Miray feo amin'ny fahatsiahivana an'i Rado poeta Malagasy malaza ny tontolom-bolongana Malagasy. Nanoratra ny antsipirian'ny tantaram-piainany i Jentilisa :

“Zanaka mpitandrina ny tenany, teraka tamin'ny 1 oktobra 1923 (tapabolana sisa manko) ary Ankadivato ilay fonenana nahalehibe azy. Notezaina tanatin'ny fitiavana an'Andriamanitra sy ny tanindrazana tahaka ireo hafa novolavolaina tanaty lasitra protestanta nandritra ny fanjanahantany”

Avy amin'ny lafin-drainy dia taranaka fahadimin'ny fianakaviana ivoahana mpitandrina protestanta hatrany izy, ary araka ny nolazain'i tebokaefatra kosa raha amin'ny lafin-dreny dia avy any Amboanana

“…ilay vohitra kely ao atsimon'Arivonimamo, izay nisehoan'ireo Menalamba sahy nanohitra voalohany indrindra ny Fanjanahantany teto Madagasikara. Araka izany koa dia mba nandova ny ran'ireo tia tanindrazana tsy nanaiky hozogain'ny vahiny.”

Tahaka ny tanora protestanta maro tamin'izany fotoana izany, dia mpikambana tao amin'ny fikambanana Skotisma ihany koa izy, ary nohamafisin'ny rainy tamin'ny alalan'ny fitaizan'ny takariva amorom-patana nampitiavana ny teny sy ny ohabolana (kolontsaina sy zavakanto) malagasy ho an'ny zanany izany. Nianatra tamin'ny sekoly protestanta samihafa tao an-drenivohitra izy ary nanovo fahalalana tany Strasbourg, France handalina momba ny fanaovan-gazety. Mitandro ny fahaleovantenany izy ary na dia tsara karama tamina trano fiantohana Preservatrice tao Antananarivo aza izy dia niala ka naleony nanangana ny gazetiny “hehy” niaraka tamin'ny rahalahiny Celestin. Nianatra tao amin'ny Minisiteran'ny kolontsaina izy taorian'izany.

Nanana talenta maro izy ka nampiasa ny tanany ho amin'ny hosotra sy ny sokitra ary ny paika. Namoron-kiram-pivavahana ihany izy ho fanehoany ny fijoroana maha-Kristiana azy. Fa ny tena ahafantarana azy kosa dia ny fanoratana tononkalo izay tsy nitsaharany mihitsy raha tsy efa tsy manam-pahafahana hanao izany intsony.

Namoaka bokin-tonokalo folo izy ka anisan'izany ny  Dinitra (1973), Ando (1977), Zo (1989), Sedra (1993), Ny teny Malagasy (1994), tsy maintsy mipoaka ny sarom-bilany (2002), ny Voninkazo adaladala (2003) ary  ny fiteny roa (2008). Maro amin'ny tononkalony no navadiky ny mpanakanto Malagasy maro malaza ho hira. Ary tsy maintsy nianarana tany amin'ny sekoly ambony ny Dinitra. Namoaka iray tamin'ny tononkalony izany nasian'ny mpanakanto feony i  Vola.

Tia ny manjono sy ny misangy amin-jafikeliny izy. Ary manana ny mari-boninahitra Malagasy (rehetra) izy.

Mbola manoatra noho izany ihany koa dia mpandala ny teny malagasy izy no manohana ihany koa ny “Fanagasiana“, na ny fampiasana ny teny Malagasy hampianarana fa tsy ny teny frantsay. Nandamoka ny  Fanagasiana noho ny kilalao maloton'ny mpanao politika indrindra indrindra amin'ny filalaovana ny mpianatra. Namoaka ny kabarin'i Rado iray manontolo tao amin'ny Akademia Malagasy tao Antananarivo  Rabelazao , izay nanazavan'i Rado hoe nahoana moa ny teny malagasy fa tsy ny teny malagasy mifangaro teny vahiny no mahomby indrindra amin'ny fampitan-dresaka sy ahazoana ny fanohanan'ny Malagasy ny fony.

“…ny fo no tanamilina ao anatin'ny olona, ka manentana ary manome azy toetra entiny miatrika toe-javatra iray. Ny enti-manentana ny fo kosa anefa, dia ny Teny ihany.
Koa raha te hanentana ny fon'ny vahoaka amin'ny Fampandrosoana isika dia ny Teny Malagasy ihany no afaka manao izany. Dia teny malagasy madio, tsy safiotra na vandambadana. Teny malagasy feno ohatrohatra amana ohabolana sy hainteny, fa ireny no mamoha varavarana ny fo. “

Nampitain-dRabelazao ny ohatra mahatsikaiky tamin'ity tantara ity :

“Tsaroako tsara, fony vao azo ny Fahaleovantena, ka nentanina tamin'ilay fambolem-bary “en ligne” ny Tantsaha sy mpamboly vary. Nahatsikaiky sy nampalahelo anefa, fa noheverin'ny any ambanivohitra ho anaran'olona ity “ligne” ity, ka maro no nilaza hoe : “Aiza ho aiza, tompoko, no misy ity Raline ity, mba hakanay toro-hevitra amin'izay nataony ?” Teo vao nikoropaka ny manampahaizana nitady teny malagasy, ka voatery nitety tanàna sy vohitra, nilaza fa “voly tora-tady” no dikan'io fa tsy izany “Raline” izany. Ho efa nahomby hatrany am-piantombohany anefa ny tetika, raha nogasiana hoe : “Manaova voly tora-tady !””

HAFATRA
Ho any ianao,kanefa….
Aza ataonao fantany izao fahoriako izao
Fa aoka hiafina aminy
Ny ketoky ny jaly
Nanempaka ny aiko,tanatin'ny longoa
Izay namandrihany ahy…
Ny dinitry ny foko manorika ahy mangina,
Fa sempo-tsasak'alina
Misaina ity anjarako,
Aza ataonao fantany!

…Raha manontany izy,
Iangaviako ianao handainga indray mandeha !
Lazao fa nanadino ny momba azy rehetra
Ny saiko manontolo.
“Rako-boninkazo hoe ireo lavenon-dasa
natoraky ny Adaoro”
Ireto diary ireto lazao fa efa may
Sy tapitra efa kila…
….Fa ny volofotsiko,
Ny ketrokentron'handriko
Afeno dia afeno !
Azonao izany ?

Etsy kely koa
Hafarako ianao !Jereo raha sambatra izy !
Mba hamantaranao dia ireto no fambara :
“Ao an’ efitranony :misy voninkazo
Tsy maintsy mavokely…
Eo an-doha-fandrianany :
Ny sarin'olotiany…na iza n'iza izay “
Raha izay no hitanao dia efa sambatra izy
Ka aza asiana resaka momba ahy akory,
F'izany rahateo no niriko ho azy…

Izay no hafatrafatro
Ka tazony tsara …Ary dia veloma !
Saingy etsy ange !
‘Ty tànanao ity, aza akasi-javatra
Mandra-pifandray ny tànanao sy ny azy…

Eny e ! Ampy izay.Tongava soa aman-tsara !
Dia akatony mora
Io varavarako io
Fa hitomany aho…

Rado, janoary 1966

Mandria am-piadanana, Rado.