Fitroaran'ny Mpianatra Ao Shily: ‘Misy Hotantaraina’

Shiliana mpianatra, manao hetsi-panoherana, 2011. Sary an'i Francisco Osorio ao amin'ny Flickr (CC BY 2.0)
Miara-miasa amin'ny rainy Roberto Navarrete i Pablo Navarrete, metisy Britanika-Shiliana ary mpamokatra horonantsary fanadihadiana, ao anaty fandihadiana iray mahaleotena mikasika ny hetsiky ny mpianatra Shiliana.
Tsy ela akory izay no nanombohan-dry zareo ny hetsika fanentanana ho fanangonam-bola avy eny ifotony momba ny Indiegogo, izay izaràn'izy ireo ny famintinana manaraka etoana mikasika ny horonantsary ho avy eo:
Ny Fitroaran'ny Mpianatra ao Shily dia milaza ny tantaran'ireo hetsi-panoheran'ny mpianatra mitranga ao Shily amin'izao fotoana, itakiana rafi-pampianarana malalaka sy vatsian'ny fanjakana ary ny fiovàna mahery vaika avy eny ifotony eny anivon'ny fiarahamonina. Apetrak'ilay horonantsary ao anatin'ny vanim-potoanany nisian'ny tsy hafaliana faobe tamin'ny lasitra ara-toekarena napetraka fony fitondrana jadon'i Pinochet (1973-1990), nefa mbola tena mitoetra betsaka hatramin'izao.
Ny talen'ilay sarimihetsika, Roberto Navarrete, dia nandeha nankany Shily tamin'ny 2011 sy 2012 mba hiresaka tamin'ireo mpitarika ny mpianatra, toa an'i Camila Vallejo sy Giorgio Jackson, sy koa tamin'ireo mpianatra tsotra, ary mba hahatakarana ny anton'ny mahatonga ny hetsi-panoherana ataon-dry zareo hanana fiantraikany tahaka izany ao Shily sy ho fakàn-tahaka ho an'ny hafa ao Shily sy any an-kafa.
Tsy vahiny amin'ny hafanam-pon'ny mpianatra i Roberto Navarrete; izy dia mpianatra navitrika ara-politika teny amin'ny anjerimanontolo tao Shily tamin'ny 1973, fony i Salvador Allende voaongana taminà fanonganam-panjakana iray izay nanamarika ny fanombohan'ny fitondrana jadon'ny tafik'i Augusto Pinochet.
Lahatsoratra iray nosoratan'i Christine Seifert sy Amaranta Wright vao haingana tao amin'ny Latino Life no mitantara ny tantaran'i Roberto :
“Ho setrin'ilay fanonganam-panjakana dia nanomboka nikononkonona vondrona mpirotsaka an-tsitrapo ny fikambanan'ny mpianatra tao amin'ny fakiolte momba ny fitsaboana nianarako mba handeha ho any amin'ilay tanàna mahantra any shantytowns izay tahaka ny mizaka ny mafy indrindra ao anatin'ny tranganà ady an-trano. Nirotsaka an-tsitrapo aho ary tamin'izay no nisamborana ahy. Tamin'ny misasakalina dia niditra ny trano nisy anay ry zareo ary nandidy ireo mpianatra rehetra hitsilany amin'ny gorodona. Nanomboka nitifitra ry zareo na dia tànam-polo tanteraka aza izahay. Azon'izy ireo natao tsara ny nitazona anay fotsiny. Saingy notifirin-dry zareo aho satria afaka nanao izany ry zareo.
“Nentin-dry zareo nankany amin'ny kianjam-pirenena filalaovana baolina kitra aho, toerana navadika ho fonja itambarambe avy hatrany taorian'ilay fanonganam-panjakana. Olona teo amin'ny 20.000 no nandalo tao amin'ilay kianja, olona mpankasitraka an'i Allende ny ankamaroany, nefa nisy ihany koa ireo olona hafa tsy nanana fironana ara-politika velively. Natsipy tao anatin'ny efitrano fisoloana akanjon'ireo mpilalao izahay. Tena nifanizina tao ary avy eo nalaina tsirairay izahay mba halaina am-bavany. Heveriko fa somary mba niangaran'ny vintana kely ihany aho. Voadarodaroka mafy aho, saingy tsy nampiasa herinaratra tamiko kosa ry zareo tahaka izay nataony tamin'ireo hafa.
