[Amin'ny teny Frantsay daholo ny rohy rehetra, raha tsy misy fanambarana manohitra izany]
Ny 31 Martsa 2012, nisy hetsika nifanesy maro natao tany amin'ireo tanàndehibe tany Frantsa, voatariky ny tanjona hampiseho fanohanana tsy misy lesoka an'ireo tenim-paritra sy ireo tenin-janatany. Notanterahana telo herinandro talohan'ny fifidianana Filoham-pirenena Frantsay ireo fihetsiketsehana ireo ary nampiseho fandraisan'anjara mivaingan'ny vahoaka ho amin'ny fankatoàvana ireo tenim-paritra sy ireo tenin-janatany.
Niantso ny fampiarana ny Fifanekena Eoropeana ho an'ireo Tenim-paritra na Tenin'olom-bitsy [en] ireo mpandray anjara. Na voasonia tany Frantsa aza io fifanekena io tamin'ny 1999, dia tsy nampiharina mihitsy. Mangataka ireo mpifaninana ho filoham-pirenena handray fanapahan-kevitra mikasika ny tenim-paritra ireo fikambanana mandray anjara. Manomboka androany, raisina ho tsy manaraka ny lalampanorenana ireo tenim-paritra satria tsy mankatò ny fisian'ny olom-bitsy ny Fanjakana Frantsay.
Misy resaka politika – lalàna goavana mifamahofaho manoloana ireo teny ireo sy ny fankatoàvana azy noho ny fitsaram-bahoaka sy ny tsy fahampian'ny fahalalana ny raharaha. Misy mino fa an-dalam-piforonana ny fanovàna ny fomba fijery. Toa nanoritra ny lalana ho amin'ny famaritana toerana ho an'ireo teny ireo ho ampianarina any an-tsekoly ilay fanovana ny Lalàm-panorenana tamin'ny 2008. Nanakana izany fanantenana izany anefa i Nicolas Sarkozy izay nilaza fa hitondra amina fivoarana ara-poko izay tsy mifandrindra amin'ny firaisampirenena.
Solontenam-panjakana sy voafidy avy any amin'ny faritra maro no nanatrika ireo hetsika ireo, izay nampivondrona olona an'arivony tany Toulouse, Quimper, Strasbourg, Bayonne, Perpignan ary Ajaccio (Tenifotra ofisialy ao amin'ny Twitter: #op31m):
@fredverbeke: #Deiadar: 7.000 manifestantes piden la oficialidad del euskera en Baiona!!!! bit.ly/HvvCCx
@urtzai: Bretoiera defendatzen 12000, Katalana 8000, #Euskara 7000 Korsoa 2000 eta Okzitaniera 30000! #kolosala #deiadar
@elpasolibre: AUPA! 6000 lagun Perpynianen, 12000 Kemperren, 3000 Estrasburgen , 30000 Tolosaneta 7000 Baionan #deiadar #op31m
@caillonm: Chaîne humaine devant la Préfecture de Région à Ajaccio en défense de la langue corse. #op31M
Namoaka raki-tsarin'ilay fihetsiketsehana natao tany Tolozy i @la_setmana. Manome loharano betsaka kokoa ho fanampin'ilay topatopam-bitsika mivantana miaraka amin'ilay tenifototra #op31M ny bilaogy Langues régionales.
