- Global Voices teny Malagasy - https://mg.globalvoices.org -

Filipina : An'Aliny Ireo Mitaky Ny Rariny Ho An'ireo Niharam-Boina Tamin'Ilay Rivodoza Haiyan

Sokajy: Azia Atsinanana, Filipina, Fanoherana, Mediam-bahoaka, Politika, Tontolo_iainana, Voina
"Global Surge" protest in Tacloban City during the first year anniversary of super typhoon Haiyan. Photo Credits: Orion Yoshida. [1]

Ny hetsi-panoherana “Global Surge” any an-tanànan'i Tacloban , ny “Teboka Aotra”-n'ny rivodoza mahery Haiyan. Sary : Orion Yoshida.

Andianà hetsika natao hoe “Global Surge” [2] no nokarakaraina nanerana an'i Filipina sy tanàna maro manerana izao tontolo izao ho fahatsiarovana ny tsingerintaona voalohan'ilay rivodoza mahery Haiyan [3] (Yolanda no fiantso azy ao an-toerana), sy ho fanamelohana ny “tandrametaka namoa-doza sy kolikoly” nataon'ny fitondrana taorian'ilay loza voajanahary. 

Haiyan no rivodoza nahery indrindra namely ny tany teo amin'ny tantaran'izao tontolo izao. Ireo niharam-boina, ny fianakaviany ary ireo mpanohana dia nametaka anarana ny Filohan'i Filipina, Benigno Simeon Aquino III hoe “waray pulos” [4] na tsy mahavita azy noho ny zara fa fandraisana andraikitra nolazaina ho nataon'ny fitantànany tamin'ny fiandraiketana ny vonjy voina, ny fanamboarana ary ny ezaka fanarenana.

Olona maherin'ny 20.000 no namonjy ilay diabe fanoherana tany an-tanànan'i Tacloban  raha tany an-tanànan'i Roxas, Estancia, Kalibo, an-tànanan'i Iloilo kosa no nanaovan'ny olona 20.000 hafa izany hetsika izany  [5] ary tany amin'ny nosy Panay, faritra tena voadona mafy tamin'ny fandalovan'i Hayian kosa ny ampahany sasany. 

Nandeha tany amin'ny tokonam-baravaran'ny lapam-panjakana Malacanang any Mendiola [6] ihany koa ireo sasany niharam-boina sisa velona sy ireo mpomba azy raha nikarakara karazana fivoriana  tany Etazonia, Kanada, Hong Kong, ary nanerana an'i Eoropa kosa ireo vondrom-piarahamonina sy ny firaisankina Filipiana.

Nokianin'ireo [7] mpanao fihetsiketsehana ny governemantan'i Aquino tamin'ny filazana fa manampy trotraka ny faharavana naterak'i Haiyan noho ny tsy fisian'ny fanampiana sy ny drafi-panarenana maharitra, ny fanararaotam-pitantanana lazaina ho nataon'ny mpanao politika sy ireo fikambanana mpamonjy voina tamin'ireo vola natokana ho amin'ny loza ary ny toetra fitadiavana tombony [8]  amin'ny drafi-panarenana. 

Natombok'ireo vondrona toa ny  People Surge (Olona mirohotra) [9], Bagong Alyansang Makabayan [10], ny Tambajotra Tindog , International League of People's Struggles (Ligy Iraisam-pirenena momba ny Tolom-bahoaka) [11], ary Kalikasan People's Network for the Environment ( tambajotran'ny vahoaka Kaliksan ho an'ny tontolo iainana) [12] ny fiofanan'ny Daluyong, tambajotra nasionaly ho an'ireo sisa velona tamin'ilay loza voajanahary. Nampiasain-dry zareo nandritra ny hetsika ihany koa ny tenifototra #RememberHaiyan [13]

Tezitra tamin'ny Filoha Aquino ihany koa ireo mpanao fihetsiketsehana satria  tsy mba novangiany ireo sisa velona tamin'ny fandalovan'i Haiyan  [14] tany Tacloban izay nisy maty maherin'ny 2.000 nandritra ilay rivodoza. Nametra-panontaniana tao amin'ny Facebook [15] i Renato Reyes, iray amin'ireo mpanao fihetsiketsehana :  

Nahoana no dinganin'i Aquino i Tacolban tamin'ny tsingerintaona voalohany nandalovan'i Yolanda/Haiyan? Noho ny fivorian'ny mpanao fihetsiketsehana izay hanomboka rahampitso ao an-tanàna ve ? Nahoana no tsy sahy miatrika ny hatezeran'ireo sisa velona izy amin'izao andro manan-danja izao ? 

Ny isa ofisialy nomen'ny fitondrana dia 6.300 no maty ary 1.061 no tsy hita, nefa maherin'ny 18.000 [16]no isan'ny maty raha ny vinavinan'ny tsy miankina nataon'ny People Surge sy ny vondron'ny fiarahamonim-pirenena .

Ny fanadihadiana antontan'isa [17]nataon'ny Ibon Foundation, vondrona mpandinika tsy miankina, dia nahita fa tena latsaka ambany be tamin'ireo tanjona napetrany tany aloha ny fitanisana ireo zava-bita [18] nataon'ny governemanta Aquino.

Vao tamin'ny 29 Oktobra 2014, efa ho herintaona aty aorian'ny loza voajanahary, vao natao sonia ny Drafitra ho Fanamboarana sy Fanarenana Tanteraka [19] an'ny governemantan'i Aquino.