Volana iray taty aoriana, naiditra am-ponja i Roberto. Nafahana izy tamin'ny 1974 ary niangavy azy handao ny fireneny ireo ray sy reniny, saingy naniry ny hijanona sy hiady izy. Ny Desambra 1974, nanjavona ny vadin'i Roberto ary voatery nandeha niafina tany amin'ny masoivoho Venezoeliana izy. Nahazo fialokalofana tany Angletera izy taorian'izay, saingy mbola nitohy voatàna foana kosa ny vadiny. Nanao fanentanana ny amin'ny hamotsorana azy izy tany Angletera, ary volana enina taorian'io dia tafatambatra indray ry zareo.
“Taorian'ny nanokanako ny betsaka tamin'ny androm-piainako tany Angletera nanao ny asanà mpikaroka momba ny siansan'ny atidoha, niverina tamin'ny sehatry ny fikatrohana indray aho niaraka tamin'ireo zanako. Niaraka tamin'i Pablo zanakolahy, nanangana ny Alborada Films izahay, orinasa miahy tena mpamokatra horonantsary mifantoka amin'ny fandihadiana momba an'i Amerika Latina, ary efa eo an-dàlam-pamoahana ny horonantsary iray mikasika ny hetsiky ny mpianatra tao Shily izahay ankehitriny.”
Pablo zanakalahin'i Roberto, teraka ary lehibe tany Angletera, dia niasa taminà fanadihadiana marobe momba an'i Amerika Latina. Namokatra ilay fandihadiana ‘Ao anivon'ny Revolisiona: Andro Iray Anatin'ny Fon'i Venezoela’ izy, navoakan'ny Alborada Films tamin'ny Aogsitra 2009, sy ny ‘Ny Tambajota Kolombia’, navoaka ny Novambra 2012. Nanao fandrakofana mikasika an'i Amerika Latina izy ho anà fampahalalam-baovao isankarazany, isan'ireny ny Al Jazeera amin'ny teny Anglisy, ny Guardian sy ny BBC.
Niresaka tamin'i Pablo aho momba ilay fanadihadiana hivoaka eo mikasika ny hetsiky ny mpianatra ao Shily sy ilay fanentanana ho fanangonam-bola eny ifotony ataon-dry zareo.

Shiliana mpianatra, manao hetsi-panoherana, 2011. Sary an'i Francisco Osorio ao amin'ny Flickr (CC BY 2.0)
Global Voices (GV): Ahoana no nahatonga anao ho liana amin'ny hetsika ataon'ny mpianatra ao Shily?
Pablo Navarrete (PN): Nanaraka ahy tamin'ny diako nankany Venezoala sy Kolombia ny raiko, ary nahita hevitra iray izy. Siantifika, mpahay siansa momba ny atidoha no tena nataony, saingy niato izy ary naniry hanao zavatra hafa mikasika ny tetezamita tao Shily. Nandrakitra horonantsary ireo taona maro samihafa izy tany ary nanao fandraisam-peo marobe, saingy tetikasa iray goavana ilay izy ary afaka nahita aho hoe lohahevitra iray tena mahaliana ny hetsiky ny mpianatra, ary io no nandrafitra ny vaovao tany Angletera sy tany rehetra tany, ary tsapako fa nisy fanontaniana nanana ny toerany momba ny lasitra ‘néolibéral’ tao Shily izay nitsofoka ny nihanaka tany amin'ny ambaratonga rehetra tany anaty fiarahamonina.
Araka izany dia nanoso-kevitra aho, ho solon'ny fanaovana an'io fanadihadiana goavana, saro-takarina io dia mba hanandrana fotsiny izy hanao zavatra kelikely kokoa, ary hifantoka fotsiny amin'io tantara io sy angamba hametraka azy io ho ao anatin'ny vanim-potoana ara-tantara ary hanandrana hanome vaovao mikasika ny hoe lasitra inona marina ary ahoana no misy fangatahana betsaka kokoa noho izay tena mifamatotra tanteraka amin'ny fanabeazana, nefa dia kiana lalina kokoa momba ny fiarahamonina Shiliana sy ny zava-navelan'ny fitrondrana jadona.