Namoaka ny sarin'ireo hetsika ny Méridianes, mampiseho ireo toerana samihafa sy ireo adihevitra nisy tamin'izany. Hatreto, manohana ny sata fankatoàvana ireo tenin'olom-bitsy i François Hollande (ilay mpifaninana avy ao amin'ny Antoko Sosialista) raha maneho ny fandàvany an'io tetikasa io kosa i Nicolas Sarkozy (UMP ary antoko mitondra ankehitriny) sy i Jean-Luc Mélenchon (antoko havia), manondro izany ny Solom-bavam-bahoakan'ny Finistère Jean-Jacques Urvoas ao anatin'ny bilaoginy:
Pour le premier [c.-à-d. Nicolas Sarkozy], « aimer la France » c’est tout simplement « refuser de ratifier la charte des langues minoritaires » !!! […]
Quant à Jean Luc Mélenchon, on se rappelle qu’il avait dans un débat au Sénat qualifié Diwan de « secte » et qu’il avait dans le même endroit proclamé sa fierté d’être » jacobin, ne parlant que la langue française – et l’espagnol, langue de mes grands-parents. » Personne ne songe évidemment à lui en disputer le droit. […]
Misokatra ny olana mahakasika ny satan'ireo tenim-paritra ary tsy mahakasika ireo mpifaninana ho filoham-pirenena fotsiny ihany izany. Mifangaro ihany koa ny tsikeran'ireo mpamaky ao amin'ny bilaogy Bigbrowser, taorian'ilay lahatsoratra nanambara ny fihetsiketsehan'ny 31 Martsa:
Xavi: Ny lanjan'ny tenim-paritra? Ho an'iza? Atao inona? Tsy resy lahatra aho fa tena ilaina ny fanomezana sata ofisialy an'ireo tenim-paritra rehetra. Miaina any Espaina aho ary vavolombelon'ny fandravaravana ateraky ny fampisarahana ara-pitenenana. Isaorana Andriamanitra, any Frantsa, ny Frantsay ihany no teny ofisialy.
Ampahany amin'ireo rohy mampiray ny olom-pirenena tanora rehetra anatina firenena iray ny teny: Aza manaiky ho lefy sy hanome ny zavatra angatahan'ireo vondron'olona ireo
ericparis11: Amina karazana tsikera toy izao, madiva hiteny amin'ireo Québécois isika hanary ny “roky”, ary hampiasa ny tenin'ny maro ao amin'ny firenena iainany, i.h. ny teny Anglisy ohatra.
Ary fomba fisaina tahaka izany ihany koa no hahatonga ireo Antotan-taratasin'ny Vaomiera Eoropeana sy ny parlemanta ho lasa amin'ny teny Anglisy rahampitso, ho an'ireo “tenin'olom-bitsy” (Frantsay, Alemana, Espaniola, Italiana, Hongroà, Finnois sy ireo hafa miteny holandey na Portigey) dia tsy maintsy hiaina miaraka amin'ity “fanamorana” ara-lojika sy karteziana ity.
Tokony mbola hampiasa ny teny tranainy sy tsy fahita tahaka ny tenin-drazan'i Molière ve ireo mpikaroka sy mpampianatra Frantsay raha hanao ny asany? Efa mitranga izany ankehitriny – mazava ho azy fa ho famirapiratan'ny firenentsika eo anoloan'izao tontolo izao izany…
Elg: Ah…Tenim-paritra! Izany fotodresaka mandrehitra ny nofinofy izany foana, mpamono amin'ny ankilany, mpanompo amin'ny andaniny!
Ny zavatra tsara indrindra azontsika atao dia ny mandanjalanja. Ny fahalalàna ny Breton, Katalana, Corse, Occitan na Basque dia tsy mahasamihafa ny fiainanao amin'ny an'ny olona tsy mampiasa ny tenin'olom-bitsy. Afaka mamaky, manoratra, miresaka ary mahatakatra teny iray hafa fotsiny isika!
thiziri: Ary rehefa tsy manana teny fototra manokana isika anatina faritra iray dia teny inona no ampiasaintsika? Na Basque, na Breton, na Katalana sns miaina miaraka amina vahiny, izay midika fa misy teny roa ao an-trano. Anatina sekoly inona no tokony ametrahantsika ny zanantsika?
Mampatahotra ahy ity adihevitra ity satria milaza izany fa tsy maintsy ao anatina toerana iray hahafantarantsika ny tenantsika isika. Nefa ho amin'izany, hatramin'ny firazanana oviana isika no tokony niaina tany? sy mijanona any mandrapaha-tapitry ny aintsika. Tsapako fa Frantsay aho fa tsy hafa, ary tsy afa-manoatra aho, tantarako izany ary tsy manelingelina ahy ny fanirian'ny olon-kafa hiteny fiteny hafa nefa tsy tokony hanadino ireo Frantsay hafa izay manan-jo hiaina amina teny iray fotsiny ihany koa izy ireo. Izany ihany koa no atao hoe fandeferana.