Ireto ambany ireto ny sasany amin'ireo sarin'ny hetsiky ny  “global surge” / fihenjanana midadasika:

A snapshot of the protest of Haiyan survivors and supporters in Tacloban City. Photo Credts: Kathy Yamzon. [20]

Sary tseliky ny hetsik'ireo sisa velona tamin'i Haiyan sy ireo mpomba azy tany Tacloban City. Sary: Kathy Yamzon.

The hacktivist group Anonymous hacked over 20 government websites to protest the government's criminal neglect of Haiyan survivors. Photo Credits: AnonymousPH. [21]

Nijirika tranonkala 20 mahery an'ny governemanta ny vondron'ny ‘hacktivist’ Anonymous mba anoherana ny “tandrametaka” nataon'ny governemanta tamin'ireo niharam-boina tamin'ny Haiyan. Sary : AnonymousPH.

A section of the 12,000 protesters in Roxas City. Photo Credits: Kashmer Diestro. [22]

Ampahany amin'ireo mpanao fihetsiketsehana 12.000 tany Roxas City. Sary: Kashmer Diestro.

Haiyan survivors from Samar arrive in Tacloban City in boats to join the protest action. Photo Credits: Kathy Yamzon. [23]

Ireo sisa velona tamin'ny Haiyan nandeha sambo avy any Samar, tonga any an-tanànan'i Tacloban mba hamonjy ny hetsi-panoherana. Sary avy amin'i Kathy Yamzon.

Protesters in Manila covered themselves with mud as part of a nationwide synchronized performance to dramatize the plight of Haiyan victims. Photo Credits: MaiMai Uichanco. [24]

Ireo mpanao fihetsiketsehana any Manila mihosotra fotaka mba hanamafisana ny fitarainan'ireo niharam-boina tamin'ny Haiyan. Sary avy amin'i : MaiMai Uichanco.

Nandritra izany fotoana izany dia tsikerain'ireo mpanao fihetsiketsehana tao an-tanànan'i Estancia ny fahataran'ny fanampiana ireo mponina [25] niharan'ny fahaverezana solika tamin'ny faharendrehan'ny sambo matanjaka iray noho ny herin'ilay rivodoza Haiyan. Mponina maro no niara-nametraka fitoriana ilay orinasa tompon'ilay sambo sy ireo masoivoho hafa miankina amin'ny governemanta. Nahatonga ny fialàn'ireo mponina maherin'ny 2.000 tamin'ny vondrom-piarahamonina nisy azy satria tratran'ny entona misy poizina avy amin'ilay fahaverezana solika. 

Big protest by residents of Estancia town, Iloilo seek justice for Haiyan victims. Photo Credits: Bayan-Panay.

Fanoheran'ireo mponina tao an-tanànan'i Estancia, mikatsaka ny rariny ho an'ireo tra-boina tamin'ny fandalovan'i Haiyan i Iloilo. Sary avy amin'i Bayan-Panay.

Nosoratan'ilay mpanadihady politika Benjie Oliveros [26] tao amin'ny tranonkalam-baovaon'ny Bulatlat hoe voahelingelin'ny kolikoly faobe sy ny laharam-pahamehana dison'ny governemanta ireo ezaka fanarenana :

Ahoana no fomba “hiverenan'ny olona hanangana tsaratsara kokoa” raha tsy manana tany hanorenan-trano ry zareo ? Ahoana no ahazoan'ny olona fivelomana maharitra raha toa ka tsy tompon'ny tany voleny ireo izay manolo-tena ho amin'ny fambolena ary afindra any an-toerana lavitra foana any amin'ny tany tsy ahafahany mahita fivelomana ireo izay manao zavatra hafa ?

Nitsidika tany Tacloban ny mpanao gazety mpanadihady, Kenneth Guda, ary niresadresaka tamin'ny sasany tamin'ireo sisa velona. Nanoratra tao amin'ny Facebook [27] izy :  

Mitomany ry zareo isaky ny mitantara ny tantarany. Ary tsy noho ny namoizana olo-malala sy fahaverezana fananana kely nandritra ilay rivodoza ihany  fa mitomany ry zareo isaky ny miresaka ny hanoanana nianjady tamin'ny zanany nandritra ireo herinandro voalohany taorian'ilay rivodoza, mitomany ry zareo amin'izao fotoana izao satria tsy afa-mihetsika […], mitomany ry zareo satria mankasitraka ireo fanampiana rehetra azon'ny tsirairay na ny vondrona nomena azy ireo. Fa mitomany amin-katezerana ry zareo amin'ny governemanta izay mampanantena fanampiana nefa tsy mbola hita hatramin'izao .

Nisy taratasy misokatra [28] ho an'ny Papa François mifandraika amin'ny famangiana nataony tamin'ny volana Janoary 2015 ihany koa nosoratan'ireo niharam-boina tamin'i Haiyan ary naparitaka tamin'ny aterineto. Mitaraina ny amin'ny mbola fijalian'ireo niharam-boina tamin'i Haiyan noho ny hanoanana, ny aretina ary ny tsy firaharahian'ny governemanta azy ireo ilay taratasy.

Araka ny mpikarakara ny  “global surge” dia hampahafantatra ny zava-marina iainany amin'i François ireo sisa velona tamin'i Haiyan mandritra ny famangiany any Tacloban ny Janoary 2015.

Fanamarihana: Fitsidihan'ny  Papa nataony ny tapany voalohan'nyvolana Janoary 2015