Izaho dia iray mino mafy tokoa fa ny votoaty no fanalahidy, na dia zava-dehibe aza ny fomba fanehoana; raha atao bango tokana, rehefa tsy maintsy hisafidy ianao, dia ny votoaty, ary dia misy votoaty ao anatin'io horonantsary io –misy hotantaraina.
GV: Betsaka ny fanadihadiana mikasika ny hetsiky ny mpianatra Shiliana no navoaka. Inona no maha-samy hafa ny anareo ?
PN: Heveriko fa feno zavatra betsaka tsara, raha ny marina. Antenaina fa ny tena hampisy an'izay fahasamihafàna izay dia izy manindry betsaka kokoa ny tantara, ny fototra, ny vanim-potoanan'ilay fitroarana, ireo hetsi-panoherana ary ny kiana. Miresaka momba ilay hetsika ny olona, saingy misy fironana sy adihevitra betsaka, eny fa na dia ankehitriny aza raha jerena ny fanohanana [ny mpirotsaka ho filoham-pirenena sady filoha teo aloha Michelle] Bachelet. Araka izany, amin'ny endriny iray dia manandrana isika maneho fa hoe hetsika iray tena mitalakotrokotroka io, saingy any anatin'ny adihevitra ifanaovan'izy samy izy mikasika ny fomba fijery isankarazany ny politika, dia tsy hetsika iray monja izy io.
Izany, ary koa ny zava-misy hoe isika manindry ny tantara sy ny vanim-potoana sy ny hoe avy aiza no nihavian'io.
GV: Lazalazao anay ny mikasika ilay fanentanana ho fanangonam-bola avy eny ifotony.
PN: Noraketina anaty horonantsary izany, ary hivoaka, noho izany tsy hiteny izahay hoe “manolora, ary raha tsy mahazo izay sahaza izahay dia tsy afaka ny hahavita an'io”. Efa tapa-kevitra izahay hamokatra io lahatsary io, ary ny fanapahan-kevitra dia ny hamokatra io horonantsary io. Amin'ireny fanadihadiana ireny, matetika ianao no manao azy tsy ho entina hitadiavam-bola. Nefa ny fitadiavam-bola avy any ifotony dia mitodika aminà tanjona roa: mazava be fa manampy anao hamerina ny sasany tamin'ny fandaniana nentina namokatra ny horonantsary sy ny famoahana azy izy io; ary faharoa, tsy ho nisy izao dinidinika ataontsika izao raha tsy nandefa ny fanentanana izahay, araka izany dia hitanao fa izay ampahany fananganana tambajotra iray mamela anao hanao zavatra tsy miankina izay dia fahalalàna hoe iza no liana amin'ilay lohahevitra. Mazava be fa goavana izany manatontosa zavatra nangatahan'ny fahitalavitra izany, saingy ery amin'ny farany kosa dia tsy tsara fiomanana hanao marimaritra iraisana mikasika zavatra sasantsasany tiako hatao aho. Heveriko araka izany fa zava-dehibe ny manana drafitra B, ary ny fanangonam-bola avy eny ifotony no nanampy anay hampisongadina ireo mpanaraka, na hampijoro mpanaraka.
Pablo, Roberto sy ireo tarika kelin-dry zareo dia maminavina fa ho vonona amin'ny Novambra 2013 ilay horonantsary, tena ao anatin'ny fotoam-pifidianana izay ho filoha ao Shily mihitsy, izay, araka ny anipihan'i Pablo azy, mety hitondra hery vao ao anatin'ilay hetsika satria ireo mpianatra dia manohy manao tsindry mba hanavaozan'ny governemanta vaovao ny rafi-panabeazana ao amin'ny firenena.
Sokajy

Atombohy ny resaka
Sokajy
Tantara Malaza Indrindra Manerantany
Mpiserasera Facebook?
Araho Twitter
Hevitra farany
Taorian'ny Nilazan'Ilay Ministra Indiana Hoe 'Indraindray Tsara Ny Fanolanana', Mijoro...
LALANA IZANY
Hong Kong: 'Raha Afaka Mampirafy Ny Lehilahy? Nahoana Kosa Ny...
ny fampirafesana dia fomba mamohehatra hitovizan'ny olona sy ny biby ary ny lehilahy no mpanao...
