’’
Tsy nahetsika aho. Toy ny hoe…..Andriamanitra o! inona no ho atao? Tamin'izay fotoana izay, nisy ny tsaho niely hoe rehefa mandehandeha miaraka amin'ny volo miloko mena ianao dia tao anatin'io andian-jiolahy io; raha blonde ny anao, dia andian-jiolahy hafa.
Zavatra iray tsy nampidirin'i Iris tao anatin'ny kajikajiny io raha nanapaka hevitra handoko ny volony izy… Fihetsika kely ho fanehoany ny aminy, nosemporin'ireo andian-jiolahy. Ary mazava loatra, rehefa ampitahainao amin'izay novakianao tany anaty gazety ity, dia toy ny tsy dia manan-danja mankaiza loatra. Nefa dia manan-danja. Rehefa teren'ireo andian-jiolahy ho hita taratra amin'ny endriky ny fianana andavanandro ny fisian-dry zareo, dia toy ny fomba iray izany hilazàna amin'ny olona hoe: “Hey, izahay no mpifehy eto. Fa tsy ianareo. Tsy ny governemanta. Tsy ny polisy. Fa izahay.”
Azonao henoina ato ny ampahany feno tamin'ny resaka:
