Ny Komitin'ny Fahamarinana sy Fampiraisana, izay natsangana mba hanadihady ny herisetra ara-politika  nanjaka tao amin'ny firenena nandritra ireo taona 1980 sy 1990, dia namoaka ireo fijoroana vavolombelona [es] voaangona tany Chungui sy Oreja de Perro ireo tanatin'ny tatitra farany nataony, miaraka amin'ny vanim-potoana nitrangan'ireo toe-javatra ireo tamin'ny 1967-1995. Taorian'ny namakiana ity tantara ity, mazava fa tsy fanafihana iray na roa ihany no nihatra tamin'ilay faritra, fa fanafihana mitam-piadiana maro sy hetsika fandrahonana nataon'i Shining Path nandritra ny taona 1980, tao anatin'izany ny famonoana mpikambana marobe tao anatin'ilay vondrom-piarahamonina sy ny famonoana ho faty ireo tompon'andraikitra ara-piarahamonina. Novinavinaina ho 1384 ireo niharan'ny fampihorohoroana tao amin'ny faritr'i Chungui fotsiny. 

Izao no voalazanà vehivavy iray, izay vavolombelona tamin'ny famonoana tany Santa Carmen ny taona 1982,  tamin'ny komity:

Esos hombres tenían un libro grande y llaman lista y dicen su nombre de mi papá, pronuncian XZ diciendo dice pues y de ahí le sacan y a mi papá le dicen XZ “presente jefe” dijo mi papá. Decían ya muy bien, muy bien te están llamando corre, corre te están llamando allá le dicen y le hacen correr a la escuela y detrás le estaban esperando varios más o menos como seis o siete estaban esperando, y alrededor de la muralla también estaban. Entonces mi papá llega y ni bien estaba volteando a la espalda de la escuela, uno le agarro de atrás y le empezó a patear y mi papá al querer defenderse más ya lo acuchillaron.

Nanana boky be ireo lehilahy ireo teny aminy ary niantso anaran'olona izy ireo ka nanonona ny anaran-draiko, niteny hoe XZ ary nitondra azy nivoaka, noho izany dia XZ no fiantso an-draiko, “izaho sefo”, hoy ny navaliny. Tsara, tsara, hoy izy ireo, miantso anao izy ireo, mihazakazaha mihazakazaha, miantso ny anaranao avy any izy ireo, sady nasainy nihazakazaka hatrany an-tsekoly izy. Olona samihafa no niandry azy avy ao aoriana, teo amin'ny enina na fito teo, ary olona maherin'izay kosa no nanodidina ny rindrina. Avy eo tonga teo ny raiko ary raha vao nanome lamosina ilay sekoly izy, noraisin'ny iray tamin'izy ireo avy ao aoriana izy ary nanomboka nodarohany, ary raha iny andeha hiezaka hiaro-tena iny ny raiko, dia voatsindrona antsy. 

Mitohy ny tantara:

Un cuchillo se lo meten por la espalda y mi papá empieza a agarrar a puñete y patada y paj, paj paj. Lo tiran y en el suelo lo pisotean y mi papá no muere y cuando le meten otro cuchillo en la barriga y en el corazón grita mi papá “ayyyyyyyy, ayyyyyyynooo” gritó sólo tres veces. Y después de esto al otro señor ya también, le llama lista y él le dice presente y otra vuelta el otro también corre, corre y el otro también igualito corre y en la lista le llaman, ocho personas habían muerto.

Notsatohan'izy ireo antsy ny lamosiny ka nanomboka nidaroka sy nandaka ny raiko, ary pah, pah, pah. Natsipin'izy ireo izy ary nohitsahiny nefa tsy maty ny raiko, saingy rehefa mbola voatsatoky ny antsy indray teo amin'ny kibony sy teo amin'ny fony, nihiaka ny raiko hoe: “ayyyyyyy, ayyyyyyytsiaaaa” intelo monja. Ary avy eo, taorian'io, niantso lehilahy iray tanatin'ilay lisitra indray izy ary avy eo koa dia namaly izy hoe “izaho”, nilazany koa io hihazakazaka, hihazakazaka; ary avy eo hafa indray, nihazakazaka. Dia nitohy ny lisitra, ka olona valo no maty.