Tahiry isambolana
- Marsa 2021 10 Lahatsoratra
- Febroary 2021 50 Lahatsoratra
- Janoary 2021 49 Lahatsoratra
- Desambra 2020 45 Lahatsoratra
- Novambra 2020 35 Lahatsoratra
- Oktobra 2020 42 Lahatsoratra
- Septambra 2020 46 Lahatsoratra
- Aogositra 2020 49 Lahatsoratra
- Jolay 2020 51 Lahatsoratra
- Jona 2020 59 Lahatsoratra
- Mey 2020 41 Lahatsoratra
- Avrily 2020 61 Lahatsoratra
- Marsa 2020 40 Lahatsoratra
- Febroary 2020 50 Lahatsoratra
- Janoary 2020 53 Lahatsoratra
- Desambra 2019 109 Lahatsoratra
- Novambra 2019 91 Lahatsoratra
- Oktobra 2019 103 Lahatsoratra
- Septambra 2019 94 Lahatsoratra
- Aogositra 2019 89 Lahatsoratra
- Jolay 2019 166 Lahatsoratra
- Jona 2019 234 Lahatsoratra
- Mey 2019 190 Lahatsoratra
- Avrily 2019 202 Lahatsoratra
- Marsa 2019 159 Lahatsoratra
- Febroary 2019 174 Lahatsoratra
- Janoary 2019 291 Lahatsoratra
- Desambra 2018 204 Lahatsoratra
- Novambra 2018 316 Lahatsoratra
- Oktobra 2018 307 Lahatsoratra
- Septambra 2018 172 Lahatsoratra
- Aogositra 2018 200 Lahatsoratra
- Jolay 2018 248 Lahatsoratra
- Jona 2018 216 Lahatsoratra
- Mey 2018 207 Lahatsoratra
- Avrily 2018 230 Lahatsoratra
- Marsa 2018 165 Lahatsoratra
- Febroary 2018 143 Lahatsoratra
- Janoary 2018 186 Lahatsoratra
- Desambra 2017 177 Lahatsoratra
- Novambra 2017 148 Lahatsoratra
- Oktobra 2017 224 Lahatsoratra
- Septambra 2017 165 Lahatsoratra
- Aogositra 2017 228 Lahatsoratra
- Jolay 2017 180 Lahatsoratra
- Jona 2017 227 Lahatsoratra
- Mey 2017 227 Lahatsoratra
- Avrily 2017 152 Lahatsoratra
- Marsa 2017 134 Lahatsoratra
- Febroary 2017 129 Lahatsoratra
- Janoary 2017 112 Lahatsoratra
- Desambra 2016 103 Lahatsoratra
- Novambra 2016 136 Lahatsoratra
- Oktobra 2016 158 Lahatsoratra
- Septambra 2016 142 Lahatsoratra
- Aogositra 2016 142 Lahatsoratra
- Jolay 2016 129 Lahatsoratra
- Jona 2016 132 Lahatsoratra
- Mey 2016 152 Lahatsoratra
- Avrily 2016 126 Lahatsoratra
- Marsa 2016 115 Lahatsoratra
- Febroary 2016 114 Lahatsoratra
- Janoary 2016 125 Lahatsoratra
- Desambra 2015 86 Lahatsoratra
- Novambra 2015 128 Lahatsoratra
- Oktobra 2015 131 Lahatsoratra
- Septambra 2015 129 Lahatsoratra
- Aogositra 2015 142 Lahatsoratra
- Jolay 2015 109 Lahatsoratra
- Jona 2015 108 Lahatsoratra
- Mey 2015 107 Lahatsoratra
- Avrily 2015 115 Lahatsoratra
- Marsa 2015 110 Lahatsoratra
- Febroary 2015 106 Lahatsoratra
- Janoary 2015 47 Lahatsoratra
- Desambra 2014 99 Lahatsoratra
- Novambra 2014 81 Lahatsoratra
- Oktobra 2014 100 Lahatsoratra
- Septambra 2014 102 Lahatsoratra
- Aogositra 2014 95 Lahatsoratra
- Jolay 2014 146 Lahatsoratra
- Jona 2014 99 Lahatsoratra
- Mey 2014 94 Lahatsoratra
- Avrily 2014 94 Lahatsoratra
- Marsa 2014 71 Lahatsoratra
- Febroary 2014 127 Lahatsoratra
