- Global Voices teny Malagasy - https://mg.globalvoices.org -

Maraoka: Fanehoan-kevitr'ireo mpitoraka blaogy noho ny fandraràna gazetiboky

Sokajy: Maraoka, Fahalalahàna miteny, Fifindràmonina, Fitantanam-pitondrana, Hafanàm-po nomerika, Lalàna, Media sy Fanoratan-gazety, Teknolojia

Tamin’ny herinandro lasa, ny tontolon’ny blaogy maraokana dia nitraotra [1] noho ny fanapahan-kevitry ny governemanta tamin’ny fangoronana ireo gazetiboky maraokana malaza roa – TelQuel (amin’ny teny frantsay) ary Nichane – (Arabo)- tamin’ny namoahan'izy ireo fitsapan-kevitra ireo Maraokana tsotra momba ny fahitan'izy ireo ny ftondram-panjaka, ny Mpanjaka Mohammed VI, na dia teo aza ny filazana fa  91%-n’ireo Maraokana dia nankasitraka ny fitondrany nandritra ireo folo taona voalohany nitondrany.

Hetsika iray, mitondra ny anarana hoe “9% aho” (”I am a 9%”) dia natsangana maika mba hisehoan'ireo tsy faly tamin’ny fanapahan-kevitra. Nandritra iny herinandro lasa iny, ny Twittoma (vondrom-piarahamonina Maraokana mampiasa ny Twitter) dia nampiasa ny hashtag #9pcMaroc [2] mba hiresahana an’iny tranga iny (navoitra ao amin’ ity piece [3] -n'ny UAE's The National ity), raha mitohy mandalina ity resaka ity kosa ny tontolon’ny blaogy. Fivoarana iray vaovao, ny nanivanana ny gazety frantsay Le Monde (izay namoaka am-pahibemaso ny vokatra ) dia nampiakatr'afo  ireo mpitoraka blaogy sasany.  Rachid Jankari dia manoratra [4]:

Je pense que cette interdiction et son argumentaire est un vrai retour en arrière. Et pour cause, c'est une nouvelle consécration de la “sacralité” du Roi. En invoquant cet argument, archaïque, je pense que l'avenir du débat sur le présent et l'avenir du pays est encore une fois hypothéqué.

Mieritreritra aho fa ity fandraràna ity sy ny tohan-kevitra momba azy dia fihemorana any aoriana. Antony, fanamasinana bebe kokoa ny “hasin'ny” mpanjaka. Amin'ny fandrosoana io tohan-kevitra io dia heveriko fa tandindonin-doza indray  ny ho avin’ny dinika momba ny ankehitrio sy ny hoavin'ny firenena.

Manoratra [5] i The Lounsbury ao amin'ny ‘Aqoul:

Mampihomehy koa izany. Manome tombony ny fanjakana ity fitsapan-kevitra ity ka tena hadàlana be ny fandraràna ny famoahana azy. Na izany aza anefa, maneho ny toe-tsaina Makhzen efa ntaolo izay mbola raiki-tampisaka ao amin’ny governemanta izy io. Na dia manana fahadisoana aza ny Mpanjaka (M6), tsy tafiditra amin'ireny ny hadàlana mivandravandra toy  ity. (ireo endrika mampandry adrisa izay mbola mety ho  azo iadian-kevitra ihany, na dia mbola vonona ny ho azy foana aza aho, jereo fotsiny ireo mitovy laharana aminy…) Nefa ilay mpisolelaka Naciri dia nanao ny zava-drehetra mba hahazoany ny zavatra iriany. Noho izany, eny, ny tany rehetra dia tokony hahalala fa ireo mpomba an’i Makhzen dia tsy mahatanty ny hoe fantatr’ireo mponina marokanina fa 91% “monja” no  afa-po tamin’ny folo taona voalohany nitondran’i M6 araka ny fitsapan-kevitra  iraisam-pirenena iray. Hanaraka eto ihany ireo vaovao fanampiny momba ilay fitsapan-kevitra.

Mafy ny adin'ireo ntaolo adala.

Ny mpitoraka blaogy maraokana Larbi, mahalala ny herin’ny Aterineto, dia namoaka ireo valin'ny fitsapan-kevitra [6] ao amin’ny blaoginy, sady  nanamarika fa sarotra be ny hanafina amin’ny vahoaka ilay izy:

Finalement c’est l’AFP qui a eu la primeur de publier le Sondage Interdit, en détail avec tous les chiffres. Dépêche qui sera reproduite par tous les médias du monde. Maintenant à moins d’interdire tous les médias du monde les censeurs sont très mal barrés.

Tamin’ny farany, dia ny AFP no nahazo ny tombon-dahiny  namoaka ity fitsapan-kevitra voarara ity, tamin’ny antsipiriany, miaraka amin’ireo isa. Fanapariahana izay naverin’ireo media eran-tany novokarina. Amin’izao fotoana, tena tsy afa-miala ireo mpandrara afa tsy hoe mandrara ireo haino aman-jery eran-tany angaha.

Ny mpitoraka blaogy Ibn Kafka koa dia namoaka ireo vokatra ireo , ary koa ny lahatsoratry ny gazety Le Monde, manentana ireo mpitoraka blaogy maraokana hafa hanao toy io ihany koa. Ny mpitsikera Kaouthar Lbiati dia mamaly:

La position des autorités marocaines (ministère de la communication) est décevante encore une fois. Bien sûr que le peuple marocain, comme tous les peuples d’ailleurs, a le droit d’évaluer sa monarchie à laquelle il est lié par le pacte d’Al Beiâ depuis plusieurs siècles maintenant. Le peuple marocain veut désormais s’exprimer, s’expliquer, être écouté et prendre en main sa destinée. Arrêter l’oppression enfin!

Ny toerana misy ireo manam-pahefana Maraokana (Minisitry ny Fifandraisana) dia mbola nandiso fanantenana indray. Mazava ho azy fa ny vahoaka Maraokana, ohatran’ireo vahoaka hafa rehetra ihany, dia manana zo hitsara ny fanjakana izay mifamatotra aminy araka ny fifanarahan'i Al Beiâ nandritra ny taonjato maro izao. Te-haneho ny heviny amin’izay ny mponina Maraokana, te-hifanazava, ho henoina ary handray an-tànana ny ho aviny. Mba ajanony amin'izay ilay famoretana e!

Ho hamintinana, ny mpitoraka blaogy Maraokana ao amin'ny Réflexions et autres idées dia manambara:

Il faut voir plus loin que son nez. Que sera le Maroc dans 5, 10, 20 ou 50 ans ? C'est à quoi le gouvernement et le pouvoir doivent travailler et non à proclamer des fatwas contre des journaux et des livres…

Tokony hijery lavitra noho ny tendron'orony ny olona. Ho toy i Maraoka afaka 5, 10, 20, na 50 taona? Izany no tokony hiasan’ny Governemanta sy ny Fanjakana fa tsy ny fanambarana ireo Fatwas mandrara ireo gazety sy boky …