Miomana ny handray kihon-dàlana ho raketin'ny tantarany i Tanzania amin'ny fanoloana ny teny Anglisy ka hampiasàna ny swahili ho teny entina mampianatra any an-tsekoly manerana ny firenena.
Ny 13 febroary 2015, natomboky ny filoha Jakaya Kikwete, ao anatin'ny Vinam-pirenena 2025, hanitatra ny ambaratonga fototra 7 taona ho lasa 11 taona ity rafi-panabeazana vaovao ity. Nofoanany koa ny fanaovana fanadinam-pirenena rehetra amin'ny ambaratonga fototra ary hatao maimaim-poana ny fanabeazana any amin'ny fanabeazana fototra ihany.
Sambany teo amin'ny tantara no misy firenena iray ao Afrika hanome lanja ny fampianarana amin'ny teny Afrikana fa tsy amin'ny tenim-pirenena vahiny ho an'ireo mpianatra amin'ny ambaratonga rehetra.
Maneho hevitra amin'ity fitsimbadihan'ny teny ity dia nanamarika i Atetaulwa Ngatara, sekretera maharitry ny Ministeran'ny fanabeazam-pirenena sy ny fiofanana momba ny asa, fa ho ampianarina hatrany ny teny Anglisy. Kanefa, tsy horaisina intsony ho tsy maintsy ilain'ny mpianatra io ny hianatra ny taranja rehetra amin'ny teny Anglisy.
Niteraka valinkafatra mifamahofaho be ny lahatsoratra iray miresaka io fiovàna ara-politika io navoaka ao amin'ny Facebook, avy amin'i Oliver Stegen, mahay ny fiteny swahili fa manam-piaviana Alemàna no sady mpanolotsaina momba ny teny ao amin'ny SIL International
Manàla azy amin'izany i Nancy Petruzzi Maurer :
“Goood mauning teacha!” No more
Good mauning teacha !” Tsy misy anampiana azy.
Mametraka fanehoankevitra iray amin'ny teny swahili i Paul A Kijuu, ka ao no hanazavàny fa namadika ny kilasy ho toy ny milina mpanatanteraka baiko ny teny anglisy :
Kwa upande wangu, Oliver Stegen mimi naona hii ni hatua nzuri sana. Shida yetu ni kulalamika. Elimu inapaswa itolewe kwa lugha inayoeleweka kwa mtumiaji. Kiingereza hakitusaidii zaidi ya kutufanya maroboti. Wasomi wetu hawafikiri kwa kujitegemea kwa sababu hakuna walichojifunza wanachokielewa.
Ho ahy, Oliver Stegen, heveriko fa fanapahankevitra tsara io. Ny olona dia tsy manao afa-tsy ny mitaraina isika. Tokony ho ny teny azon'izay hampiasa azy no anaovana ny fanabeazana. Ankoatry ny famadihana antsika ho toy ny milina mpanatanteraka baiko, tsy dia manampy antsika loatra ny teny Anglisy. Tsy afaka ny hisaina malalaka ireo vato nasondrotry ny tany avy eto amintsika satria tsy tàkany izay nianarany.
Mampahatsiahy i Vera Wilhelmsen fa raha tsy ny olona rehetra no mila mandalo oniversite; dia ilain'ny olona rehetra kosa ny zo hahazo fanabeazana tsara kalitao :
I think it is important to consider what kind of basic education will benefit the most people. It is clear that per today not very many people make it to secondary school, and even fewer graduate from it. There is a problem when neither students not teachers are equipped to make the switch from Swahili to English in secondary school. Of course we have to watch for the effects, but I also do think it is a good step forward. Not everyone needs to go to university, but everyone deserves a good basic education!
Heveriko fa tena zava-dehibe ny mijery izay fanabeazana fototra tena ahitan'ny maro tombony. Azo antoka fa vitsy amin'izao fotoana izao ny olona tonga eny ambonin'ny dabilion'ny ambaratonga faharoa, ary mbola vitsy amin'ireo no mivoaka mahazo diplaoma. Raha toa ny mpianatra sy ny mpampianatra ka tsy voaomana hiala amin'ny anglisy ho amin'ny swahili, dia hametraka olana goavana izany. Mila jerena akaiky ny fiantraikan'io fanovàna io, saingy efa dingana tsara mankany aloha amin'ny lafiny rehetra mihitsy io. Tsy ny rehetra no mila mankany amin'ny oniversite nefa kosa mendrika ny rehetra ny hahazo fanabeazana fototra !