- Janoary 2014 125 Lahatsoratra
- Desambra 2013 137 Lahatsoratra
- Novambra 2013 137 Lahatsoratra
- Oktobra 2013 133 Lahatsoratra
- Septambra 2013 106 Lahatsoratra
- Aogositra 2013 47 Lahatsoratra
- Jolay 2013 114 Lahatsoratra
- Jona 2013 103 Lahatsoratra
- Mey 2013 76 Lahatsoratra
- Avrily 2013 116 Lahatsoratra
- Marsa 2013 118 Lahatsoratra
- Febroary 2013 95 Lahatsoratra
- Janoary 2013 126 Lahatsoratra
- Desambra 2012 158 Lahatsoratra
- Novambra 2012 210 Lahatsoratra
- Oktobra 2012 124 Lahatsoratra
- Septambra 2012 75 Lahatsoratra
- Aogositra 2012 135 Lahatsoratra
- Jolay 2012 147 Lahatsoratra
- Jona 2012 80 Lahatsoratra
- Mey 2012 97 Lahatsoratra
- Avrily 2012 118 Lahatsoratra
- Marsa 2012 170 Lahatsoratra
- Febroary 2012 106 Lahatsoratra
- Janoary 2012 101 Lahatsoratra
- Desambra 2011 80 Lahatsoratra
- Novambra 2011 91 Lahatsoratra
- Oktobra 2011 142 Lahatsoratra
- Septambra 2011 99 Lahatsoratra
- Aogositra 2011 110 Lahatsoratra
- Jolay 2011 93 Lahatsoratra
- Jona 2011 94 Lahatsoratra
- Mey 2011 87 Lahatsoratra
- Avrily 2011 108 Lahatsoratra
- Marsa 2011 160 Lahatsoratra
- Febroary 2011 130 Lahatsoratra
- Janoary 2011 98 Lahatsoratra
- Desambra 2010 57 Lahatsoratra
- Novambra 2010 59 Lahatsoratra
- Oktobra 2010 82 Lahatsoratra
- Septambra 2010 89 Lahatsoratra
- Aogositra 2010 96 Lahatsoratra
- Jolay 2010 101 Lahatsoratra
- Jona 2010 38 Lahatsoratra
- Mey 2010 44 Lahatsoratra
- Avrily 2010 43 Lahatsoratra
- Marsa 2010 52 Lahatsoratra
- Febroary 2010 47 Lahatsoratra
- Janoary 2010 31 Lahatsoratra
- Desambra 2009 32 Lahatsoratra
- Novambra 2009 28 Lahatsoratra
- Oktobra 2009 36 Lahatsoratra
- Septambra 2009 49 Lahatsoratra
- Aogositra 2009 58 Lahatsoratra
- Jolay 2009 30 Lahatsoratra
- Jona 2009 26 Lahatsoratra
- Mey 2009 68 Lahatsoratra
- Avrily 2009 12 Lahatsoratra
- Marsa 2009 36 Lahatsoratra
- Febroary 2009 70 Lahatsoratra
- Janoary 2009 62 Lahatsoratra
- Desambra 2008 89 Lahatsoratra
- Novambra 2008 14 Lahatsoratra
- Oktobra 2008 51 Lahatsoratra
- Septambra 2008 51 Lahatsoratra
- Aogositra 2008 70 Lahatsoratra
- Jolay 2008 106 Lahatsoratra
- Jona 2008 65 Lahatsoratra
- Mey 2008 95 Lahatsoratra
- Avrily 2008 160 Lahatsoratra
- Marsa 2008 94 Lahatsoratra
- Febroary 2008 20 Lahatsoratra
- Janoary 2008 231 Lahatsoratra
- Desambra 2007 87 Lahatsoratra
- Novambra 2007 104 Lahatsoratra
- Oktobra 2007 111 Lahatsoratra
- Septambra 2007 33 Lahatsoratra
Faly be aho fa misy olona tia ny teny Malagasy toa ahy. Mirehareha aho amin'ny...
Raha ny fahalalako azy, toa fanerena avy amin'ny Banky Foiben'ny Madagasikara io sora-bola tsy maintsy...
Miarahaba an'i Naritsimba, ary izaho koa rehefa mieritreritra hoe banky dia ireo bankin'ny vazaha foana...