- Global Voices teny Malagasy - https://mg.globalvoices.org -

‘Tsy Averina Intsony Mandrakizay': Tamberin'ny Shiliana Momba Ny Fanonganam-Panjakana, 40 Taona Izay

Sokajy: Amerika Latina, Shily, Ady & Fifandirana, Mediam-bahoaka, Politika, Tantara, Zon'olombelona
Bombing of La Moneda, September 11, 1973. Image from Wikimedia Commons under Creative Commons license CC BY 3.0 CL [1]

Fidarohana Baomba ny La Moneda tamin'ny 11 Septambra 1973. Sary avy amin'ny Wikimedia Commons eo ambany fahazoan-dalana Creative Commons license CC BY 3.0 CL

Efapolo taona androany [11 septambra] ny nanonganana ara-panjakana ny filoha sosialista Shiliana Salvador Allende [2] sy fanombohan'ny fotoana lava dia lava maharitra 17 taonan'ny fitondrana jadona miaramila [3] notarihan'i Augusto Pinochet [4].

40 taona taorian'ny fanonganam-panjakana sy 23 taona taorian'ny fiverenan'ny firenena ho amin'ny demokrasia, dia naka saina [5]momba ny fanonganam-panjakana sy izay tsy maintsy ataon'ny firenena hahatrarana ny fampihavanana ny Shiliana.

Ny Bilaogera Camila [6] nanadihady ny tatitra an-gazetin'ny [7] tsingerintaonan'ny 11 Septambra tamin'ny 2013 sy ny “firosoan-dia” amin'ny maha-fiarahamonina:

¿Como vamos a olvidar y dar vuelta la página, si cada año los medios de comunicación nos bombardean con información negativa? Acepto que hay que avanzar, acepto que la violencia de nada sirve, acepto que lo sucedido fue culpa de ambos sectores políticos por diferentes factores conjugados, pero NO acepto los comentarios irrespetuosos y sin análisis del corte de “Olviden el tema y punto”. Hay muchos factores en juego. Un poco de respeto por las víctimas de el genocidio que vivimos hace años atrás. Podremos recién avanzar y olvidar cuando seamos una sociedad unida de verdad que busque develar la verdad y prestar un hombro a aquellos que hoy sufren por el vacío que ha dejado la partida de uno de sus seres queridos, pero mientras sigamos estando en esos polos de “Sin perdón ni olvido” y “Olviden luego” sin prestarnos ayuda seguiremos siendo unasociedad dividida y estancada.

Ahoana moa no hanadinoantsika sy hamadihana ny pejy, raha mandrotsaka vaovao matroka ho antsika isan-taona ny fampitam-baovao? Manaiky aho hoe tsy maintsy miroso isika, manaiky aho fa tsy ilaina ny herisetra, manaiky aho fa fahadisoan'ny antoko roa tonta noho ny antony samihafa izay nitranga, saingy TSY ekeko ny fanehoa-kevitra tsy misy fanajana sy tsy misy fanadihadiana, ny toy ny hoe “Adinoy iny fotoana iny”. Maro ny zavatra mifamahofaho ao. Fanajana kely ho an'ireo lasibatry ny fandripahana izay niainantsika taona maro lasa izay. Handroso ihany isika ary hanadino rehefa tena fiaraha-monina mivondrona mitady hamoaka ny marina irery ihany sy miray soroka amin'ireo nangirifirin'ny fahabangana noho ny fahalasanan'ireo olona tiany, fa raha mbola mifandrirotra lavitra amin'ny “sady tsy hamela no tsy hanadino” sady “manadino sahady” tsy nisy fifanampiana dia mbola hitoetra ho fiaraha-monina misaratsaraka sy tsy mihetsika.