Tsy mbola ny rehetra anefa no manaiky ilay rafi-panabeazana vaovao. Tsipihan'i Steve Nicolle ny iray amin'ireo antony mety hampidi-doza ao anatin'ity politika vaovao :
I suspect one effect of this legislation will be an increase in enrollments in private schools that continue to offer tuition in English. Keep an eye open for politicians opening new English medium schools in the near future!
Ny fiantraikany iray mampanahy ahy ho aterak'ity lalàna vaovao ity dia ny fitomboan'ny fampidirana ny ankizy hianatra any amin'ny sekoly tsy miankina, izay hanohy ny hanome fampianarana amin'ny teny Anglisy. Asio maso akaiky ireo politisiana, amin'ny hoavy, izay mety hanome alàlana fanokafana sekoly vaovao hampianatra amin'ny teny Anglisy !
Mitovy hevitra amin'i Steve Nicole i Elly Gudo, tamin'ny faminavinàna fa ireo politisiana no tena hivoaka hahazo tombony amin'io politikam-panabeazana io :
I totally agree with Steve Nicolle. Having lived in Tanzania, I can tell you for sure that politicians are the highest beneficiaries of this new policy. Majority of Tanzanian middle and all upper classes who have identified with the global village will do anything to take their children to English Medium Schools. The common man's child will then be highly disadvantaged when it comes to University admission and by extension job acquisition. After 2 decades, the country will be highly classified. Tanzania needs a French-type Revolution in many facets.
Miombon-kevitra tanteraka amin'i Steve Nicolle aho. Efa ela niainana tao Tanzania, azoko atao tsara ny manamafy aminareo fa ireo politisiana no tena hivoaka hahazo tombony amin'io politika vaovao momba ny fanabeazana io. Ny ankamaroan'ireo saranga salantsalany sy manan-katao, izay mihevi-tena ho ao anaty tanàna iray ao anaty fanatontoloana, dia hanao izay tratry ny heriny hampianatra ny zanany any amin'ireo sekoly mampiasa sy miteny Anglisy. Ny zanaky ny sahirana araka izany no tena ho voa mafy sy sahirana rehefa hiditra oniversité, ary azo hitarina hatrany amin'ny resaka fitadiavana asa. Ato anaty 20 taona, hampizarazara ny firenena ireny saranga ireny. Amin'ny endriny rehetra, mila manao revôlisiôna toy ny nataon'ny frantsay i Tanzania.
Manohitra an'io politika io, i Muddyb Mwanaharakati no mandefa ity hafatra manaraka ity amin'ny teny swahili :
Oliver Stegen usichekelee. Wametia siasa ndani yake. Watoto zao wanasoma international schools. Sisi akina kajamba nani tutasoma zilezile S.t vichochoroni ili tubaki na Kiingereza chetu cha ya, ya, yes no yes no. Wakati watoto wao wanamwaga ngeli ya maana. Sijaifurahia hatua hii. Kwetu bado sana Oliver hata matangazo na sehemu nyingi ya masuala ya serikali yapo Kiingereza.
Aza mampihomehy ahy, ry Oliver Stegen ! Avadik'izy ireo ho lasa politika ny olana. Ny zanaky ry zalahy alefa any aminà sekoly iraisampirenena [izay ny teny anglmisy no entina mampianatra]. Isika, mahantra, hanohy handeha any amin'ireo sekolintsika tsizarizary sy tsy dia mahavita azy, ary isika hothizantsika ny fomban'ampondra amin'ny teny anglisintsika “ya-ya-yes-no-yes-no”, raha ny zanak'izy ireo kosa hiteny tsy miambakavaka ny teny Anglisy. Ry Oliver, mbola lavitra ny fiovàna isika, na ny afisy sy ny famitam-baovaon'ny governemanta aza mbola betsaka no amin'ny teny Anglisy any amin'ny faritra maro any.
Josephat Rugemalira manamarika fa tsy tena miainga ifotony araka ny inoan'ny olona azy ilay politikam-panovàna vaovao :
You need to read carefully what the policy says: it says Swahili will be used at all levels and ALSO says English will be used at all levels (that means including primary level). So my interpretation is that the only NEW thing made possible by such statements is that it is possible now for some people to establish Swahili medium secondary schools, and it is now official that local government authorities can convert existing primary schools to become English medium.