Ny volana Janoary 2013, nomena ireo fianakaviany [es] ireo taolambalo sisa tavela an'ireo 78 niharan'ny herisetra tao amin”ny faritr'i Chungui ka nofongarana[es], ary mbola fanombohany fotsiny izany. Io taona io ihany, ny volana Aogositra, nanambara ny fisianà taolambalo miisa 200 hita tao amin'ny lavaka iombonam-be tao amin'ny faritr'i Oreja de Perro ny Ekipa Ara-tsiansa Voatokana Hisahana ny Heloka Bevava (EFE) – singa iray ao amin'ny Biraon'ny Mpampanoa lalàm-bahoaka, ary koa ny fanombohan'ny asa famerenana izany any amin'ireo fianakaviany. Nilaza [es] i Ivan Rivasplata, filohan'ilay ekipa ara-tsiansa, fa mbola sarotra ny hilazàna raha niharan'ny herisetran'ny Shining Path ireo olona ireo na an'ny Miaramila. 

Ny fandaharam-potoana nizoran'ny famongarana [es], izay navoakan'ny gazety tao an-toerana, dia fitanisana vaovao mankarary fo an'ireo taona maro sy ny antony, eny fa na dia efa ela aza izany, mbola mahasarika ireo mpisaona haka ny taolambalo sisan'ny fianakaviany nisy namono, sady nanampy izy ireo tamin'ny fanomezana ireo fanazavana rehetra ilaina mba hahitana fasana iombonam-be hafa sy toerana fandevenana tsy ara-dalàna. “Ity tanàna ity [Amaybamba] dia miandry an'i Valentín Casa Quispe, tanora 36 taona mpiandry ampondra izay mitondra miaraka amin'ny biby fiompiny 10 ireo entana sy fitaovana ho an'ny famongarana. Liana manokana amin'ny fanampiana ny ekipan'ny mpampanoa lalàna izy, satria mihevitra izy fa anatin'ny iray amin'ireo lavaka be nandevenana ireo no hahitany ny taolambalon-dreniny nisy namono, maty ny taona 1986 raha mbola vao zazalahikely 9 taona izy.”

Maro ireo zaza no lasa kamboty tsy fidiny sady tsy maintsy nikarataka [es] mba hamelomany irery ny tenany amin'ny fomba rehetra. “7 taona monja i Eugenia raha voavono ho faty tao amin'ny tanànan'i Chaupimayo ireo rahavaviny, ary ny rainy tao amin'ny toby miaramilan'i Mollebamba, ny taona 1984. Taorian'io loza io, namakivaky roa taona tany an-tendrombohitra tamin'ny fihinana bozaka nomasamasahana sy katsaka manta ilay zazavavikely. [.. .] “Efa 9 taona aho raha nisambotra sy nitondra ahy tany Mollebamba ny tafika”. Nomen'ny tafika an'i Lorenza Hurtado, vehivavy tantsaha iray izy, izay nanery azy hiandry ireo biby fiompiny miraoka ahitra sy hanompo azy”. Nampijaly ahy ilay ramatoa, nivazavaza ahy sady nilaza foana tamin'ny olona eo amin'ny fiarahamonina fa nampiantrano mpampihorohoro kely izy». Herintaona taty aoriana, nanavotra azy ny dadatoany, Antonio Quispe Nieve, ka nitondra azy nankany Andahuaylas.”

Na teo aza anefa izany rehetra izany, azo lazaina fa nanam-bintana i Eugenia raha oharina amin'ireo ankizy  izay kamboty ray sy reny sady tsy nahalala akory izay momba azy, raha toa tsy voavono.