Manaiky i Camila G Arriagada ao amin'ny Twitter fa tokony hiasa ao anatin'ny fampiraisana ny firenena:

Manaiky amin'ilay fehezanteny hoe “sady tsy mamela no tsy manadino” aho, saingy tsy maintsy mieritreritra aho fa tsy maintsy mbola miasa ao anatin'ny fampiraisana ny firenena isika 40 taona aty aoriana

Saingy nanoratra i Teresa Quirino fa tsy maintsy ny fitsarana no mialoha ny fampihavanana:

Tsy hisy fampihavanana mandrakizay raha tsy misy ny rariny [fitsarana] ! efa 40 taona lasa sahady izay ary mbola misy ny olona tsy nanefa ny heloka vitany tamin'ny 11 Septambra

Mandritra izany fotoana izany dia nisioka i PelaoAndrew fa tokony ampidirina hosainina ihany koa izay nitranga nialoha ny fanonganam-panjakana:

Tsy ampy ny miresaka momba ny tantara hahafantarana fotsiny izay nitranga 40 taona lasa izay…tokony hofantarinao ihany koa izay nitranga nialoha kely izany

Mizara fomba fijery hafa kosa ny mpanohana an'i Augusto Pinochet sasany tahaka an'i Felipe Abalos:

40 taona androany ny fandresen'ny fahafahana manoloana ny fankahalana sy ny adin-tsaranga. Te-hiteny fotsiny aho hoe misaotra anao Filoha Pinochet.

Miantso ny namana Shiliana, tahaka ny maro hafa ny mpisera @May_Grondona mba ho antoka fa tsy hitranga intsony ny zava-mitranga tahaka ny fanonganam-panjakana tamin'ny 11 Septambra 1973:

40 taona aty aoriana isika miantso hanome fanatsiarovana fa tsy lolompo ho an'ny taranaka ho avy, mba tsy hitranga intsony ny tahaka izany.

Ao amin'ny El Mundo Sigue Ahí (Mbola eo izao tontolo izao) ny bilaogera Roberto Arancibia [17] [es] namoaka ny eritreriny momba ny fanonganam-panjakana, izay niainany fony izy mpianatra 17 taona, ary amin'izao tsingerintaona faha-40 taona izao no nanoratany hoe:

Los medios nos inundan de resúmenes y programas especiales, los protagonistas de la historia entregan sus declaraciones, reconocimientos y verdades a medias. Algunos piden perdón. Algunos lo celebran, otros lo lamentan. Otros sólo “conmemoran”. Y los que quedamos, los que vivimos todo esto, de este lado y del otro, somos los testigos de un período difícil, somos un par de generaciones marcadas por la fecha, por la figura del General y todo su entorno. Generación X. Con 13 años de toque de queda metidos en el cuerpo, en la adolescencia, en la adultez. Y entremedio gente que desaparecía, profesores, amigos o parientes.

Mameno ny Media famintinana sy fandaharana manokana, samy mamoaka ny fanambarany, ny zavatra fantany ary ny marina tapany fantany ireo mpifanandrina ao amin'ny tantara. Ny sasany mangataka famelana. Ny sasany mankalaza, ny hafa misaona. Ny hafa zara raha “mahatsiaro”. Ary misy amintsika nilazaona, misy ny niaina nanavatsava izany manontolo, na avy amin'ny andaniny na avy amin'ny ankilany, vavolombelon'ny fotoana sarotra, taranaka indray miaina roa mifandimby isika no voamariky ny daty iray, voamariky ny sarin'ny Jeneraly sy ny zavatra rehetra manodidina azy. Taranaka X. Niaina 13 taona izany tsy fahazoana mivoaka amin'ny alina amin'ny vatantsika, nandritra ny fiainana nahazatovo, nandritra ny fiainana nahalehibe. Ary mandritra izany fotoana izany, manjavona ny olona, profesora, namana na fianakaviana

Namara-teny i Arancibia:

Pero somos sobrevivientes, lo que no es poco. Y nadie, de verdad, nadie salió ileso.

Dejar los rencores, enseñar a respetar, tratar de entender el dolor y dar un abrazo a quien lo necesite. Sobre todo dejar de negarlo. No permitir que suceda de nuevo.

¿Será ese el camino? ¿Quién necesita venganzas? ¿Podremos superarlo?
Sobre todo, nunca más.

Saingy isika no sisa velona, ary tsy zavatra bitika izany. Ary tsy misy, tsorina, tsy nisy ny afa-bela.

Ilaozana ny lolompo, ampianarina ny fanajana, ezahina ny mahatakatra ny hirifiry ary omena tanana ireo izay mila izany. Ambonin'izany rehetra izany, atsahatra ny fandavana izany. Tsy avela hitranga intsony mandrakizay izany.

Izany ve no lalana? Iza no mila valifaty? Afaka mandresy izany ve isika? Ambonin'izany rehetra izany, aoka izay mandrakizay.