Ilainareo ny mamaky antsakany sy andavany izay voasoratra momba io pôlitika io. Voasoratra fa hoe ampianarina amin'ny ambaratongam-pianarana rehetra ny swahili ary voasoratra IHANY koa fa ampiasaina amin'ny ambaratonga rehetra ny Anglisy (izay midika fa hatrany amin'ny fanabeazana fototra). Ho ahy, ny zavatra vaovao tokony hotànana ao anatin'ity fanavaozana ity, dia ny fahafahan'ny olona sasantsasany mameraka sekoly ambaratonga faharoa mampiasa ny teny swahili, fa koa ho an'ireo solontenam-panjakana eny an-toerana, hamadika amin'ny fomba ofisialy ireo sekoly ambaratonga fototra tsy miankina efa misy ao mba ho lasa sekoly mampiasa sy miteny Anglisy.
Maneho hevitra amin'io lahatsoratra io ihany, izay noraisin'ny Trending Kenya, hazavain'i Margaret Njeru fa tsy manafoana ireo tenim-pirenena vahiny na ny teny faharoa akory ilay rafi-panabeazana vaovao. Ny mifanohitra amin'izay aza, mametraka azy ireny ho ami'ny toerany tokony hisy azay ao anatin'ny dingan'ny fandrantoana fahalalàna :
Indeed, bold and in the right direction. Education is about development, and that development can only come through a language a people make sense of. The world over, none of the so-called developed economies operates in a foreign language, and the use of the former colonial languages in many African countries has definitely contributed to the marginalization of the majority in the development process. If we have to define “our” development path, then the language choice must go hand-in-hand with it. And this does not in any way mean kicking out the foreign (or second languages), rather putting them in their appropriate place in the learning process.
Tena sahisahy ity rafitra vaovao ity ary mankany aminà zotra natao haleha. Mandray anjara amin'ny fampandrosoana ny fanabeazana, ary ny fandrosoaa dia miankina amin'ny teny izay takatry ny vahoaka. Eran'izao tontolo izao, tsy misy mihitsy toekarena niroborobo tamin'ny fianteherana tami'ny tenim-pirenena vahiny, ary ny fampiasàna ireo tenin'ny mpanjanatany fahiny tao Afrika dia nandray anjara betsaka tamin'ny fanilikilihana ny ankamaroan'ireo vahoaka tsy ho ao anatin'ny dingan'ny fampandrosoana. Raha tiantsika ny hamaritra ny làlan'ny fampandrosoan”ntsika”, dia mila mifanindran-dàlana aminy koa ny fisafidianana ny teny ampiasaina. Ary izany tsy midika velively ho fandraràna ny tenim-pirenena vahiny (na ireo teny faharoa), fa famerenana azy ireny ho amin'ny toerany tokony hisy azy ao anatin'ny dingan'ny fandratoana fahalalàna.
Kwame Aboagye maminavina hoe fotoana ireo ho an'ny Afrikana hanehoany hevitra amin'y fiteniny :
It is about time that our African countries should speak our own dialects such as Twi, Yoruba, Swahili and Mandingo. English wasn't our original language in the first place and we need to wake-up and go back to our principals with pride.
Tena efa fotoana izao ho antsika, firenena afrikana, hitenenantsika ireo tenim-paritra aty amintsika, toy ny twi, ny yoruba, ny swahili ary ny mandingue. Tsy tenindrenintsika mihitsy ny anglisy. Mila mifoha isika ary miverina amim-pireharehàna amin'ny maha-izy antsika eo ami'ny lafiny fiteny.
Goavana be io kihon-dàlana io, saingy miaraka aminy dia misy fanamby tsy azo tsinontsinoavina, ho i Christina Higgins manamarika :
What good news indeed. Now the big test will be how to transition to Swahili in terms of materials, exams, and more. Despite challenges, this shift is truly monumental.
Tena vaovao tsara na izany aza. Ny ilaina fantarina sisa dia fomba hiantohana ny tetezamita hifindràna mankany amin'ny swahili amin'ny resaka fitaovana enti-mampianatra, ny fanadinana… Na eo aza ireo fanamby tsy maintsy atrehana, dia tena kihon-dàlana goavana be io.