Navoaka voalohany tamin'ny teny Espaniola teo amin'ny bilaoginy Globalizado ilay lahatsoratr'i Juan Arellano ary voadikan'i Victoria Robertson ho amin'ny teny Anglisy ho an'ny “Global Voices”.

Toeram-ponenana ny tànana lehibe ho an'ireo karazan'olona miasa any ivelan'ny tranony, any amin'ireo “plazza”, ireo valan-javaboary, ireo làlan-dehibe, ary ireo làlan-tany. Ao anatin'ireo mponin'ireny àla an-tanan-dehibe ireny, manana anjara toerana ambony ireo mpitsoka mozika, na ireo mpampihomehy eny an-dàlana: tsy hoe fotsiny leferina ry zareo ireny fa voaoroka amin'ny fomba malalaka aza indraindray noho ny fifaliana entin'izy ireo eny amin'ny toerana tsy miankina voatokana ho an'ny daholobe. 

Tsy vahiny amin'izany toe-javatra izany i Limà, renivohitr'i Però. Roahan'ny mpitandro filaminana anefa indraindray ireo mpanakanto eny an-dàlana hiàla amin'ireo toeram-pivarotana sy ireo faritra manan-tantara ao an-drenivohitra, misitraka fahalalahana tsara amin'ny fanaovana ny asany ny ankamaroan'ny mpitsoka mozikan'i Limà, ary mba mahazo vola kely. Ekena mihintsy aza izy ireny any amin'ny toeram-pisakafoana maro sy ireo fitanteram-bahoaka ao an-toerana, taxi-be sy kamiao antsoina ihany koa hoe “micros” na “combis”

Fa mbola fanontaniana iray hafa ny hoe tena ankafizina tokoa ve ny anjara toeran'ny famalifaliana an-dàlambe. Nisy fotoana, namaky lahatsoratra iray [GP1] momba ilay lohahevitra aho tao amin'ny bilaogin’ i “Limà es Linda ” (Tsara Tarehy i Limà) izay nanosoka hevitra hoe: “Tsy manome lanja ny seho  eny an-dàlana ny ‘Limeños‘ satria sokajian'izy ireo ho toy ny endrika hataka fa fandraisana anjara hampivoatra ny fiarahamonina akory ilay izy.” Tamin'izay fotoana izay ihany, nanamafy ilay lahatsoratra fa “manentana,manome aingam-panahy ary mampazoto ireo olona (mponina sy mpizahatany) ny zava-kanto eny an-dàlana, ary tena mila izany tokoa ny tanànantsika.”

Amiko manokana, tsy mbola nanome lanja loatra azy ireny aho raha tsy vao taona vitsivitsy izay, angamba noho izaho mbola tambonivohitra iray nirenireny fotsiny teny an-dàlana, tsy tonga saina tamin'izay tena zava-nitranga manodidina ahy. Nefa tato ho ato, raha nifanehatra tamin'ny mpitsoka mozika iray aho ary tany amiko ny fakàn-tsariko, dia nalaiko sary ny zavatra ataony.

Ireto misy olona manan-talenta maromaro izay nifanena tamiko teny amin'ny làlan'i Limà.

Ny vahoaka Asháninka no vondrona indizena be olona indrindra ao Amazôna Peroviana ary niharan'ny fifindra-monina an-katerena nandritra ny fotoanan'ny fampihorohorona tamin'ny taona 1980 sy 1990. Ao anatin'ireo izay tsy voavono, maro no napetraka tao amin'ny distrikan'i Ate ao Limà, izay ahitana vondrona kelin-dry zareo mbola miaina miaraka amin'ireo vondrom-piarahamonin'ireo indizena hafa avy any amin'ireo faritra tanàla ao Però. Miaraka mikolokolo ny fifamatorany akaiky amin'ny tany sy ny voliny izy ireo.

Indray andro, raha nandehandeha tao an-tsenan'i Limà, nifanena taminà andiany kelin'ny Asháninka aho, izay niangaly mozika mampiavaka ny ao an-toerana, nandritra izany, nisy mpandihy iray maha te-ho tia nanao ny gadona Amazôniana. Seho tsy dia fahita izy io noho ny toetrandro ankapobe  ao Limà izay mazàna mangatsiatsiaka, fa tamin'io fotoam-pahavaratra io, nataon'ireo mpiangaly mozika ho toy ny tany amin'ny toetany tropikalin'ny àlan'izy ireo ny fihetsiny. Indrisy fa ampahany kely ihany no azoko sary:

Misy karazany maro ny mozika Asháninka, araka ny hanamarinin'ity hiran‘i Yéssica Sánchez Comanti ity azy, nalaiko sary tany amin'ny fiantsàna tononkalo sy anganon'i Amazônia.