TERRIBLE RT @geovanniacate: De las 56 víctimas halladas en Chungui, 26 corresponden a niños http://t.co/X81edQF7rg pic.twitter.com/sQbIC7Ahrt

— Ricardo Marapi (@RicardoMarapi) December 3, 2013

Amin'ireo 56 niharan'ny herisetra hita tany Chungui, ny 26 dia zaza avokoa

Nizara ny tantaran'ny zandrilahy kelin'i Rigoberto sy Marina ny mpanao gazety Jacqueline Fowks tao amin'ny bilaogy NoticiasSer. Niangavy ny tafika izy ireo mba hitondra azy amin'ny angidimby ho any amin'ny toeram-pitsaboana any Huamanga satria narary mafy izy. Nony avy teo, tsy nahazo vaovao momba azy intsony izy ireo. Nanampy [es] ilay mpanao gazety fa:                 

Éste no es un caso aislado. Una trabajadora del sector Salud de Ayacucho ha referido a trabajadores y asistentes sociales que en aquel tiempo, llegaban en helicópteros a Huamanga niños heridos o enfermos, o porque su comunidad era arrasada, y luego no los devolvían: pasaban a orfanatos, sin nombre, y más tarde los trabajadores los inscribían, hasta con sus propios apellidos.

Tsy tokana io tranga io. Nisy mpiasan'ny fahasalamana iray avy ao Ayacucho niresaka mikasika ireo mpiasa sy ireo mpiasa sosialy tamin'izany fotoana izay nitondra tamin'ny angidimby ireo ankizy marary na maratra, na ireo zaza izay anatin'ny vondrom-piarahamonina ravan'ny ady; ary avy eo, tsy naveriny intsony ireo. Nateriny tany amin'ireo mpikarakara zaza kamboty, tsy manana anarana, ary aty aoriana dia noraiketin'ireo mpiasa ho tahaka ny azy ireo (naterany).

Teo amin'ny bilaogy GranComboClub, nampitaha sy nanatsoaka hevitra [es] ilay manam-pahaizana mikasika ny toekarena, Silvio Rendón, taorian'ny fandinihany ilay tantara feno herisetra tany Chungui sy Oreja de Perro:      

La zona de Chungui, aquí, fue escenario de la guerra insurgente-contrainsurgente de los ochentas y noventas y es parte de lo que hoy se denomina “el VRAE”, el valle de los rios Apurímac y Ene, zona cocalera y donde persisten las acciones armadas contra el estado peruano. Lo ocurrido hace 45 años es muy indicativo de algunas persistencias en la historia peruana reciente. Y como ya vimos en 1965: insurgencia en el Gran Pajonal, en 1965 no hubo “comisión de la verdad” ni juicios a militares, ni acusaciones, ni nada por el estilo. Ahí quedó la cosa.

Sehatry ny ady nampifanandrina ireo mpanohitra sy ireo toherina ny faritr'i Chungui nandritra ny taona valopolo sy sivifolo ary ankehitriny dia anisan'ny “VRAE”, lohasahan'ireo reniranon'i Apurimac sy Ene, faritry ny coca (rongony) izay mbola ahitana hetsika mitam-piadiana manohitra ny fitondrana Peroviana. Marik'olana mbola mahazo vahana eo amin'ny tantaran'ny Peroviana ny zava-nitranga 45 taona lasa izay. Ary tahaka ny hitanay tamin'ny 1965: fanoheran'i Gran Pajonal [es], tsy nisy “komitin'ny fahamarinana”, tsy nisy fitsarana miaramila, tsy nisy fanamelohana, sy ny tahaka izany. Nijanona ho tahaka ny hatrizay ny zava-drehetra.

Telopolo taona taorian'ny famonoana, ny taona 2013, toa tsikaritra fa farafaha-ratsiny mba hiverina ny fahamendrehana sy fahatsiarovana sasantsasany ho an'ireo niharan'ny herisetra sy ny fianakavian'izy ireo.