- Global Voices teny Malagasy - https://mg.globalvoices.org -

Meksika: Manoratra Avy Ao Am-ponja

Sokajy: Amerika Latina, Meksika, Fahalalahàna miteny, Haisoratra, Mediam-bahoaka

Mpanoratra Meksikana mety tsy tadidinao intsony i Enrique Aranda Ochoa. Nosamborina tamin’ny taona 1997 i Enrique ary voaheloka 50 taona an-tranomaizina ho nanao fakàna an-keriny. Na dia izany aza, tsy nanakana ity psykôlôgy (manam-pahaizana momba ny toe-tsaina) malaza tsy hanohy ny fitiavany ny literatiora ny fidirany am-ponja.

Loka maro amin’ny literatiora no efa azon’i Enrique ary efa nanoratra tantara foronina miisa enina ihany koa izy. Mifantoka amin’ny misiterin’ny Mayans [1] ny boky nosoratany ao amin'ny “El fin de los dias” [2] (Ny farandro) [es] ankehitriny, izay azo vidiana amin’ny alalan’ny aterineto [3].

Bilaogera, Gabriela Gutierrez M. ao amin’ny Animal Político  [4][es] nitantara ny zavatra ataon’ity mpanoratra ity any am-ponja:

Ávido por conversar, se le agolpan los temas entre las palabras. Puede comenzar hablando del Sol, por ejemplo, y termina hablando sobre Yoga, disciplina que además enseña en el penal. Una charla con él es equivalente a visitar alguna biblioteca, tras la cual uno termina con una lista de bibliografía pendiente por leer. Su última recomendación fue el cubano Joaquín María Machado de Assis.

Mailaka ny hiresaka, migororoana avy ao ambavany ny lohahevitra maro. Afaka miresaka momba ny masoandro izy ohatra, ary mety hofaranany amin’ny firesahana momba ny yoga, izay taranja nampianariny tany am-ponja. Tahaka ny mankany amin’ny trano famakiam-boky ny miresaka miaraka aminy, avy eo toy ny avy namaky boky maro ianao rehefa avy miresaka aminy. Ilay kiobàna Joaquin Maria Machado de Assis no nasainy hovakiana farany.

Image via Shutterstock, copyright Steve Snowden [5]

Sary via Shutterstock, copyright Steve Snowden

Notohizan’i Gabriela ihany ny lahatsoratra bilaoginy  [4][es], ary nilaza ireo loka azon’i Enrique tamin’ny lahatsoratra vitany tany am-ponja:

Desde la cárcel, Enrique Aranda ha sido tres veces Premio Nacional de Poesía “Salvador Díaz Mirón” (1998, 2001 y 2008), otorgado por Conaculta-INBA. También obtuvo dos veces (2003 y 2008) el Premio Nacional de Cuento José Revueltas, otorgado por las mismas instituciones. El reconocimiento más reciente le fue concedido por el INBA en el concurso “México lee 2011”, que se otorga por fomento a la lectura, por el club de lectura que impulso dentro de la cárcel. Fue el Instituto de Cultura de la Ciudad de México, hoy Secretaría de Cultura, quien le proporcionó los cerca de 800 libros: “Cuando les llamé, primero creyeron que era un funcionario. Cuando les dije que era un preso se emocionaron”, dice. La misión con este proyecto era darles a los internos “el boleto para un tour por el anhelado mundo exterior”.

Tao am-ponja, in-telo nandrombaka ny fifaninanam-pirenena amin'ny Tononkalo “Salvador Diaz Miron” avy amin’ny Conaculta-INBA i Enrique Aranda (ny taona 1998, 2001 ary 2008).  Ary indroa nahazo ny Loka tamin'ny fifaninanana Sombin-tantara “José Revueltas” ihany koa izy, izay avy amin’ny INBa ihany (ny taona 2003 sy 2008). Ny INBA ihany koa no nanolotra ny fankasitrahana vao haingana tamin’ilay fifaninanana “Mexico lee 2011″, izay manolotra valisoa amin’ny ezaka fampiroboroboana ny famakianteny, sy ny vondrona mpamaky boky natsangany tao anatin’ny fonja. Ivon-toerana ara-kolontsaina ao an-tanànan’i Meksika izany, ny Minisiteran’ny Kolontsaina ankehitriny no mamatsy boky eo amin’ny 800 [ho an’ny klioba]: “Raha niantso azy ireo aho tamin’ny voalohany, noheveriko fa manampahefana no nandray ahy. Ary raha nilaza tamin’izy ireo aho fa olona migadra any am-ponja, talanjona izy ireo”, hoy izy. Ny antom-pisian’ity tetikasa ity dia ny hanomezana ireo gadra ” tapakila amin’ny fitetezana izao tontolo izao any ivelany izay kasain’izy ireo fatratra”.

Namoaka lahatsoratra momba azy ny tranonkalana gazetiboky Meksikana Proceso  [6][es] izay nilaza fa tsy ara-dalàna ny fanenjehana azy ho nanao fakàna an-keriny:

Enrique sospechó siempre que su detención se debió a sus actividades políticas en distintos foros públicos, por solidarizarse con causas sociales, como la zapatista, y por participar como activista contra el Tratado de Libre Comercio. El caso también fue denunciado por Amnistía Internacional en su informe de 2003: Juicios injustos: tortura en la administración de justicia (Índice AI: AMR 41/007/2003/); el presidente del PEN Club, Eugene Schoulgin, los visitó en 2006; también Lawyer’s Committee for Human Rights los defiende, y la Comisión de Derechos Humanos del Distrito Federal emitió la recomendación 12/02 por tortura y violación a sus garantías jurídicas.

Manahy hatrany i Enrique fa noho ny fanaovany politika amin’ny fifanakalozan-kevitra “forum” ho an’ny daholobe, sy ny firaisankinany amin’ny tranga sosialy, toy ny raharaha zapatista, ary noho ny fandraisany anjara amin’ny maha-mpikatroka manohitra ny NAFTA azy no antony nisamborana sy nanagadrana azy. Nanambara tahaka izany ihany koa ny Amnesty International tamin’ny tatitra navoakany ny taona 2003: Fitsarana tsy ara-drariny: fampijaliana ao amin’ny fitsarana (AI Index: AMR 41/007/2003/), namangy azy ny filohan’ny PEN CLUB, Eugene Schoulgin tamin’ny taona 2006; manohana izany ihany koa ireo Mpisolovavan’ny Komity Mpiaro ny Zon’olombelona, namoaka toro-lalàna 12/02 kosa ny Vaomieran'ny Mpiaro ny Zon’olombelona ao amin’ny Distrika Federaly (Tanànan’i Mexico) noho ny fampijaliana sy ny fanitsakitsahana ireo zony momba ny antoka ara-pitsarana.

Mieritreritra ny hitondra ny raharaha momba azy [4] eo anatrehan’ny fitsarana Inter-Amerikana miaro ny Zon’olombelona i Enrique Aranda Ochoa.