[1]Maharitrafo goavana fahandroana Nshima, Zambia 2008. Saripika Mark Hemsworth (nahazoana alalana)
Efa nampisaraka fianakaviana [2] nahatonga rotaka ara-tsakafo [3] tao Zambia tsindraindray ny Nshima [4], zavatra nahandroana vita avy amin'ny koban-katsaka. Izay no antony mahatonga ny fitondrana taty aoriana manara-maso ny fambolena, fiotazana, fividianana sy fivarotana ny koban-katsaka amin'ny mpanjifa.
Lohahevitra lehibe kokoa any amin'ny faritra mpitrandraka tahaka an'i Copperbelt sy ny faritra be mponina mifamezivezy toy ny any Lusaka renivohitra, ny famokarana katsaka satria miankina amin'ny fivarotana azy io ny ankamaroan'ny olona miasa any. Mifanaraka amin'izany koa, ny katsaka no mamaritra ny tondro politikan'ny firenena.
Nandrisika ny fitondrana Zambiana [5] ny Banky Mondialy tamin'ny volana mey mba tsy hitsabaka amin'ny alalan'ny famerana ny vidin'ny katsaka farany ambony indrindra amidin'ny tantsaha amin'ny Sampandraharahan'ny Tahirin-tsakafo sy amin'ireo hafa tafiditra ao amin'ny rojon'ny fandraharahana ara-pambolena. Na dia eo aza izany antso izany, nanambara ny vidin'ny katsaka ambony indrindra amin'ity taona ity [6] ny Minisiteran'ny Fambolena mba ho K65.000 (eo ho eo amin'ny 13 dolara amerikana) ny vidin'ny lasaka-na 50 kilao.
Nitsikera ny fanapahan-kevitra ny talen'ny Banky Mondialy any Zambia, Malawi ary Zimbabwe, Atoa Kundhavi Kadiresan amin'ny filazany fa ambakaina [7] ny tantsaha Zambiana mahantra satria efa mividy katsaka any amin'izy ireo amin'ny fikendrena hivarotra azy indray amin'ny vidiny ambonimbony kokoa any amin'ny Sampandraharahan'ny Fitehirizana Sakafo [8] ny mpanangom-bokatra. Nomarihan'i [9] Kadiresan ihany koa fa manahy tokoa ny Banky Mondialy tsy noho ny tsy fisian'ny politikam-panjakana maharitra hanohanana ny fitomboam-bokatra eo amin'ny fambolena ihany, fa kely loatra ihany koa ny famoronan'asa sy ny fampihenana ny fahantrana vitany.
Azo afahan-tsiny ihany i Kadiseran. Miodina eo amin'ny katsaka manko ny tontolon'ny fambolena any Zambia, tsy lazaina ny voka-mpambolena sy fiompiana hafa. Vokarin'ny tantsaha miatrika haintany mahazatra mandritra ny fotoanan'ny orana, miatrika fahalafosana sy tsy fahampian'ny zezika ary ny fahasarotan'ny fitateram-bokatra mankany an-tsena ny ankamaroan'ny katsaka vokatra.
Nirotaka ny Zambiana tany amin'ny faritra Copperbelt sy Lusaka tamin'ny 1986 fa niakatra dia niakatra ny vidin'ny katsaka nefa tsy nitombo ny fidiram-bola. Efa-taona taty aoriana aza moa dia niteraka fikasana hanongam-panjakana ny fiakaran'ny vidiny.
Niteny toy izao [6] ny minisitry ny fambolena sy ny fiompiana Emmanuel Chenda nandritra ny fanambarana ny vidin-katsaka vaovao:
We have taken this decision in order to protect the food security of the country and also to ensure that small-scale farmers are not discouraged from producing the crop in subsequent years… To ensure that Zambian maize is competitive on the international markets, the Government will ensure that production costs are reduced through, among other strategies, the provision of agricultural extension training and transportation for mobility to extension workers with a view to increasing productivity among the small-scale farmers.
Nambaran'i Chenda ihany koa fa eo am-pametrahana lamin'asa hananganana toera-panangonam-bokatra hafa ny fitondrana ao anatin'ny fandaharan'asa lavitr'ezaka ho fisorohana ny fandanindaniam-poan'ny Sampandraharahan'ny Fitehirizan-tsakafo (FRA). Andro vitsivitsy mialoha ny fanambaran'ny minisitra manko, tahirin- [10]katsaka lò maro dia maro any amin'ny distrika maro manerana ny firenena no nopotehin'ny FRA. Nilaza i Chenda:
I wish to inform the nation that most of the waste under the FRA we have been experiencing is due to inadequate and unsuitable storage facilities… In order to address this challenge, Government has begun to put in place programs to build additional storage facilities as a long-term measure.
[11]Tafiditra ao anatin'ny asa tohanan'ny International Security Network (ISN) ho ao anatin'ny fiaraha-miasa hitadiavana ny feon'olo-tsotra eo amin'ny sehatry ny fifandraisana iraisampirenena sy ny fitoniana manerantany ity lahatsoratra (teny anglisy) ity sy ny amin'ny teny Espaniola, Arabo ary Frantsay. Tsidiho ny bilaogin'ny ISN [11] ary jereo ireo tantara maro mifandraika amin'izany.