Na dia endrika novolena voalohany tao Limà sy tany amin'ireo tanàna amorontsiraka tamin'ny faran'ny taonjato faha-19 aza ny “valse” avy ao Però, izay nalaina tamin'ny “valse” avy ao Eoraopa, dia nahita ny làlany niditra tao amin'ny firenena izy taty aoriana. Ny “Contamanina“, izay avy amin'ny tanànan'i Contamana manamorona ny reniranon'i Ucayali any amin'ny faritra Avaratr'i “Loreto” dia toy ny Iquitos no mandrafitra azy, ny lehibe indrindra amin'ireo ‘voanjo’ napetraka ao Amazôna Peroviana— na fahafaharatsiny araka izay iheveran‘i Manuel Acosta Ojeda, bilaogera, azy:  

“Voalaza fa mozika tsy misy tononkira no niavian'ny ‘valse’ tany am-boalohany, hoe Italianina iray mpitendry lokanga izay nivahiny nanomboka tany Ekoatera ka hatrany Iquitos tany amin'ny fanombohan'ny taonjato faha-20 noho ny fitadiavana harena nandritra ny firoboroboan'ny fingotra (caoutchouc), no namorona ilay feon-kira mahatalanjona, ary ‘Leonor’ no lohateniny tamin'izany. I Don Alejandro Mera del Águila no nanampy ilay tononkira mba hamariparitana ny fahalinana fa hoe nanainga ny aingam-panahin'ilay Italianina mpivahiny ilay tovovavy tsara tarehy, Leonor Olórtegui Reyes. Na dia nadresy aza ilay fitiavany, tsy nahazo ny tso-drano avy amin'ny fianakavian'i Leonor ny fiarahan'izy roa, ary noroahana hiàla ny tanàna izy.”

Betsaka ny dika natao ho an'ilay tononkira, fa ilay nataon'ny tarika Duo Loreto no tena fata-daza. Tao anatin'ny firenireneko teto an-drenivohitra, naka sary, ny endrika vita tamin'ny zava-maneno fotsiny aho, izay mifanaraka amin'ny lohahevitr'ireo nifaneraseràko, izay notendren'i Ucayali, jamba iray mpitsoka “saxophone” eny an-dàlana ao afovoan'i Limà. 

Tsy mbola zatra tsara ny mozika atao amin'ny tsofa aho raha tsy nifankahita tamin'i Miguel Ángel, nefa raha azoko tamin'ny YouTube, dia fitaovana malaza any amin'ny faritra maro maneran-tany izy io. 

Eto, mitendry ny hira Love Hurts i Miguel Ángel, ilay hira “rock” mandrotsirotsy tamin'ny taona 70 izay tena nalaza tokoa, an'ny tarika Nazareth avy any Ecosse, izay ny marina dia i Boudleaux Bryant no nandrindra azy io ary nalaina feo voalohany indrindra tamin'ny taona 60, nataon'ny tarika Everly Brothers.

Ao anatin'ity lahatsary manaraka ity, sady mananihany no manazava fohifohy ny atao hoe mozika atao amin'ny tsofa i Miguel. Lahatsoratra hafa anaty bilaogy no manome fanazavana sy ampahany amin'ilay fitaovana izay misy fotoana antsoina hoe “tsofa mihira” amin'ny teny Anglisy.

Talanjona noho ny feo navoakany aho raha vao naheno an'i Miles Davis nitendry trompetra mitsentsina. Tsy mbola nieritreritra ny hifanena amin'ny olona iray mitendry trompetra mitsentsina aho eny amin'ny làlan'ny renivohitra, fa tamin'ity taona ity, navelan'ilay namako vaovao haka sary ity sehony manaraka ity aho. Anisan'ireo artista tsy manan-tsahala nifanena tamiko izy, izay nanambara fa nanana olana maro tamin'ireo manampahefana monisipaly amin'ny fandroahana azy eny amin'ny toerana sasany voatokana ho an'ny daholobe.

Maro ny endrika mozika hafa tendrena ho an'ny mpandalo ao Limà, ao anatin'izany ny fandikàna fanta-daza ny hiran'ny Tafika An-dranomasina ao Però sy ny Lapan'ny Governemanta. Manomana karazana seho hampakàrana an-tsehatra ireo kalazan'ny rock ihany koa ny tanànan'i Limà.

Na seho an-tsehatra ofisialy, na seho tsy niomànana ataon'ny mpitsoka mozika eny an-dalana, velona ny renivohitr'i Però noho ny akon'ny  arahaban'ireo feo sy zava-maneno. Mankafiza e!